Μπράβο στις ελληνικές ταινίες μικρού μήκους

Εκτός από τις τρεις ταινίες μεγάλου μήκους, η Ελλάδα εκπροσωπείται στην Μπερλινάλε και με δύο ταινίες μικρού μήκους. Το «Προαύλιο» της 33χρονης Ρηνιώς Δραγασάκη στο τμήμα Gereration, το οποίο απευθύνεται σε παιδιά και έφηβους, και το «Ουασινγκτόνια» της 30χρονης Κωνσταντίνας Κοτζαμάνη στο διαγωνιστικό τμήμα για ταινίες μικρού μήκους. Οι δύο ταινίες είναι αποτέλεσμα μιας ανάθεσης του Ελληνικού Κέντρου Κινηματογράφου πέρυσι σε πέντε σκηνοθέτες να γυρίσουν μικρού μήκους ταινίες με θέμα «Καλοκαίρι στην Αθήνα: Φόβος και Ελπίδα».

Από το μπουγέλο στον πόλεμο

Μα είναι δυνατόν να περιγράψει κανείς τα αισθήματα μιας ολόκληρης γενιάς σε μια ταινία ούτε δέκα λεπτών, η οποία να στέλνει παράλληλα πολλαπλά μηνύματα; Ναι είναι, αυτό τουλάχιστον αποδεικνύει η Ρηνιώ Δραγασάκη στην τέταρτη ταινία της μικρού μήκους. Η πλοκή διαδραματίζεται σε ένα σχολικό προαύλιο. Παρακολουθούμε μια ομάδα δεκαπεντάχρονων μαθητών και μαθητριών, ντυμένων με σχολικές στολές να κινούνται με άνεση και οικειότητα, να αστειεύονται. Αυτή η ανεμελιά συνεχίζεται και όταν αρχίζουν να πετούν ό ένας στον άλλο νερόμπομπες. Σε λίγο όμως οι φούσκες δεν είναι πλέον γεμάτες με νερό αλλά με υγρά που έχουν σκούρα χρώματα όπως μπλε, πράσινο, μαύρο. Τα πρόσωπα των παιδιών μαρτυρούν ότι δεν πρόκειται άλλο για παιχνίδι. Βλέπουμε σε αργή κίνηση χειροδικίες, να σκίζονται ρούχα, να ρίχνονται δακρυγόνα, να πυρπολούνται βιβλία. Στην τελική σκηνή τα παιδιά είναι πεσμένα στο δάπεδο του προαυλίου - σχεδόν άψυχα σώματα.

Βλέποντας αυτές τις σκηνές ο νους πάει αμέσως στην οικονομική κρίση, στη βαρβαρότητα που προκαλεί. Όχι, δεν είναι μόνον αυτό, θα διευκρινίσει η Ρηνιώ Δραγασάκη σε συνομιλία της με τη Deutsche Welle στην Μπερλινάλε. Η αρχική ιδέα της για την ταινία ήταν να παρουσιάσει «ένα αποπνικτικό συναίσθημα», το οποίο βιώνει ζώντας στην Ελλάδα. Για να το εκφράσει επέλεξε ως πρωταγωνιστές της ταινίας της εφήβους. Πρόκειται, όπως λέει η Ρηνιώ Δραγασάκη, για μια «ηλικία στην οποία θα πρέπει να αποδεχθείς κάποια πράγματα, να συμβιβαστείς για να προχωρήσεις». Αυτό συμβολίζει η τελική σκηνή. Τα παιδιά δεν έχουν σκοτωθεί, αλλά έχουν γίνει ένα με το τσιμέντο, έχουν ισοπεδωθεί. Παρόλα αυτά όμως, η ταινία δεν τελειώνει καθόλου απαισιόδοξα. Ενώ βλέπουμε στην τελική σκηνή τα σώματα των παιδιών στο έδαφος, ξεκινά μια έντονη ρυθμική μουσική, ένα είδος εγερτήριου σε ρυθμούς πανκ, η οποία προμηνύει ότι κάτι πρόκειται να συμβεί.

Όπως δηλώνει στη Deutsche Welle η Mαριάν Ρέντπαθ, διευθύντρια του τμήματος Generation, η ταινία της Δραγασάκη έχει «έναν καταπληκτικό ρυθμό, μια καταπληκτική ταχύτητα και εκτυλίσσεται τέλεια. Αφηγηματικά δεν καταλαβαίνουμε τι συμβαίνει στο προαύλιο του σχολείου, βλέπουμε όμως μια αυξανόμενη ένταση και επιθετικότητα. Όλα ταιριάζουν. Για μένα είναι μια τέλεια ταινία μικρού μήκους».

Athènes tropical

Εξίσου ενθουσιώδεις είναι οι αντιδράσεις στις δημόσιες προβολές και της ταινίας της Κωνσταντίνας Κοτζαμάνη. Βλέποντας τα τοπία, τους ανθρώπους, τα ζώα, τα δένδρα και τα φυτά νομίζει κανείς ότι ένα μεγάλο μέρος της έχει γυριστεί σε κάποια εξωτική χώρα, πιθανώς στη Γουινέα της Αφρικής. Η έκπληξη είναι μεγάλη όταν η σκηνοθέτρια διαβεβαιώνει ότι η κινηματογράφηση έγινε αποκλειστικά στην Αθήνα, σε μεγάλο βαθμό μόνο στο κέντρο της πόλης. Αυτή την τροπική όψη της Αθήνας προεικάζει ήδη ο τίτλος της ταινίας: «Ουασινγκτόνια».

Πρόκειται για το όνομα ενός φοίνικα που συναντάμε και στην Αθήνα. Είναι το μόνο είδος που δεν έχει προσβληθεί από το κόκκινο σκαθάρι, το οποίο σχεδόν έχει εξαφανίσει όλα τα άλλα φοινικοειδή. Η επιβίωσή του σχετίζεται με το γεγονός ότι η καρδιά του δεν είναι όπως στους άλλους φοίνικες ζουμερή, αλλά μικρή και ξερή. Εξίσου ιδιόμορφοι είναι και οι χαρακτήρες της ταινίας: Ο ζαχαροπλάστης, που όντως κατάγεται από τη Γουινέα και που μιλά στα γαλλικά για την Αθήνα, όπως αυτός την εκλαμβάνει, ο σκληροτράχηλος ντί τζέι με τα πολλά τατουάζ και το σκυλάκι κανίς, η ηλικιωμένη κυρία που ζει μόνη. Όλοι τους αντιμετωπίζουν το πρόβλημα της μοναξιάς και της έλλειψης αγάπης. Η Κωνσταντίνα Κοτζαμάνη τους χαρακτηρίζει «ουασιγκτόνιους τύπους». Όπως και στους φοίνικες το πρόβλημα τους είναι υπαρξιακής σημασίας. Αυτή την αίσθηση θέλει να μεταφέρει στους θεατές, αναφέρει η νεαρή σκηνοθέτρια. Σε καμία περίπτωση δεν επιδιώκει να στείλει κάποια μηνύματα.

Παναγιώτης Κουπαράνης, Βερολίνο

Υπεύθ. Σύνταξης: Δήμητρα Κυρανούδη