Ουκρανία: Διαμάχη μεταξύ Ζελένσκι και Ζαλούζνι;

Ο Ουκρανός πρόεδρος Βολοντίμιρ Ζελένσκι φέρεται να συνέστησε στον Βάλερι Ζαλούζνι, τον δημοφιλέστερο στρατηγό των ουκρανικών Ενόπλων Δυνάμεων, να υποβάλει την παραίτησή του – ο Ζαλούζνι όμως αρνήθηκε. Οι σχετικές αναφορές των μέσων ενημέρωσης, που δεν περιλαμβάνουν λεπτομέρειες για το ζήτημα και επικαλούνται ανώνυμες πηγές, προκάλεσαν αντιδράσεις, με το γραφείο του προέδρου να σπεύδει να ανακοινώσει πως ο Ζαλούζνι δεν έχει απολυθεί. Στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης πάντως πάρα πολλοί χρήστες εκδήλωσαν την υποστήριξή τους προς τον Ουκρανό στρατηγό.

Από τη μία πλευρά η συγκεκριμένη είδηση προκάλεσε για δύο λόγους αίσθηση: αφ’ ενός μεν λόγω του ότι αφορούσε την πιθανή παραίτηση του σημαντικότερου στρατηγού της Ουκρανίας εν μέσω του πολέμου, αφ’ ετέρου δε λόγω της αδιαφανούς και αντιφάσκουσας επικοινωνιακής πολιτικής της κυβέρνησης. Από την άλλη πλευρά όμως πολλοί δεν εξεπλάγησαν ιδιαιτέρως.

Τριγμοί στις σχέσεις Ζελένσκι-Ζαλούζνι

Ήδη από τους πρώτους μήνες της ρωσικής εισβολής υπήρχαν φήμες για τριγμούς στις σχέσεις των δύο ανδρών, φήμες που εντάθηκαν περαιτέρω το καλοκαίρι του 2022 – λεγόταν μεταξύ άλλων πως ο πρόεδρος ή έστω το περιβάλλον του φθονούσε πολιτικά τον Ζαλούζνι. Τότε ο Ζελένσκι θέλησε να αντιδράσει δημοσιεύοντας μία φωτογραφία του με τον Ζαλούζνι.

Για ένα σημαντικό χρονικό διάστημα οι εικασίες καταλάγιασαν. Τον περασμένο Νοέμβριο όμως σε συνέντευξή και άρθρο του στο βρετανικό περιοδικό Economist ο Ζαλούζνι παραδέχθηκε πως η αντεπίθεση του ουκρανικού στρατού απέτυχε – ο Ζελένσκι τότε διέψευσε εν μέρει τον στρατηγό τονίζοντας πως ο αγώνας στο μέτωπο δεν έχει φτάσει σε τέλμα. Η διαφωνία μεταξύ των δύο όμως ήταν αρκετή για να φουντώσουν και πάλι οι φήμες περί σύγκρουσης.

Ο Ουκρανός πρόεδρος αντικατέστησε ανώτερους αξιωματικούς και επικοινωνούσε με στρατηγούς παρακάμπτοντας τον Ζαλούζνι. Ο Ζελένσκι αποφάσισε ακόμη να αντικαταστήσει όλους τους στρατιωτικούς επιτρόπους, με σκοπό να καταπολεμήσει τη διαφθορά στα πλαίσια της στρατολόγησης – μία απόφαση την οποία ο Ζαλούζνι δεν δίστασε να επικρίνει. Ο τελευταίος πήρε τις αποστάσεις του και από την προεδρική ανακοίνωση για κινητοποίηση μισού εκατομμυρίου στρατιωτών, την οποία φέρεται να ζήτησε ο στρατός. Σε πρόσφατη συνέντευξη Τύπου ο Ζελένσκι δήλωσε πως με τον Ζαλούζνι έχει μία «εργασιακή σχέση» και κατέστησε σαφές πόσο τον δυσαρέστησαν τα σχόλια του ανώτατου διοικητή των ουκρανικών Ενόπλων Δυνάμεων.

Αξίζει να αναφερθεί επιπλέον πως κατά τα τέλη Νοεμβρίου η Μαριάνα Μπεσούλα, βουλευτής του κόμματος «Υπηρέτης του Λαού», της παράταξης δηλαδή του προέδρου Ζελένσκι, ζήτησε ανοιχτά την παραίτηση του Ζαλούζνι κατηγορώντας τον πως δεν έχει κάποιο σχέδιο για την εξέλιξη του πολέμου μέσα στο 2024. Οι δε σχέσεις μεταξύ Ζελένσκι και Ζαλούζνι επιδεινώθηκαν και λόγω της νέας νομοθεσίας σχετικά με την κινητοποίηση στρατιωτών, που προκάλεσε δημόσια αντιπαράθεση και εν τέλει αναθεωρήθηκε. Ακόμη, προσφάτως συνετρίβη ένα ρωσικό στρατιωτικό μεταγωγικό αεροσκάφος Il-76, στο οποίο – σύμφωνα με τους Ρώσους – επέβαιναν δεκάδες Ουκρανοί αιχμάλωτοι πολέμου που προορίζονταν για ανταλλαγή. Και το εν λόγω αεροσκάφος καταρρίφθηκε από τις ουκρανικές ένοπλες δυνάμεις. Ο πρόεδρος Ζελένσκι ζήτησε τη διεξαγωγή διεθνούς έρευνας για το τραγικό συμβάν.

