ΜΑΡΤΥΡΙΕΣ

Η DEUTSCHE WELLE ΣΤΗ ΔΙΚΤΑΤΟΡΙΑ

Όταν στα τέλη Σεπτεμβρίου του 2006 ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας Κάρολος Παπούλιας επισκέφθηκε την έδρα της ραδιοφωνίας της Deutsche Welle στη Βόννη, ευχαρίστησε τη σημερινή ηγεσία του σταθμού για τη συμβολή της ελληνικής εκπομπής στην αποκατάσταση της δημοκρατίας στην Ελλάδα. Ο Κάρολος Παπούλιας υπήρξε και ο ίδιος στέλεχος της εκπομπής την περίοδο εκείνη, όταν ήταν νεαρός φοιτητής στην Κολωνία. Ήταν η εποχή, κατά την οποία αναρίθμητοι Έλληνες προσηλώνονταν κάθε βράδυ στις 21:40 ακριβώς στην μπάντα των βραχέων για να ακούσουν Deutsche Welle, τη φωνή της αλήθειας, μια από τις ελάχιστες πηγές ανεξάρτητης ενημέρωσης τον καιρό της δικτατορίας.

Μια υπόσχεση που έγινε πράξη

O Γενικός Διευθυντής του σταθμού Erik Bettermann ανταπέδωσε τις ευχαριστίες, μια και χωρίς τη δουλειά και το φρόνημα της συγκεκριμένης ομάδας των Ελλήνων συντακτών η DW δεν θα είχε παίξει τον ιδιαίτερο αυτό ρόλο στην Ελλάδα. Και υποσχέθηκε στον πρώην συνεργάτη του σταθμού και νυν Πρόεδρο της Ελληνικής Δημοκρατίας το ανά χείρας CD με μια σειρά συνεντεύξεων-μαρτυριών που θα τεκμηριώνουν την ιστορία της ελληνικής εκπομπής υπενθυμίζοντας έτσι ημέρες αγώνων στους παλαιότερους και γεννώντας γόνιμες απορίες στους νεώτερους.

Ακολουθήσαμε μια συνηθισμένη μέθοδο των ιστορικών τεκμηριώσεων θέτοντας παρεμφερείς ερωτήσεις σε ανθρώπους που διαμόρφωναν τότε την εκπομπή, αλλά και σε ανθρώπους που την άκουγαν στην Ελλάδα ή το εξωτερικό. Οι διαφορετικές απαντήσεις αναδεικνύουν τη διαφορετική προοπτική του καθενός, ανάλογα με την προσωπική εμπλοκή του στα γεγονότα της εποχής εκείνης, αλλά και συμπληρώνονται μεταξύ τους. Το νήμα που διατρέχει όλες αυτές τις μαρτυρίες είναι ο ρόλος της Deutsche Welle την εποχή της δικτατορίας, αλλά τα εξαγόμενα πολλαπλά και πολυδιάστατα.

Έμπρακτη δημοκρατική αλληλεγγύη

O Κάρολος Παπούλιας τονίζει τη σημασία της δημοκρατικής αλληλεγγύης σε καιρούς χαλεπούς και ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης καταθέτει την πικρή επίγνωση ότι ήταν οι ίδιοι οι πολιτικοί που ευθύνονται για τη δικτατορία. Ο Βασίλης Φίλιας επισημαίνει τη σημασία που είχε η γνωστοποίηση των βασανιστηρίων της χούντας μέσω της Deutsche Welle, o Δημήτρης Αλευρομάγειρος υπενθυμίζει ότι δεν επιτρέπεται να ταυτίζουμε τις ένοπλες δυνάμεις με τη χούντα και ο Αλέξανδρος Ζαρκάδας υποστηρίζει ότι η δικτατορία έγινε για να επιβάλει έξωθεν κατευθυνόμενες λύσεις στην Κύπρο. Ο Μένης Κουμανταρέας θυμάται στοχαστικά τη δικτατορία σαν μια εποχή, κατά την οποία η Αθήνα γιγαντώθηκε, αλλά οι άνθρωποι μίκρυναν.

