Προετοιμασμένη η Ευρώπη για την αντιμετώπιση πυρκαγιών;

Το περασμένο καλοκαίρι στην Ελλάδα, πυρκαγιές κατέκαιγαν επί μέρες ανεξέλεγκτα σπίτια και ελαιώνες, καταστρέφοντας συνολικά μια επιφάνεια μεγαλύτερη από εκείνη της Νέας Υόρκης. Ήταν η μεγαλύτερη πυρκαγιά που καταγράφηκε ποτέ στην Ευρώπη.

Οι δασικές πυρκαγιές αποτελούν φυσικό φαινόμενο. Όμως η άνοδος της θερμοκρασίας και η αύξηση των περιόδων ξηρασίας δημιουργούν ένα πιο ξηρό και, κατά συνέπεια, επιρρεπές στις πυρκαγιές κλίμα, το οποίο διευκολύνει τη γρήγορη επέκτασή τους.

Στην Ευρώπη, όπως και στην υπόλοιπη υφήλιο, οι δασικές πυρκαγιές καταγράφονται ολοένα και συχνότερα, εμφανίζονται με μεγαλύτερη συχνότητα και είναι πιο εκτεταμένες. Το 2023 κατέκαψαν μια έκταση διπλάσια από το μέγεθος του Λουξεμβούργου, προκαλώντας ζημιές άνω των 4 δισεκατομμυρίων ευρώ και απελευθερώνοντας στην ατμόσφαιρα 20 μεγατόνους εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα, που αντιστοιχούν σχεδόν στο ένα τρίτο των συνολικών ετήσιων εκπομπών από τις διεθνείς αερομεταφορές στην ΕΕ.

Στην πρόληψη μόλις το 10% της χρηματοδότησης

Είναι η Ευρώπη κατάλληλα προετοιμασμένη να αντιμετωπίσει αυτήν την πρόκληση; Ο εκπρόσωπος της Κομισιόν Μπάλας Ουζβάρι δηλώνει σχετικά: «Οι δασικές πυρκαγιές γίνονται ολοένα και πιο επικίνδυνες. Αντιμετωπίζουμε πλέον καταστάσεις, στις οποίες τα κράτη-μέλη δεν είναι σε θέση να ανταποκριθούν». Μέχρι σήμερα στο επίκεντρο καταπολέμησης πυρκαγιών από την ΕΕ βρισκόταν η ενίσχυση των δυνατοτήτων πυρόσβεσης μέσω του μηχανισμού πολιτικής προστασίας της ΕΕ και του προγράμματος RescEU, τα οποία παρέχουν στήριξη σε χώρες που αντιμετωπίζουν καταστροφικές πυρκαγιές.

Επιστήμονες και εμπειρογνώμονες θεωρούν ότι η ΕΕ θα μπορούσε να κάνει περισσότερα για την πρόληψη των δασικών πυρκαγιών. Περίπου το 90% της χρηματοδότησης της ΕΕ διατίθεται σήμερα στην αντιμετώπιση πυρκαγιών και μόλις το 10% στην πρόληψη, εκτιμά η γερμανίδα ευρωβουλευτής Άννα Ντεπαρνέ-Γκρούνενμπεργκ.

Οι εξαιρετικά δύσκολο να τεθούν υπό έλεγχο πυρκαγιές, όπως εκείνες του 2017 στην Πορτογαλία που κατέκαψαν συνολικά 5.000.000 στρέμματα και στοίχισαν τη ζωή σε πάνω από 100 ανθρώπους, αναδεικνύουν τα όρια της καταστολής πυρκαγιών, δηλώνει ο Αλεξάντερ Χελντ, ειδικός του Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου Δασών.

Η Πορτογαλία πρότυπο στη διαχείριση δασών

Υπάρχουν πολλές μέθοδοι για μια πιο βιώσιμη διαχείριση της γης και την ενίσχυση ανθεκτικότητας των δασών, εξηγεί η Τζούλια Μπόγκναρ, επικεφαλής του προγράμματος για τη χρήση γης και το κλίμα στο Ινστιτούτο Ευρωπαϊκής Περιβαλλοντικής Πολιτικής. Οι μέθοδοι αυτοί περιλαμβάνουν μεταξύ άλλων: την αραίωση και τη σωστή τοποθέτηση των δέντρων ανά διαστήματα, καθώς και τον περιορισμό της βλάστησης στο έδαφος μέσω προσχεδιασμένων πυρκαγιών ή τη βοσκή ζώων, τα οποία τρώνε ξηρούς θάμνους που λειτουργούν ως επιταχυντές πυρκαγιών.

Μετά τις καταστροφικές πυρκαγιές του 2017, η Πορτογαλία έκανε στροφή 180 μοιρών δίνοντας έμφαση στη διαχείριση των δασών. Προώθησε τη φύτευση ντόπιων φυτών και δέντρων, τα οποία είναι ανθεκτικότερα στις πυρκαγιές, και δημιούργησε τεχνητές περιοχές με λιγότερη βλάστηση που λειτουργούν ως ανάχωμα είτε για να σταματήσουν, είτε να επιβραδύνουν πυρκαγιές. Παρόμοια στρατηγική πρόληψης δασικών πυρκαγιών ακολούθησε και η Γαλλία, εισάγοντας πέρυσι νομοθεσία με επιβολή προστίμων σε ιδιοκτήτες γης, όταν δεν καθαρίζουν εκτάσεις από ξερά φύλλα και χόρτα. Ο Χεσούς Σαν-Μιγέλ, επικεφαλής ερευνητής στο Κοινό Κέντρο Ερευνών της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, δηλώνει ωστόσο ότι ένα βασικό εμπόδιο στην πρόληψη δασικών πυρκαγιών είναι ότι η Κομισιόν λειτουργεί υποστηρικτικά και συμβουλευτικά, διότι η ευθύνη για την διαχείριση δασών και την πρόληψη πυρκαγιών βρίσκεται αποκλειστικά στις χώρες-μέλη.

Επιμέλεια: Στέφανος Γεωργακόπουλος