Μετάλλαξη του κορωνοιού; Δεν υπάρχει λόγος πανικού

Είναι και επίσημο. Ο υπουργός Υγείας της Βρετανίας Ματ Χάνκοκ επιβεβαίωσε ότι στα νότια της χώρας εντοπίστηκε μεταλλαγμένο στέλεχος του κορωνοϊού, το οποίο διασπείρεται πολύ πιο γρήγορα. Αρχές της εβδομάδας καταγράφηκαν ήδη 1000 κρούσματα μεταλλαγμένου κορωνοϊού. Αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι ο νέος ιός είναι πιο επικίνδυνος από τον παλαιότερο, διαβεβαίωσε ο Χάνκοκ. «Απλά εκφράζεται η υπόθεση ότι η αύξηση των νέων κρουσμάτων συνδέεται με το νέο στέλεχος». Αλλά η ανακάλυψη μιας μετάλλαξης δεν είναι κάτι το ασύνηθες. Στην Κίνα, για παράδειγμα, στη χώρα προέλευσης της πανδημίας, εδώ και μισό χρόνο κυκλοφορεί νέα εκδοχή του παθογόνου ιού. Το δε καλοκαίρι μεταδόθηκε από την Ισπανία στη μισή Ευρώπη άλλο ένα νέο στέλεχος.

Μεταλλάξεις και αντισώματα

Ενδιαφέρον έχει να παρακολουθήσουμε καταρχήν πως αντιδρά το σώμα σε μεταλλαγμένα στελέχη. Παράγει αντισώματα, που θωρακίζουν το αμυντικό σύστημα απέναντι σε επιθέσεις των ιών. Όταν οι παθογόνοι οργανισμοί μεταλλάσσονται και τα ανθρώπινα αντισώματα που παράγονται είναι προγραμματισμένα να αντιμετωπίσουν την παλαιότερη «εκδοχή» του ιού, τότε είναι σαφές ότι είναι λιγότερο αποτελεσματικά. Για τον ίδιο λόγο παθαίνουμε γρίπη με συνάχι πολλές φορές μέσα στον χρόνο. Βέβαια ο οργανισμός μας έχει αποκτήσει αντισώματα από το προηγούμενο συνάχι, όχι όμως και για το νέο μεταλλαγμένο ιό. Υπάρχει λόγος για πανικό; Όχι, ο μεταλλαγμένος ιός δεν είναι απαραίτητα πιο επικίνδυνος. Καμιά φορά μέσω της μετάλλαξης μπορεί και να εξασθενήσει. Όταν ο ανθρώπινος οργανισμός σχηματίζει αντισώματα για να καταπολεμήσει έναν ιό και να εμποδίσει την εκδήλωση της νόσου, πρέπει ο ιός να μεταβάλει την προστατευτική μεμβράνη για να μην γίνει «αντιληπτός» από τα αντισώματα.

Με άλλα λόγια, για να επιβιώσει ένας ιός πρέπει να αλλάξει την εξωτερική πρωτεΐνη και να αναπτύξει νέα στελέχη. Για να αναπτυχθούν, χρησιμοποιούν τους ξενιστές. Όταν οι ιοί προσβάλλουν έναν ξενιστή, εισβάλλουν στον γενετικό κώδικα του κυττάρου. Με αυτόν τον τρόπο τα κύτταρα του οργανισμού αναπαράγουν εκατομμύρια κόπιες του ιού. Κατά τα διάρκεια της διαδικασίας αναπαραγωγής ωστόσο γίνονται μικρά «λάθη» και κάθε «λάθος» μεταβάλλει και τον γενετικό κωδικό του ιού και τον μεταλλάσσει. 

Ο μεταλλαγμένος ιός δεν εξουδετερώνει την επίδραση του εμβολίου

Όπως όλοι οι κορωνοϊοί, έτσι και ο SARS-CoV-2, που ευθύνεται για την ασθένεια Covid-19, υφίσταται τουλάχιστον μια μετάλλαξη το μήνα. Αυτές οι μεταλλάξεις εξηγούν γιατί οι παθογόνοι αυτοί οργανισμοί προκαλούν διαφορετικές από πλευράς βαρύτητας λοιμώξεις σε ορισμένες περιοχές του κόσμου. Και γιατί η εξέλιξη της νόσου είναι διαφορετική από άνθρωπο σε άνθρωπο. Ο ιός που εντοπίστηκε στη Βρετανία εμφανίζει αλληλουχία μεταλλάξεων σε αξόνια που κωδικοποιούν πρωτεΐνες των ακίδων spikes. Μέσω της λεγόμενης διαδικασίας «απάλειψης γονιδίου» (Gendeletion) αφαιρούνται δύο αμινοξέα, που ίσως να διευκολύνουν τη μετάδοση του ιού. Παρόμοια απάλειψη παρατηρήθηκε το καλοκαίρι στην ανατολική Ασία. Εκεί ωστόσο ο μεταλλαγμένος ιός SARS-CoV-2 προκάλεσε ήπια συμπτώματα, διότι ήταν αποδυναμωμένος. Η Βρετανία είναι η πρώτη δυτικοευρωπαϊκή χώρα από όπου ξεκίνησαν μαζικοί εμβολιασμοί. Δεν είναι οπωσδήποτε απαραίτητο ότι ό μεταλλαγμένος ιός κάνει αναποτελεσματική την επίδραση του εμβολίου. Με άλλα λόγια αυτό το εμβόλιο είναι παρασκευασμένο για να κωδικοποιεί με τέτοιον τρόπο την δομή της πρωτείνης-ακίδας, που να ενισχύει το αμυντικό μας σύστημα παρά τη μετάλλαξη του ιού.

Είναι λοιπόν ευτύχημα που χρειάζονται περισσότερες της μιας μεταλλάξεις για να μεταβάλει ο ιός κατά τέτοιο τρόπο την πρωτεΐνη, ώστε να παρακάμψει την άμυνα του οργανισμού. Την ίδια ώρα όμως γνωρίζουμε επίσης ότι ο ιός της γρίπης μεταλλάσσεται πολύ γρήγορα και ότι κάθε νέα σεζόν το εμβόλιο πρέπει να αλλάζει για να αντιστοιχεί με τον ιό της γρίπης που θα εμφανιστεί την εποχή του εμβολιασμού. Το συμπέρασμα είναι ότι κατά πάσα πιθανότητα θα πρέπει να αλλάξει και το εμβόλιο κατά του κορωνοϊού.

Αλεξάντερ Φρόιντ

Επιμέλεια: Ειρήνη Αναστασοπούλου