Καθρέπτης της αιγυπτιακής κοινωνίας ο στρατός;

Τη μία χαρακτήριζε νόμιμα τα αιτήματα των διαδηλωτών και την επομένη παρακολουθούσε άπρακτος πώς "πληρωμένοι", σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις, υποστηρικτές του Μουμπάρακ ξυλοκοπούσαν τους αντικαθεστωτικούς.

Ένας από τους λόγους του αντιφατικού αυτού ρόλου είναι ίσως το ότι ο στρατός θεωρείται καθρέπτης της αιγυπτιακής κοινωνίας. Μπορεί τα τελευταία 30 χρόνια ο Μουμπάρακ να φρόντισε ώστε οι έμπιστοί του να αναλάβουν ηγετικές θέσεις, ωστόσο στις μεσαίες και κατώτερες βαθμίδες εκπροσωπούνται όλες οι πληθυσμιακές ομάδες, τόσο διακηρυγμένοι εχθροί του προέδρου όσο και πιστοί ακόλουθοί του.

"Παιδί του λαού";

Ίσως αυτό να εξηγεί και το ότι ο στρατός θεωρείται "παιδί του λαού". Στην γενικότερα θετική εικόνα του συνέβαλαν επίσης οι στρατιωτικές επιτυχίες στον πόλεμο του Γιομ Κιπούρ εναντίον του Ισραήλ το 1973, η φήμη του ως αξιόπιστου εγγυητή της ασφάλειας αλλά και ο ρόλος του στην ίδρυση του κράτους το 1952. Όπως επισημαίνει ο Μοχάμεντ Μουγκαχίντ αλ Ζαγιάντ από το Κέντρο Μεσανατολικών Σπουδών του Καΐρου:

"Στην αιγυπτιακή ιστορία ο στρατός έπαιζε πάντοτε έναν εξέχοντα ρόλο στο θέμα της ασφάλειας. Ο στρατός οδήγησε τη χώρα από τη μοναρχία στη δημοκρατία. Ήταν η απαρχή των καλών σχέσεων μεταξύ στρατού και πολιτών στην Αίγυπτο".

"Δεν ήταν ποτέ εργαλείο καταπίεσης"

Πολλοί θυμούνται ακόμη την παρέμβαση του στρατού το 1977 όταν αυτός εισέβαλε στις μεγάλες πόλεις της χώρας βάζοντας τέλος στο χάος που είχε προκαλέσει η λεγόμενη "εξέγερση του ψωμιού". Παρόμοιες εικόνες και το 1986 όταν ξεσηκώθηκαν χιλιάδες μέλη των ειδικών δυνάμεων της αστυνομίας, λεηλατώντας και εισβάλοντας σε ξενοδοχεία που φιλοξενούσαν ξένους τουρίστες. Και τότε ο στρατός είχε καταφέρει να θέσει υπό έλεγχο την κατάσταση. Ο ειδικός επισημαίνει ότι σε αντίθεση με την αστυνομία, ο στρατός δεν θεωρήθηκε ποτέ εργαλείο καταπίεσης των πολιτών. Την άποψή του συμμερίζεται και ο Ασιέμ ελ Ντιφράουι από το Ίδρυμα Επιστήμη και Πολιτική του Βερολίνου:

"Ο στρατός δεν έχει συμμετάσχει ποτέ δημόσια σε μέτρα καταστολής, όπως το έκαναν διάφορες ειδικές μονάδες της αστυνομίας. Ο στρατός λοιπόν δεν έχει εμπλακεί σε περιπτώσεις βασανισμού, συλλήψεων αλλά ούτε και στη φρίκη των μυστικών υπηρεσιών. Δεν συνδέεται λοιπόν με τέτοια περιστατικά".

Η σημερινή ασαφής του στάση μπορεί να αποδοθεί και στην προσπάθεια της ίδιας της στρατιωτικής ηγεσίας να αποτρέψει φαινόμενα διάσπασης στις τάξεις της. Ίσως όμως να πρόκειται και για μια προσπάθεια να προετοιμαστεί για όλα τα πιθανά σενάρια:

"Πιστεύω ότι ο στρατός προσπαθεί να προστατεύσει τη δική του θέση", εκτιμά ο ελ Ντιφράουι. "Δεν μπορούν να εμφανίζονται ως φιλοκυβερνητικοί. Την ίδια ώρα όμως δεν θέλουν να υποστηρίξουν ανοιχτά την αντιπολίτευση γιατί και οι ίδιοι οι στρατηγοί δεν γνωρίζουν πού θα οδηγήσουν οι εξελίξεις".

Ποιες οι σχέσεις του στρατού με τις ΗΠΑ;

Πέπλο μυστηρίου καλύπτει όμως και την αμερικανική επιρροή στον αιγυπτιακό στρατό τον οποίο χρηματοδοτούν οι Αμερικανοί ετησίως με 1,3 δις δολάρια. Μπορούν οι ΗΠΑ - εκμεταλλευόμενες την παροχή της σημαντικής αυτής βοήθειας - να επισπεύσουν την αποχώρηση Μουμπάρακ; Ο ειδικός αλ Ζαγιάντ:

"Η αμερικανική στρατιωτική βοήθεια αποτελεί μέρος της ειρηνευτικής συμφωνίας με το Ισραήλ. Εάν οι Αμερικανοί διακόψουν την παροχή αυτής της βοήθειας τότε αυτό θα σήμαινε το τέλος της συμφωνίας με το Ισραήλ. Και αυτό θα οδηγούσε σε υποβάθμιση του ρόλου των ΗΠΑ στην Εγγύς Ανατολή. Η βοήθεια αυτή λοιπόν εξυπηρετεί και τα αμερικανικά συμφέροντα".

Διαφορετικά βλέπει τα πράγματα ο ελ Ντιφράουι:

"Εξαρτάται από τις πιέσεις που θα δεχθεί ο στρατός. Εάν οι Αμερικανοί πουν, ‘ο Μουμπάρακ δεν μπορεί να παραμείνει στην εξουσία, εάν εξακολουθείτε να θέλετε τη βοήθειά μας τότε σταματήστε να υποστηρίζετε τον Μουμπάρακ’, τότε ίσως ο στρατός αλλάξει άποψη και προχωρήσει ο ίδιος στη συγκρότηση μιας μεταβατικής κυβέρνησης της οποίας θα ηγείται ένας πρωθυπουργός με λιγότερο βεβαρημένο παρελθόν".

Samir Grees / Κώστας Συμεωνίδης

Υπεύθ. σύνταξης: Σταμάτης Ασημένιος