Πρωτοφανής η απήχηση του Ζαλούζνι

Ο 50χρονος Ζαλούζνι προέρχεται από στρατιωτική οικογένεια και αποτελεί τον πρώτο ανώτατο διοικητή των ουκρανικών Ενόπλων Δυνάμεων που δεν έχει φοιτήσει σε σοβιετικές στρατιωτικές σχολές, αλλά σε ουκρανικές. Όταν το 2021 ο Ζελένσκι τον κάλεσε να αναλάβει τα τωρινά του καθήκοντα, ο Ζαλούζνι δήλωσε πως εξεπλάγη θετικά – τονίζοντας τότε πως η σχέση του με τον πρόεδρο είναι πολύ καλή.

Μετά τη ρωσική εισβολή ο Ζαλούζνι μετατράπηκε γρήγορα σε σύμβολο του επιτυχημένου ουκρανικού αμυντικού πολέμου ενάντια στα ρωσικά στρατεύματα. Η εμπιστοσύνη στο πρόσωπό του είναι μεγαλύτερη από εκείνη που απολαμβάνει ο Ζελένσκι, η δημοτικότητα του οποίου φαίνεται να ακολουθεί πτωτική πορεία. Σε δημοσκοπήσεις του περασμένου Δεκεμβρίου περίπου το 88-94% των Ουκρανών φαίνεται να εμπιστεύεται τον Ζαλούζνι, ενώ τα 3/4 των ερωτηθέντων απεύχονται την απομάκρυνσή του. Η υποστήριξη προς τον Ζελένσκι από την άλλη πλευρά κυμαίνεται στο 62-77%. Ο Ζαλούζνι έχει μετατραπεί σε μία άκρως δημοφιλή περσόνα: εικόνες του ζωγραφίζονται σε τοίχους, γράφονται τραγούδια γι’ αυτόν, ενώ το πορτρέτο του φιγουράρει ακόμη και σε μπλουζάκια.

Πάντως ο Ζαλούζνι δεν αρέσκεται να εμφανίζεται συχνά δημοσίως. Συνεντεύξεις δίνει σπανίως και κυρίως σε δυτικά μέσα. Ως ανώτατος διοικητής του ουκρανικού στρατού πάντως δεν είναι απόμακρος. Προ της ρωσικής εισβολής ήταν ενεργός στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης δημοσιεύοντας και φωτογραφίες της οικογένειάς του – πράγμα ασυνήθιστο για έναν στρατηγό. Όταν μετά την έναρξη του πολέμου ο λογαριασμός του στο Instagram χακαρίστηκε, ο Ζαλούζνι αντέδρασε οργισμένα απευθυνόμενος προς τον ρωσικό στρατό: «Θα τους σκοτώσουμε όλους».

Τα χαρίσματα του Ζαλούζνι τα αναγνωρίζουν και οι δυτικοί εταίροι της Ουκρανίας. Ο στρατηγός έχει φτάσει εξάλλου μέχρι και στο εξώφυλλο του αμερικανικού περιοδικού Time. Ωστόσο οι Η.Π.Α. είχαν και τις διαφωνίες τους με τον Ουκρανό στρατιωτικό. Όταν ο στρατηγός Μαρκ Μίλεϊ, πρώην επικεφαλής του Γενικού Επιτελείου του αμερικανικού στρατού, πρότεινε στην Ουκρανία να αναλογιστεί την έναρξη διαπραγματεύσεων με τη Ρωσία, ο Ζαλούζνι αποκρίθηκε δημοσίως πως ο ουκρανικός στρατός απορρίπτει οποιοδήποτε τέτοιο σενάριο. Σύμφωνα με αναφορές του Τύπου, κατά τις αρχές της ουκρανικής αντεπίθεσης το καλοκαίρι του 2023 κανένας αξιωματούχος του αμερικανικού στρατού δεν μπορούσε να επικοινωνήσει με τον Ζαλούζνι.

Θέλει ο Ζαλούζνι να γίνει πρόεδρος;

Αν και ο Ζαλούζνι λατρεύεται στην Ουκρανία, έχει σημειώσει πάντως και ορισμένες αποτυχίες. Η έρευνα σχετικά με το πώς κατάφερε η Ρωσία να καταλάβει τόσο γρήγορα τα νότια τμήματα της Ουκρανίας παραμένει σε εξέλιξη. Γιατί ο ουκρανικός στρατός δεν κατάφερε να αναχαιτίσει τη ρωσική επίθεση στη Χερσώνα και τη Ζαπορίζια τον Φεβρουάριο του 2022, παρ’ ότι η προέλαση από την Κριμαία φαίνεται πως ήταν αναμενόμενη; Σύμφωνα με τα μέσα ενημέρωσης, οι ερευνητές έχουν ζητήσει εξηγήσεις για το συγκεκριμένο ζήτημα και από τον Ζαλούζνι.

Μήπως θέλει τελικά ο στρατηγός να γίνει πρόεδρος; Υπάρχουν ενδείξεις προς αυτήν την κατεύθυνση. Σε αυτήν την περίπτωση ο λόγος πίσω από τις διαφωνίες μεταξύ Ζελένσκι και Ζαλούζνι ενδέχεται να έγκειται σε μία ενδεχόμενη πολιτική αντιπαλότητα. Ωστόσο ο Ζαλούζνι δεν έχει εκδηλώσει δημοσίως τέτοιου είδους πολιτικές φιλοδοξίες – αν και, σε περίπτωση που τελικά αυτό αλλάξει, ξέρει πως μπορεί να υπολογίζει στην υποστήριξη ενός σημαντικού μέρους της ουκρανικής κοινωνίας.

Επιμέλεια: Γιώργος Πασσάς