Σήμερα η απόφαση για τον Κάρατζιτς

Ένας άνθρωπος με πολλά πρόσωπα: ψυχίατρος, ποιητής, πολιτικός και για πολλούς στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη ένας εγκληματίας πολέμου, ο οποίος αποτελεί ο ίδιος αντικείμενο ψυχιατρικής ανάλυσης. Ο Ράντοβαν Κάρατζιτς κατηγορείται σήμερα για τα χειρότερα εγκλήματα που διαπράχθηκαν κατά τη διάρκεια του τετραετούς πολέμου στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη τη δεκαετία του 1990. Αυτό τουλάχιστον υποστηρίζουν οι εισαγγελικές αρχές στο Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο της Χάγης για την πρώην Γιουγκοσλαβία. Σύμφωνα με το κατηγορητήριο ο Κάρατζιτς φέρει την ευθύνη ως πολιτικός ηγέτης των Σέρβων στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη για τη μαζική δολοφονία 8.000 μουσουλμάνων στην πόλη Σρεμπρένιτσα. Επιπλέον του καταλογίζονται εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας, συγκεκριμένα διωγμοί, φόνοι και βασανιστήρια καθώς και η καταπάτηση του δικαίου του πολέμου στην πολιορκία του Σαράγεβο. Στην τελευταία περίπτωση δεν υπάρχει αμφιβολία, σημείωσε ο ειδικός για τα Βαλκάνια Φραντς-Λόταρ Άλτμαν στη Deutsche Welle: «Τότε βομβαρδίστηκαν άμαχοι. Αυτό αποτελεί σαφώς έγκλημα πολέμου».

Ψυχίατρος, ποιητής και εγκληματίας πολέμου

Ο γεννημένος στο Μαυροβούνιο το 1945 Κάρατζιτς έζησε από τα δεκαπέντε του στο άλλοτε κοσμοπολίτικο Σαράγεβο, καταγόταν ωστόσο από οικογένεια με προγόνους που ανήκαν στους λεγόμενους τσέτνικς, τους ακραίους σέρβους εθνικιστές που νικήθηκαν στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο από τους κομμουνιστές αντάρτες.

Μετά το σχολείο ο Κάρατζιτς ακολούθησε σπουδές ιατρικής, έκανε μεταπτυχιακές σπουδές στο πανεπιστήμιο Κολούμπια της Νέας Υόρκης και τέλος άνοιξε ιατρείο ψυχοθεραπείας στη μικρή πόλη Πάλε κοντά στο Σαράγεβο, η οποία κατοικούνταν κατά κύριο λόγο από Σέρβους. Παράλληλα ήταν γνωστός για τα ποιήματά του και ήταν μέλος της Εταιρείας Συγγραφέων. Ωστόσο «πώς από αυτή την πολυσχιδή προσωπικότητα προέκυψε ένας πολιτικός, ο οποίος ακολούθησε τον δρόμο του εθνικισμού, αυτό αποτελεί μυστήριο» εξηγεί ο Φραντς-Λόταρ Άλτμαν. Ωστόσο οι εθνικιστικές του τάσεις ήταν ήδη εμφανείς στα ποιήματά του.

Κάποια στιγμή ο Κάρατζιτς γνώρισε τον Σλόμπονταν Μιλόσεβιτς, ο οποίος είχε βρεθεί επίσης ενώπιον του ίδιου δικαστηρίου. Ωστόσο εκείνος πέθανε το 2006, προτού ακούσει την ετυμηγορία του δικαστηρίου. Επίσης τη δεκαετία του 1980 ο Κάρατζιτς γνώρισε στη φυλακή και τον Μομτσίλο Κραγίσνικ, ο οποίος καταδικάστηκε σε εικοσαετή κάθειρξη για εγκλήματα πολέμου. Στη φυλακή είχε βρεθεί τότε ο Κάρατζιτς για υπεξαίρεση, ωστόσο αφέθηκε ελεύθερος, επειδή το κόμμα του, το Σερβικό Δημοκρατικό Κόμμα, ήταν ένα από εκείνα που ήλθαν στην εξουσία στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη μετά τη μετάβαση της πρώην Γιουγκοσλαβίας στη δημοκρατία. Τότε ήταν που ανήλθε και ο ίδιος ο Κάρατζιτς στη εξουσία ως αρχηγός κόμματος.

Ένα έγκλημα κατά της ανθρωπότητας

Ο Κάρατζιτς δεν ήταν ο μόνος που μπόρεσε να πραγματοποιήσει τα εθνικιστικά του όνειρα. Ήταν μια εποχή που στην πρώην Γιουγκοσλαβία ανθούσε ο εθνικισμός. Οι Σλοβένοι, οι Κροάτες και άλλοι λαοί ένιωθαν καταπιεσμένοι από το Βελιγράδι και τους Σέρβους και ήθελαν να ανεξαρτητοποιηθούν από τη Γιουγκοσλαβία. Το ίδιο συνέβαινε και στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη, κάτι με το οποίο ωστόσο δε συμφωνούσαν οι Σέρβοι πολιτικοί. Κι έτσι ξεκίνησε η ιστορία του πολέμου στη χώρα. Την ίδια ώρα ο Κάρατζιτς στοχοποιούσε τους μουσουλμάνους ως εχθρούς των Σέρβων.

Βόσνιοι και Κροάτες συμφώνησαν την 1η Μαΐου 1992 σε δημοψήφισμα για τη δημιουργία ανεξάρτητης Βοσνίας-Ερζεγοβίνης. Ωστόσο οι Σέρβοι προσπάθησαν να εμποδίσουν την ανεξαρτητοποίηση. Ένα μήνα αργότερα ξέσπασε ο πόλεμος. Στις περιοχές που πλειοψηφούσαν οι Σέρβοι ανακηρύχθηκε η λεγόμενη Δημοκρατία της Σερβίας, πρώτος πρόεδρος της οποίας ήταν ο Κάρατζιτς. Τα αμέσως επόμενα χρόνια δολοφονήθηκαν 100.000 άνθρωποι ενώ δεκάδες χιλιάδες εκτοπίστηκαν. Κι έτσι ξεκίνησε η σφαγή της Σρεμπρένιτσα, κατά την οποία δολοφονήθηκαν 8.000 μουσουλμάνοι.

Ο Κάρατζιτς έζησε μετά τη λήξη του πολέμου για πολλά χρόνια ανενόχλητος στη Σερβία. Εκεί δεν άλλαξε μόνο την ταυτότητά του αλλά κέρδισε «και έναν αριθμό συμπαθούντων, οι οποίοι τον βοηθούσαν και τον ειδοποιούσαν κάθε φορά που ξεκινούσε κάποια προσπάθεια εντοπισμού του» λέει ο Φραντς-Λόταρ Άλτμαν. Ωστόσο μετά από πιέσεις της ΕΕ ο Κάρατζιτς συνελήφθη στο Βελιγράδι ύστερα από δώδεκα χρόνια.

Η ετυμηγορία του δικαστηρίου της Χάγης θα έχει ιστορική σημασία: πρόκειται να ξεκαθαρίσει εάν ο Ράντοβαν Κάρατζιτς, άλλοτε ηγέτης των Σέρβων της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης, είχε διατάξει τη σφαγή στη Σρεμπρένιτσα πριν από εικοσιένα χρόνια.

Μαρίνα Μαρτίνοβιτς/ Δημήτρης Ελευθεράκης