Πολιτιστικές Πρωτεύουσες 2022: «Νέες γέφυρες» στο Νόβι Σαντ

Το κτίριο στην οδό Πλατείας Ελευθερίας 3 σφύζει από ζωή – βρίσκεται άλλωστε στο κέντρο του Νόβι Σαντ, της δεύτερης μεγαλύτερης σερβικής πόλης. Στα γραφεία του ιδρύματος «Novi Sad 2021» οι νέοι εργάζονται πυρετωδώς, σε λάπτοπ και σταθερούς υπολογιστές. Τα έπιπλα είναι λειτουργικά και κομψά, όπως θα φανταζόταν κανείς τον χώρο μιας μοντέρνας start-up κάπου στη δυτική Ευρώπη. Απομένουν μόνο λίγες εβδομάδες έως ότου ξεκινήσουν οι εκδηλώσεις στο Νόβι Σαντ, Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης, ένα χρόνο μετά τον αρχικό προγραμματισμό, εξαιτίας της πανδημίας.

H πολυπολιτισμικότητα στο επίκεντρο

Ο Νεμάνια Μιλένκοβιτς, πρόεδρος του ιδρύματος, υποδέχεται τους δημοσιογράφους στην αίθουσα συνεδριάσεων. Ο 44χρονος προγραμματιστής συνοψίζει το σύνθημα των εκδηλώσεων: «Το μήνυμα είναι: Να χτίσουμε νέες γέφυρες! Είναι ένα κάλεσμα σε δράση, αλλά και ένα όραμα». Το Νόβι Σαντ είναι χτισμένο στις όχθες του Δούναβη, του μεγάλου ευρωπαϊκού ποταμού, και είναι πρωτεύουσα της επαρχίας Βοϊβοντίνα. Εκεί, εκτός από τους Σέρβους, ζουν πάνω από δώδεκα ακόμη εθνικότητες. Μέχρι το 1918 η πόλη ανήκε στην αυστροουγγρική μοναρχία, γεγονός που έχει αφήσει μέχρι σήμερα τα ίχνη του στο Νόβι Σαντ. Τρεις γέφυρες συνδέουν τις όχθες του Δούναβη, οι οποίες καταστράφηκαν από τους βομβαρδισμούς του ΝΑΤΟ την άνοιξη του 1999. Έκτοτε ξαναχτίστηκαν, ενώ σήμερα αντιπροσωπεύουν έναν συνδετικό κρίκο, τονίζει ο Μιλένκοβιτς.

Με προϋπολογισμό 60 εκατ. ευρώ, η πόλη των 340.000 κατοίκων στήνει φέτος ένα φιλόδοξο πρόγραμμα εκδηλώσεων, με θέματα όπως η μετανάστευση, ο ρόλος των γυναικών στην τέχνη και το μέλλον της Ευρώπης. «Μέχρι το τέλος του 2022 θα έχουμε 5.000 ευρωπαίους καλλιτέχνες μαζί μας», λέει περήφανα ο Μιλένκοβιτς.

Για τα εγκαίνια στις 13 Ιανουαρίου - η ημερομηνία συμπίπτει με την Ορθόδοξη Πρωτοχρονιά - ο σλοβένος avant-garde καλλιτέχνης Ντράγκαν Ζιβαντίνοφ ετοιμάζει ένα υπαίθριο υπερθέαμα με τίτλο «Zeniteum». Ο τίτλος παραπέμπει στο γιουγκοσλαβικό πρωτοποριακό περιοδικό τέχνης «Zenit», το οποίο κυκλοφόρησε για πρώτη φορά στο Ζάγκρεμπ και στη συνέχεια στο Βελιγράδι κατά τη δεκαετία του 1920.

Πανδημία και γκρίνια

Η πανδημία του κορωνοϊού δεν φαίνεται να αγχώνει τους εμπνευστές των εορτασμών στη σερβική πολιτιστική πρωτεύουσα. «Είναι μια μεγάλη πρόκληση, αλλά έχουμε αποκτήσει πια εμπειρία», λέει χαρακτηριστικά ο Μιλένκοβιτς, ο οποίος είναι και ένας από τους συνιδρυτές του διάσημου μουσικού φεστιβάλ Exit. Η Σερβία είχε στην πραγματικότητα μόνο ένα σκληρό lockdown, την άνοιξη του 2020 – τα μέτρα αργότερα θα χαρακτηρίζονταν μάλλον… ήπια. Από τότε έχουν γίνει αρκετές εκδηλώσεις στα πλαίσια της διοργάνωσης Πολιτιστικής Πρωτεύουσας στο Νόβι Σαντ. Ωστόσο, το ενδεχόμενο αυστηρότερων μέτρων έχει επανέλθει στο τραπέζι: Λίγο πριν από τα Χριστούγεννα, η μετάλλαξη Omikron εντοπίστηκε για πρώτη φορά και στη Σερβία…

Παράλληλα με το ρίσκο της διοργάνωσης σε καιρούς πανδημίας, από τη σερβική πολιτιστική πρωτεύουσα δεν λείπουν τα αρνητικά σχόλια: Οι επικριτές διαμαρτύρονται ότι δίνεται έμφαση στην εξωτερική λάμψη των πρότζεκτ, αντί στη βιωσιμότητα, στο αποτέλεσμα αντί στην ουσία. Επίσης θεωρούν ότι ο πρόεδρος του ιδρύματος μπορεί να είναι ένας εξαιρετικός ειδικός σε θέματα δημοσίων σχέσεων, ωστόσο δεν έχει κάποιον ικανό καλλιτεχνικό διευθυντή στο πλευρό του. «Κάναμε συζητήσεις με τους διοργανωτές για τέσσερα χρόνια. Μάταια», λέει ο Ζόραν Παντέλιτς, ο οποίος διευθύνει τον πολυχώρο Kuda.org στα περίχωρα της πόλης.

Ο Μιλένκοβιτς αντιτείνει ότι παλιά εργοστάσια και αποθήκες ανακαινίστηκαν και είναι ανοιχτά στους ανεξάρτητους καλλιτέχνες του Νόβι Σαντ. Μένει να δούμε αν όλες αυτές οι διαφορετικές αντιλήψεις του πολιτισμού μπορούν κι εκείνες να γεφυρωθούν.

Για το 2022 ακόμη δύο ευρωπαϊκές πόλεις φέρουν τον τίτλο της πολιτιστικής πρωτεύουσας: η δεύτερη μεγαλύτερη πόλη της Λιθουανίας, Κάουνας, καθώς και η δεύτερη μεγαλύτερη πόλη του Λουξεμβούργου, Ες.

Γκρέγκορ Μάγερ, dpa

Επιμέλεια: Χρύσα Βαχτσεβάνου