Μήπως πρέπει να ανησυχούμε για τα κουνούπια;

Όσοι δεν είναι ειδικοί δύσκολα μπορούν να ξεχωρίσουν τα διαφορετικά είδη κουνουπιών στη Γερμανία. Όμως η διαφορά μπορεί να είναι σημαντική – ιδίως όταν ένα κουνούπι σε τσιμπάει. Το κουνούπι τίγρης, για παράδειγμα, μπορεί να μεταδώσει πολλούς επικίνδυνους παθογόνους μικροοργανισμούς, όπως ο δάγκειος ιός και ο ιός chikungunya.

Σύμφωνα με το Ινστιτούτο Friedrich Löffler, αν και το ασιατικό κουνούπι τίγρης προέρχεται από τις τροπικές περιοχές, εξαπλώνεται μαζικά σε τμήματα της νότιας και κεντρικής Ευρώπης από τη δεκαετία του 1990 λόγω της κλιματικής αλλαγής. Το συγκεκριμένο είδος κουνουπιού εμφανίστηκε για πρώτη φορά στη Γερμανία το 2014 και πλέον υπάρχουν σταθερά εγκατεστημένοι πληθυσμοί, όπως λέει η ειδικός στα κουνούπια Ντορίν Βέρνερ από το Κέντρο Λάιμπνιτς για την Έρευνα του Αγροτικού Τοπίου (ZALF): κυρίως στη Βαυαρία και τη Βάδη-Βυρτεμβέργη, αλλά και στην Έσση, τη Θουριγγία και το Βερολίνο.

Μετάδοση ασθενειών και στη Γερμανία;

Στη Γερμανία δεν έχει αναφερθεί ακόμη περίπτωση ασθένειας που να μεταδόθηκε από τσίμπημα κουνουπιού τίγρης. Όμως οι ειδικοί πιστεύουν πως είναι θέμα χρόνου. Στη νότια Γαλλία, για παράδειγμα, έχουν αναφερθεί αρκετές φορές μολύνσεις από τον ιό Ζίκα που προκαλούνται από κουνούπια τίγρεις, τα οποία είναι ενδημικά στην περιοχή. Μολύνσεις από δάγκειο πυρετό έχουν καταγραφεί στη Μαδέρα, την Κροατία και τη Γαλλία, ενώ στη Μεσόγειο έχουν εντοπιστεί και κρούσματα chikungunya.

Ο οργανισμός υγείας της Ε.Ε. ECDC προειδοποίησε προσφάτως για τον αυξανόμενο κίνδυνο μετάδοσης ασθενειών από κουνούπια. Το ασιατικό κουνούπι τίγρης συνεχίζει να εξαπλώνεται στα βόρεια και δυτικά της Ευρώπης. Ο αριθμός των επηρεαζόμενων περιοχών στον Ευρωπαϊκό Οικονομικό Χώρο (ΕΟΧ) έχει σχεδόν τριπλασιαστεί μέσα σε δέκα χρόνια. Σε αντίθεση με τα ιθαγενή κουνούπια, τα έντομα με τις λευκές ρίγες χρησιμοποιούν συχνά μικρές δεξαμενές νερού, όπως για παράδειγμα τις γλάστρες, και είναι ιδιαίτερα κοινά σε αστικά περιβάλλοντα - ακόμη και σε μεγάλες πόλεις όπως το Βερολίνο.

Περισσότερες μολύνσεις τα τελευταία χρόνια

Εάν ένα κουνούπι τίγρης τσιμπήσει ένα μολυσμένο άτομο, οι ιοί που προσλαμβάνει μπορούν να πολλαπλασιαστούν στο έντομο και να μεταδοθούν σε άλλους ανθρώπους όταν το κουνούπι τσιμπήσει ξανά. Ωστόσο, η παρουσία των κουνουπιών δεν είναι ο μόνος καθοριστικός παράγοντας: σύμφωνα με τους ειδικούς, οι ιοί Ζίκα για παράδειγμα απαιτούν υψηλή θερμοκρασία για να αναπαραχθούν στα κουνούπια, με θερμοκρασίες που σπανίως καταγράφονται στη Γερμανία. Ο ιός του δάγκειου πυρετού από την άλλη πλευρά μπορεί να αναπαραχθεί εύκολα στα κουνούπια ακόμη και σε μέτριες θερμοκρασίες. Το παθογόνο προκαλεί μακροχρόνιο πόνο στις αρθρώσεις, γι’ αυτό και συχνά διαγιγνώσκεται λανθασμένα ως ρευματική νόσος.