Ο τότε διευθυντής της ελληνικής εκπομπής της Deutsche Welle Κώστας Νικολάου μας μεταφέρει στο κλίμα και το πάθος των ημερών εκείνων δίνοντας λεπτομέρειες για τη διαμόρφωση του προγράμματος, ενώ δύο βασικοί σχολιαστές εκείνης της εποχής θυμούνται: ο Αλέξανδρος Σχινάς τα τεχνάσματα της γλώσσας για τη γελοιοποίηση της χούντας και ο Βάσος Μαθιόπουλος τα ευρήματα της δημοσιογραφίας για να δημοσιευθεί μία είδηση που δεν επιτρεπόταν να δει το φως της δημοσιότητας.

Ο ρόλος της γερμανικής πρεσβείας στην Αθήνα, μέσω της οποίας διοχετεύονταν στη Βόννη οι διαμαρτυρίες του δικτατορικού καθεστώτος για την ελληνική εκπομπή της DW, διαφωτίζεται από δύο μαρτυρίες: του τότε Γερμανού πρέσβη Peter Limbourg και του δημοσιογράφου Eberhard Rondholz που ερεύνησε τα σχετικά αρχεία του γερμανικού υπουργείου Εξωτερικών. Τέλος οι συνεντεύξεις – μαρτυρίες εμπλουτίσθηκαν με αρχειακό υλικό της εποχής: από τον ραδιοφωνικό σταθμό του Πολυτεχνείου, δηλώσεις Γερμανών πολιτικών και διανοούμενων οι οποίοι συμπαραστάθηκαν στον αντιδικτατορικό αγώνα, μουσική και θεατρικές παραστάσεις εκείνης της περιόδου.

Υποθήκες για το μέλλον

Tο CD αυτό, που κυκλοφορεί σαράντα ακριβώς χρόνια μετά το πραξικόπημα της 21ης Απριλίου 1967, υπενθυμίζει ένα κεφάλαιο από την ιστορία της ραδιοφωνίας που συνδέθηκε άρρηκτα με τη μοίρα της δημοκρατίας. Δεν συνιστά μόνο φόρο τιμής στους παλιότερους συναδέλφους, αλλά και παραίνεση προς εμάς τους ίδιους: να διατηρήσουμε τηρουμένων των αναλογιών και στις σημερινές συνθήκες αυτά που χαρακτήρισαν τη φωνή της Deutsche Welle κατά την «ηρωική» της περίοδο, ειλικρίνεια, εντιμότητα και αξιοπρέπεια.

Σπύρος Μοσκόβου, διευθυντής της Ελληνικής Εκπομπής

Eυχαριστούμε ιδιαιτέρως τα αρχεία των ραδιοφωνικών σταθμών Bayerischer Rundfunk, Deutschlandradio, Norddeutscher Rundfunk, Rundfunk Berlin-Brandenburg, Südwestrundfunk, Westdeutscher Rundfunk, ΣΚΑΪ-Αθήνα.

Ευχαριστούμε επίσης τον ζωγράφο Γιάννη Ψυχοπαίδη για την ευγενική παραχώρηση των δικαιωμάτων των έργων του. Τέλος ευχαριστούμε για το φωτογραφικό υλικό τη Γενική Γραμματεία Επικοινωνίας και τη Γενική Γραμματεία Ενημέρωσης στην Αθήνα, καθώς και το φωτογραφικό πρακτορείο Ullstein.

Κείμενα, συνεντεύξεις: Σπύρος Μοσκόβου

Κείμενα, παρουσίαση, επιμέλεια παραγωγής: Μαρία Ρηγούτσου

Παρακάτω έχετε τη δυνατότητα να ακούσετε τις συνεντεύξεις – μαρτυρίες σε μορφή audio on demand καθώς και να δείτε το αρχείο φωτογραφιών