Νεκρός 16χρονος από αστυνομικά πυρά στη Γερμανία

Νόμιμη αυτοάμυνα ή υπερβολική αστυνομική βία; Αντιδράσεις προκαλεί στη Γερμανία ένας ακόμη θάνατος αλλοδαπού από αστυνομικά πυρά την περασμένη Δευτέρα στο Ντόρτμουντ της Βεστφαλίας. Την αστυνομία είχε ειδοποιήσει συνεργάτης των υπηρεσιών πρόνοιας, μιλώντας για έναν νεαρό, ασυνόδευτο πρόσφυγα, με ψυχολογικά ασταθή συμπεριφορά, ο οποίος κρατάει μαχαίρι και υπάρχει κίνδυνος να αυτοκτονήσει. Στο σημείο σπεύδουν έντεκα αστυνομικοί, οι οποίοι αρχικά χρησιμοποιούν σπρέι πιπεριού και τίζερ (αστυνομικό όπλο με ηλεκτρικό ρεύμα), χωρίς αποτέλεσμα. Η ένταση κλιμακώνεται, ο 16χρονος απειλεί τους αστυνομικούς με το μαχαίρι. Ακολουθούν έξι πυροβολισμοί από οπλοπολυβόλο τύπου MP 5. Πέντε σφαίρες τραυματίζουν θανάσιμα τον νεαρό, που μεταφέρεται στο νοσοκομείο, αλλά υποκύπτει στα τραύματά του.

Ο 29χρονος αστυνομικός που πυροβόλησε αντιμετωπίζει κατηγορίες για ανθρωποκτονία, αλλά η έρευνα συνεχίζεται. Είχαν μάλιστα προηγηθεί, μέσα σε λίγες μέρες, τρία παρόμοια περιστατικά στη Φρανκφούρτη, την Κολωνία και την πόλη Όερ-Έρκενσβικ, στην κοιλάδα του Ρουρ. Η συμπλοκή στο Ντόρτμουντ ήταν «η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι» για πολλούς διαδηλωτές, ιδιαίτερα από τον αριστερό χώρο, οι οποίοι κατέβηκαν στους δρόμους φωνάζοντας συνθήματα, όπως «Δολοφόνοι, δολοφόνοι», εναντίον της αστυνομίας. Υπάρχει συστημικό πρόβλημα; Ο εγκληματολόγος Τόμας Φέλτες, ομότιμος καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Μπόχουμ, διατυπώνει σοβαρές αμφιβολίες για τη συμπεριφορά της αστυνομίας. Όπως χαρακτηριστικά δηλώνει στην Deutsche Welle, «η αστυνομία στα βόρεια προάστια του Ντόρτμουντ δεν φημίζεται για την τάση της να απέχει από φυλετικά κριτήρια. Κάθε τόσο διενεργούνται έλεγχοι με ρατσιστικά κίνητρα».

«Επικίνδυνες» οι επιθέσεις με μαχαίρι

Η διαπίστωση του καθηγητή Φέλτες φαίνεται πολύ σοβαρή. Θα είχε διαφορετική κατάληξη το τραγικό περιστατικό, εάν δεν επρόκειτο για πρόσφυγα από την Αφρική, αλλά για έναν λευκό Γερμανό; «Δύσκολο να δώσει κανείς απάντηση σε αυτό το ερώτημα», λέει ο εγκληματολόγος. "Ο Γερμανός θα μιλούσε γερμανικά και κάπως θα μπορούσε  να συνεννοηθεί με τους αστυνομικούς, ο νεαρός δεν μιλούσε γερμανικά. Δεν λέω ότι όλα όσα έγιναν υποκινούνται από ρατσιστικά κίνητρα, έχουμε όμως συγκεκριμένες αιτιάσεις οι οποίες επαναλαμβάνονται στις βόρειες περιοχές του Ντόρτμουντ, ότι δηλαδή η αστυνομία διενεργεί ελέγχους με βάση το φυλετικό προφίλ."