Επιπλέον, τα εξωτικά κουνούπια δεν είναι οι μόνοι πιθανοί φορείς επικίνδυνων ασθενειών στη Γερμανία: το 2019, το Ινστιτούτο Robert Koch (RKI) κατέγραψε για πρώτη φορά μολύνσεις με τον αφρικανικό ιό του Δυτικού Νείλου σε ασθενείς στη Γερμανία, οι οποίες οφείλονται σε μετάδοση από εγχώρια κουνούπια. Οι χώρες της νότιας και νοτιοανατολικής Ευρώπης έχουν τέτοια κρούσματα εδώ και χρόνια. Πέρυσι ανιχνεύθηκαν 17 λοιμώξεις από τον ιό του Δυτικού Νείλου σε ανθρώπους στη Γερμανία, έναντι τεσσάρων κρουσμάτων το προηγούμενο έτος. Στο 80% των περιπτώσεων η λοίμωξη από τον ιό του Δυτικού Νείλου εξελίσσεται χωρίς συμπτώματα και συνεπώς δεν αναγνωρίζεται καθόλου. Σύμφωνα με το RKI, μόλις το 20% έχει ήπια, κοινά συμπτώματα, όπως πυρετό ή δερματικά εξανθήματα, τα οποία επίσης περνούν συχνά απαρατήρητα.

Ελάχιστα τα σοβαρά περιστατικά

Οι πιο σοβαρές και θανατηφόρες περιπτώσεις επηρεάζουν κυρίως ηλικιωμένους με προϋπάρχουσες παθήσεις. Μόνο το 1% περίπου των λοιμώξεων οδηγούν σε σοβαρές ασθένειες που επηρεάζουν το νευρικό σύστημα. Δεδομένου ότι οι εξετάσεις και συνεπώς τα αξιόπιστα αποδεικτικά στοιχεία πραγματοποιούνται συνήθως μόνο σε τέτοιες περιπτώσεις, εάν καν πραγματοποιούνται, μπορεί να υποτεθεί ένας υψηλός αριθμός ετήσιων μολύνσεων για τη Γερμανία.

Θα πρέπει λοιπόν να φοβόμαστε κάθε τσίμπημα κουνουπιού; «Η ανησυχία για κάθε τσίμπημα κουνουπιού είναι σίγουρα υπερβολική επί του παρόντος», λέει ο ειδικός στην τροπική ιατρική Τόμας Γέλινεκ, προσθέτοντας ότι «δεν περιμένουμε μαζικά κρούσματα στη Γερμανία».

Δεν είναι σαφές πότε θα παρατηρηθούν οι πρώτες μολύνσεις από δάγκειο πυρετό που μεταδίδεται από τα κουνούπια τίγρεις που ζουν εδώ. Η καταστροφή των υφιστάμενων πληθυσμών των εντόμων είναι σημαντική, τονίζει η Βέρνερ. Από το 2012, οι πολίτες που βρίσκουν ένα κουνούπι μπορούν να το πιάσουν, να το καταψύξουν και να το στείλουν ταχυδρομικώς στη Βέρνερ και την ομάδα της για ανάλυση.

Το βορειότερο μέρος στη Γερμανία όπου έχει εντοπιστεί κουνούπι τίγρης είναι το Βερολίνο. Το φθινόπωρο του 2019, ένα πρώτο αντίγραφο έφτασε στο Ινστιτούτο ταχυδρομικώς από έναν κήπο στην περιοχή Τρέπτο-Κέπενικ, όπου εντοπίστηκαν τέτοια έντομα και τα επόμενα χρόνια. «Η προσαρμογή του κουνουπιού είναι πλέον τόσο καλή που ο χειμώνας μας του φαίνεται αστείος», λέει η Βέρνερ.

Φέτος κανένα κουνούπι τίγρης δεν έχει ταχυδρομηθεί στην επιστήμονα. Όμως αυτό είναι λογικό, καθώς η περίοδος που εμφανίζονται τα έντομα ξεκινάει από τα τέλη Ιουνίου και διαρκεί μέχρι και τον Οκτώβριο, αναλόγως των θερμοκρασιών. Πρέπει να συνηθίσουμε στην «εισβολή» διαφόρων ειδών κουνουπιών; «Τα είδη θα αυξηθούν, είναι απλώς θέμα χρόνου», λέει η Βέρνερ. Γι’ αυτό και είναι απαραίτητη η ενημέρωση και η πρόληψη.

Επιμέλεια: Γιώργος Πασσάς