Οι δυτικές κυρώσεις στη Ρωσία και ο ρόλος της Ελβετίας

Μετά την εισβολή στην Ουκρανία, ο δυτικός κόσμος θέλει να περιορίσει κατά το δυνατόν τις οικονομικές σχέσεις με τη Ρωσία. Η Μόσχα συνεχίζει φυσικά να δραστηριοποιείται σε όλον τον κόσμο, όπως ακριβώς και σε ένα σημαντικό οικονομικό κέντρο αυτού: στην Ελβετία. Το γεγονός αυτό δημιουργεί έτσι ένα διττό πρόβλημα για την Ελβετία: τόσο στις τράπεζες, όσο και στο εμπόριο πρώτων υλών.

Προσφάτως Αμερικανοί γερουσιαστές κατηγόρησαν τις ελβετικές τράπεζες πως βοηθούν τη Ρωσία στην παράκαμψη των δυτικών κυρώσεων. Αναφορικά με το εμπόριο πρώτων υλών, ο Ελβετός Μαρκ Πιέτ, συνταξιούχος καθηγητής νομικής και πρόεδρος της Ομάδας Εργασίας του ΟΟΣΑ για την καταπολέμηση της διαφθοράς επί σχεδόν 25 χρόνια, δηλώνει στο Γερμανικό Πρακτορείο Ειδήσεων (dpa) ότι υποθέτει πως «άνθρωποι στην Ελβετία βοηθούν τον πρόεδρο Πούτιν και τους φίλους του να παρακάμψουν τις κυρώσεις». Όπως εξηγεί, το πρόβλημα έγκειται στο ότι «ο τομέας των πρώτων υλών είναι εντελώς ανεξέλεγκτος».

Το Υπουργείο Οικονομικών των Η.Π.Α. θέλησε να παρασταθεί τη Δευτέρα (24 Ιουλίου) στην Ένωση Εμπορευματικών Συναλλαγών (STSA) στη Γενεύη. Η συζήτηση αφορά τον παγκόσμιο ενεργειακό εφοδιασμό και τις συνέπειες των κυρώσεων σε αυτόν και αναμένεται πως οι Αμερικανοί θα θελήσουν να μιλήσουν δίχως υπεκφυγές.

Ένας από τους σημαντικότερους κόμβους παγκοσμίως

Ρολόγια, τυρί και σοκολάτα: αυτές είναι οι εξαγωγικές επιτυχίες της Ελβετίας, όμως η χώρα είναι επίσης ένας από τους σημαντικότερους κόμβους παγκοσμίως για το εμπόριο πρώτων υλών. Από τις περίπου 900 εταιρείες που δραστηριοποιούνται στον τομέα, πολλές έχουν την έδρα τους στην Ελβετία, όπως οι Glencore, Vitol, Trafigura, Mercuria και Gunvor. Ο κύκλος εργασιών της Glencore για το 2022 ήταν σχεδόν τόσο μεγάλος, όσο εκείνος της Volkswagen, της μεγαλύτερης γερμανικής εταιρείας. Οι επιχειρήσεις με τη Ρωσία έχουν περιοριστεί σε μεγάλο βαθμό μετά την εισβολή στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο του 2022. Ωστόσο ορισμένοι εξακολουθούν να εμπορεύονται διυλισμένα ρωσικά πετρελαιοειδή - και όλα αυτά χωρίς να παραβιάζουν τις κυρώσεις κατά της Ρωσίας, όπως επισημαίνουν.

«Ο πόλεμος έφερε στο προσκήνιο με τραγικό τρόπο τους στενούς δεσμούς μεταξύ της Ελβετίας, ως κέντρου εμπορίας πρώτων υλών, και διαφόρων αυταρχικών καθεστώτων», λέει στο dpa η Φραντσίσκα Ρίζερ, βουλευτής των Πρασίνων. «Πριν από τον πόλεμο το 80% του ρωσικού εμπορίου πρώτων υλών περνούσε από τη Γενεύη, το Τσουγκ, το Λουγκάνο και τη Ζυρίχη». Όσον αφορά το πετρέλαιο, το αντίστοιχο ποσοστό βρισκόταν μεταξύ 50 και 60%, σύμφωνα με έρευνα της Public Eye, οργάνωσης που παρακολουθεί στενά τις εταιρείες που εδρεύουν στην Ελβετία. «Αυτό έκανε την Ελβετία τον κύριο έμπορο σε μια Ευρώπη εξαρτημένη από το ρωσικό πετρέλαιο».