ΜΚΟ που αξιολογούν την εκπαίδευση των αστυνομικών υποστηρίζουν ότι αυτή δεν περιλαμβάνει παρά ελάχιστες αναφορές σε θέματα πολυπολιτισμικότητας και δεν εστιάζει στην καταπολέμηση του ρατσισμού και του αντισημιτισμού. Ανεξάρτητες έρευνες για κρούσματα ρατσισμού στην αστυνομία υπάρχουν σε ελάχιστα ομόσπονδα κρατίδια και συγκεκριμένα στο Βερολίνο, στην Κάτω Σαξονία και στη Ρηνανία-Παλατινάτο. Πάντως, στο συγκεκριμένο περιστατικό του Ντόρτμουντ, ο υπουργός Εσωτερικών της Βόρειας Ρηνανίας-Βεστφαλίας, Χέρμπερτ Ρόιλ, δηλώνει ότι δεν βλέπει κάτι επιλήψιμο στη συμπεριφορά των αστυνομικών και αποδέχεται τον ισχυρισμό ότι βρέθηκαν σε νόμιμη αυτοάμυνα απέναντι στον 16χρονο. «Έτρεχε συνεχώς προς την κατεύθυνση των αστυνομικών, οι οποίοι είχαν υποχωρήσει» λέει. «Η κατάσταση φαινόταν απειλητική. Και τότε ο αρμόδιος αστυνομικός άνοιξε πυρ, από κάποια απόσταση, προκειμένου να μην υποστούν βλάβη οι ίδιοι οι αστυνομικοί».

Σε πολιτικό επίπεδο, η αντιπρόεδρος της Κ.Ο. του Κόμματος της Αριστεράς (Die Linke) Νικόλ Γκόλκε, αναφέρει μέσω Twitter ότι «είναι ανεξήγητο να μην μπορούν έντεκα αστυνομικοί να συλλάβουν ζωντανό έναν 16χρονο». Αλήθεια, δεν υπήρχε πιο ήπιο μέσο άμυνας από τη χρήση οπλοπολυβόλου απέναντι σε έναν επιτιθέμενο με μαχαίρι; Ο Μίχαελ Μάατς, αντιπρόεδρος της Ομοσπονδίας Αστυνομικών Υπαλλήλων στη Βόρεια Ρηνανία-Βεστφαλία, υποστηρίζει ότι δεν είναι τόσο απλά τα πράγματα. «Αυτές οι επιθέσεις είναι πολύ επικίνδυνες, αλλά πολλοί τις υποτιμούν, ιδιαίτερα πολλοί νέοι άνθρωποι», λέει στην Deutsche Welle. «Αν το μαχαίρι χτυπήσει μία αρτηρία, προκαλεί άμεσο θάνατο λόγω ακατάσχετης αιμορραγίας. Έτσι κι αλλιώς είναι μία δύσκολη κατάσταση, διότι οι συνάδελφοι πρέπει να πάρουν αποφάσεις σε δευτερόλεπτα: Πώς θα σταματήσουν την επίθεση με μαχαίρι; Πώς θα θέσουν την κατάσταση υπό έλεγχο; Όταν κάποιος επιτίθεται με μαχαίρι σε συνάδελφό μου και δεν υπάρχει άλλο μέσο άμυνας ή υπάρχει αλλά δεν έχει αποτέλεσμα, τότε ναι, το έσχατο μέσο (ultima ratio) είναι η χρήση όπλου».

Κριτική στη στάση της αστυνομίας

Δεν συμφωνούν όλοι με αυτή την εκδοχή. Ο εγκληματολόγος Ράφαελ Μπερ, ο οποίος διδάσκει στην Αστυνομική Ακαδημία του Αμβούργου, χαρακτηρίζει «ασυνήθιστη» τη χρήση του οπλοπολυβόλου, το οποίο, όπως επισημαίνει, περιλαμβάνεται μεν στο σύνηθες οπλοστάσιο για όλα τα περιπολικά στη Γερμανία, αλλά χρησιμοποιείται μόνο σε «περιπτώσεις που αποτελούν την απόλυτη εξαίρεση». Επικριτικός απέναντι στην αστυνομία του Ντόρτμουντ είναι και ο καθηγητής Τόμας Φέλτες. «Κατά τη γνώμη μου δεν υπήρχε λόγος να χρησιμοποιηθεί όπλο», επισημαίνει. «Πράγματι, ο νεαρός κρατούσε μαχαίρι, αλλά με ένα μαχαίρι δεν μπορείς να πυροβολείς αδιακρίτως στο πλήθος. Άλλωστε στο σημείο του εγκλήματος, ανάμεσα στην εκκλησία και στην υπηρεσία κοινωνικής πρόνοιας, δεν υπήρχε κίνηση, ουσιαστικά οι έντεκα αστυνομικοί ήταν μόνοι τους με τον νεαρό...»

Ίσως όμως υπάρχει και ένα άλλο, συστημικό πρόβλημα: ότι η αστυνομία δεν έχει εκπαιδευθεί επαρκώς στην αντιμετώπιση και εξουδετέρωση ατόμων με ψυχικές διαταραχές. «Γνωρίζουμε πλέον ότι οι ψυχικά διαταραγμένοι δράστες δεν αντιδρούν στο σπρέι πιπεριού ή σε ένα τίζερ με τον ίδιο τρόπο που θα αντιδρούσε ένα ψυχικά υγιής. Γιατί ο ψυχικά ασθενής νομίζει ότι δέχεται μαζική επίθεση εκείνη τη στιγμή και έχει την αίσθηση ότι πρέπει να αμυνθεί με όλα τα μέσα».

Σε εξέλιξη η έρευνα για το περιστατικό

Την άμεση διαλεύκανση της υπόθεσης ζητεί ο Γερμανικός Δικηγορικός Σύλλογος. Η έρευνα μόλις άρχισε και ήδη προκαλεί αντιπαραθέσεις. Ο λόγος: Θεωρητικά, για να διασφαλίζεται η αμερόληπτη αξιολόγηση σε ένα τέτοιο περιστατικό, την εσωτερική έρευνα δεν αναλαμβάνουν οι αστυνομικοί της ίδιας πόλης που ασφαλώς γνωρίζονται μεταξύ τους, αλλά συνάδελφοί τους από άλλη περιοχή της Γερμανίας. Στην προκειμένη περίπτωση τη διενέργεια της εσωτερικής έρευνας για το περιστατικό του Ντόρτμουντ ανέλαβε η αστυνομία της πόλης Ρεκλινγκχάουζεν. Μόνο που, λίγες μέρες προηγουμένως, η αστυνομία του Ντόρτμουντ ανέλαβε τη διενέργεια έρευνας για προηγούμενο, παρόμοιο περιστατικό που εμπίπτει στην αρμοδιότητα του Ρεκλινγκχάουζεν.

«Το ένα χέρι νίβει το άλλο», υποστηρίζει, με επικριτική διάθεση ο Αλαντίν Ελ Μαφαλανί, καθηγητής Κοινωνιολογίας και ερευνητής για θέματα μετανάστευσης. Για τον νομικό Τόμας Φέλτες αυτός ο χειρισμός είναι «τουλάχιστον άκομψος». Όσο για τον εγκληματολόγο Ράφαελ Μπερ, θεωρεί ότι η καλύτερη λύση θα ήταν να θεσπιστεί μία ανεξάρτητη Αρχή για τον έλεγχο της αστυνομίας, η οποία δεν θα εντάσσεται στην ιεριαρχία της.

Ραλφ Μπόζεν

Επιμέλεια: Γιάννης Παπαδημητρίου