Η Ελβετία είναι «ένα από τα μεγαλύτερα εμπορικά κέντρα στον κόσμο για το αργό πετρέλαιο, τα μέταλλα, τα ορυκτά και τα γεωργικά προϊόντα. Είναι ο παγκόσμιος ηγέτης στο εμπόριο ζάχαρης, βαμβακιού, ελαιούχων σπόρων και σιτηρών», σύμφωνα με κυβερνητικούς ιστοτόπους, αλλά και στο εμπόριο χαλκού, κοβαλτίου, νικελίου, ψευδαργύρου, σιδηρομεταλλεύματος, φυσικού αερίου και άλλων. Επιπλέον η υποδομή είναι ιδιαιτέρως ευνοϊκή, καθώς υπάρχουν τράπεζες που ειδικεύονται στη χρηματοδότηση του εμπορίου πρώτων υλών, εταιρείες επιθεώρησης πρώτων υλών, ναυτιλιακές και ασφαλιστικές εταιρείες.

Η Fractal ιδρύθηκε στη Γενεύη τον Φεβρουάριο του 2022. Σύντομα αγόρασε έναν μεγάλο στόλο παλαιών πετρελαιοφόρων και σήμερα είναι πιθανώς ένας από τους μεγαλύτερους μεταφορείς ρωσικού αργού πετρελαίου, το οποίο μεταφέρει από ρωσικά λιμάνια στη Μαύρη Θάλασσα, τη Βαλτική ή τον Ειρηνικό, για παράδειγμα, στην Κίνα ή την Ινδία. Νόμιμα. Παρά τις κυρώσεις, οι δυτικές χώρες επιτρέπουν τις μεταφορές αυτές, εφ’ όσον οι εταιρείες τηρούν τη μέγιστη τιμή των 60 δολαρίων ανά βαρέλι για το ρωσικό πετρέλαιο. Ερωτώμενη από το dpa για τις δραστηριότητές της, η Fractal δεν προέβη σε κάποιο σχόλιο.

Κριτική απέναντι στην ελβετική κυβέρνηση

Οι Ελβετοί Πράσινοι έχουν ζητήσει τη δημιουργία μιας εποπτικής αρχής για το εμπόριο πρώτων υλών, αλλά χωρίς επιτυχία. Μέχρι στιγμής, δεν έχουν ληφθεί μέτρα κατά του ξεπλύματος χρήματος και δεν υπάρχει διαφάνεια σχετικά με το είδος των χρημάτων που διοχετεύονται, όπως λέει η Ρίζερ. Οι Πράσινοι θέλουν να κάνουν νέα προσπάθεια στο κοινοβούλιο στα τέλη του καλοκαιριού. Οι λομπίστες έχουν μέχρι στιγμής αποτρέψει την εποπτεία.

«Το πρόβλημα δεν είναι μόνο η απληστία», τονίζει ο Πιέτ στο dpa. «Είναι επίσης η περίεργη αντίληψη της ουδετερότητας που σημαίνει υποστήριξη προς τη Ρωσία». Προς ενόχληση των δυτικών συμμάχων της, η Ελβετία επικαλείται την ουδετερότητα για να απορρίψει τη μεταφορά ελβετικών εξοπλισμών στην Ουκρανία, καθώς και παλαιών γερμανικών αρμάτων μάχης που κάποτε είχε αγοράσει.

Σε πρόσφατη ακρόαση στο αμερικανικό Κογκρέσο ο ιδρυτής του Προγράμματος κατά της Διαφθοράς (OCCRP), Ντριου Σάλιβαν, χαρακτήρισε την Ελβετία ως «πάροχο υπηρεσιών σε εγκληματίες», αναφέροντας πως τράπεζες, διαχειριστές και δικηγόροι βοηθούν στην απόκρυψη «βρώμικου» χρήματος. «Αυτό το σύστημα εξακολουθεί να ισχύει και επιτρέπει στη Ρωσία να παρακάμπτει τις κυρώσεις», δήλωσε.

Ο πρώην επενδυτής στη Ρωσία και νυν επικριτής του Κρεμλίνου Μπιλ Μπράουντερ δήλωσε από την πλευρά του πως «η ελβετική κυβέρνηση θέλει να δώσει την εντύπωση ότι κάνει κάτι, αλλά στην πραγματικότητα δεν κάνει τίποτα, επειδή τόσα πολλά έσοδα προέρχονται από το ρωσικό μαύρο χρήμα». Το ελβετικό Υπουργείο Οικονομικών ανταπαντά πως «η Ελβετία εφαρμόζει τους διεθνείς κανόνες για την καταπολέμηση της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες και της φοροδιαφυγής», προσθέτοντας ότι «η Ελβετία προσάρμοσε το νομικό πλαίσιο για τα κεφάλαια εγκληματικής προέλευσης στις αρχές του 2023». Τώρα σχεδιάζεται μία αυστηρότερη νομοθεσία.

Επιμέλεια: Γιώργος Πασσάς