Ισραήλ κατά Χαμάς: Σε επιφυλακή οι αγορές πετρελαίου

Συχνά οι διενέξεις στη Μέση Ανατολή προκαλούν αναταράξεις στις αγορές ενέργειας. Αρκετές χώρες από αυτόν τον γεωγραφικό χώρο κατέχουν κεντρική θέση στην παγκόσμια παραγωγή πετρελαίου και φυσικού αερίου. Οι τρομοκρατικές επιθέσεις της Χαμάς στο Ισραήλ έχουν ωθήσει ολόκληρη την περιοχή σε μια εξαιρετικά αβέβαιη νέα εποχή σε όλους τους τομείς. Οι αναλυτές των ενεργειακών αγορών προσπαθούν να κατανοήσουν τι μπορεί να σημαίνει αυτό για τις παγκόσμιες τιμές του πετρελαίου, που καταγράφουν δραματική τροχιά από το 2020 λόγω της πανδημίας και του πολέμου στην Ουκρανία. Την περασμένη Δευτέρα, δύο ημέρες μετά τα δραματικά γεγονότα του Σαββατοκύριακου στο Ισραήλ, οι τιμές του αργού πετρελαίου αυξήθηκαν κατά σχεδόν 5% στα 89 δολάρια το βαρέλι. Η αβεβαιότητα γύρω από την πιθανότητα προβλημάτων εφοδιασμού προκάλεσε την εκτίναξη, αλλά οι τιμές έχουν έκτοτε σταθεροποιηθεί. Το Ισραήλ δεν παράγει σχεδόν καθόλου αργό πετρέλαιο, αλλά το ενδεχόμενο εξάπλωσης της σύγκρουσης στη Μέση Ανατολή έχει θορυβήσει τους ειδικούς.

Η πετρελαϊκή κρίση της δεκαετίας του 70

"Εάν διευρυνθεί η σύγκρουση και αυτό προκαλέσει άνοδο των τιμών του πετρελαίου θα έχει αντίκτυπο στις οικονομίες", δήλωσε πριν λίγες ημέρες στο Bloomberg η Γκίτα Γκόπιναθ, ανώτερο στέλεχος του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου. "Αυτό αποτελεί συνήθως μια παράμετρο, μέσω της οποίας βλέπουμε πώς επηρεάζονται οι τιμές παγκοσμίως». Ο πρόεδρος των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν έχει εκφράσει ανησυχίες για το ενδεχόμενο να εκτροχιαστεί η σύγκρουση. Οι πιο δραματικές πετρελαϊκές κρίσεις του 20ού αιώνα ακολούθησαν τις συγκρούσεις στη Μέση Ανατολή. Στον πόλεμο του Γιομ Κιπούρ το 1973 πολλά αραβικά κράτη επιτέθηκαν στο Ισραήλ. Οι μεγαλύτεροι παραγωγοί πετρελαίου της περιοχής, με επικεφαλής τη Σαουδική Αραβία, επέβαλαν στη συνέχεια εμπάργκο πετρελαίου στα κράτη που υποστήριζαν το Ισραήλ, όπως ΗΠΑ, Ηνωμένο Βασίλειο, Καναδά, Ιαπωνία και Κάτω Χώρες. Αυτό οδήγησε σε πετρελαϊκή κρίση, με τις τιμές του πετρελαίου να εκτοξεύονται κατά περισσότερο από 300%. Η δεύτερη μεγάλη πετρελαϊκή κρίση, το 1979, ακολούθησε την ιρανική επανάσταση και τη συνεπαγόμενη μείωση της παραγωγής πετρελαίου στη χώρα. Εκείνη η κρίση οδήγησε την παγκόσμια προσφορά πετρελαίου σε μείωση κατά περίπου 4%, με τις τιμές για ένα βαρέλι αργού πετρελαίου να υπερδιπλασιάζονται.

Μέχρι στιγμής, δεν υπάρχουν πολλά στοιχεία που να υποδηλώνουν ότι αυτό που συνέβη στο Ισραήλ θα προκαλέσει κάτι παρόμοιο με εκείνες τις κρίσεις. Οι τιμές είναι σήμερα πολύ χαμηλότερες από το ποσό των 97 δολαρίων το βαρέλι στα τέλη Σεπτεμβρίου.Οι φόβοι ότι η τιμή θα ξεπερνούσε σύντομα τα 100 δολάρια ανά βαρέλι φαίνονται τώρα εκτός πραγματικότητας. "Τόσο το West Texas Intermediat, ένα ελαφρύ, χαμηλής περιεκτικότητας σε θείο αμερικανικό αργό πετρέλαιο, όσο και το Brent υποχώρησαν προχθές, αφότου παραμερίστηκαν οι ανησυχίες για μια ξαφνική και απροσδόκητη διακοπή της προσφοράς προς το παρόν τουλάχιστον", δήλωσε στο Reuters πριν λίγες ημέρες ο Τάμας Βάργκα, αναλυτής της PVM Oil Associates. Η αγορά ωστόσο παρέμεινε ανήσυχη γιατί η σύγκρουση έχει τη δυναμική να εξαπλωθεί. Ο τρέιντερ Μαγκίντ Σενούντα, αναπληρωτής διευθύνων σύμβουλος της ελβετικής εταιρείας πετρελαιοειδών Mercuria, πιστεύει ότι οι τιμές θα μπορούσαν να ξεπεράσουν τα 100 δολάρια το βαρέλι σε περίπτωση κλιμάκωσης.  

Η σημασία του ισραηλινού φυσικού αερίου

Αν και το Ισραήλ δεν είναι μεγάλος παραγωγός πετρελαίου, είναι σημαντικός παίκτης στην παγκόσμια βιομηχανία φυσικού αερίου. Μετά τις επιθέσεις της Χαμάς η χώρα έκλεισε το κοίτασμα φυσικού αερίου Ταμάρ, περίπου 25 χιλιόμετρα από τις νότιες ακτές της. Το Ισραήλ εξάγει μεγάλες ποσότητες φυσικού αερίου στους γείτονές του, Αίγυπτο και Ιορδανία. Η διακοπή της λειτουργίας οδήγησε σε ανησυχίες ότι οι παγκόσμιες αγορές φυσικού αερίου θα περιοριστούν ακόμα περισσότερο.Η Αίγυπτος χρησιμοποιεί ισραηλινό φυσικό αέριο για ορισμένες από τις δικές της εξαγωγές υγροποιημένου φυσικού αερίου LNGκαι η διακοπή λειτουργίας του Ταμάρ μπορεί να επηρεάσει τις αιγυπτιακές εξαγωγές LNG προς την Ευρώπη και αλλού. Ωστόσο, το μεγαλύτερο κοίτασμα φυσικού αερίου του Ισραήλ, το Λεβιάθαν, συνεχίζει να λειτουργεί κανονικά.

Η αβεβαιότητα έγκειται στο πόσον καιρό θα παραμείνει κλειστό το κοίτασμα Ταμάρ. Οι εμπειρογνώμονες πιστεύουν ότι μια παρατεταμένη διακοπή λειτουργίας θα επηρεάσει σημαντικά τον όγκο των ισραηλινών εξαγωγών προς την Αίγυπτοκαι την Ιορδανία, γεγονός που θα έχει αντίκτυπο και στις παγκόσμιες αγορές LNG λόγω του ρόλου της Αιγύπτου ως εξαγωγέα υγροποιημένου φυσικού αερίου και της πιθανής αύξησης των εισαγωγών από αλλού προς την Ιορδανία.

Ο ρόλος του Ιράν στις αγορές πετρελαίου

Η κρίση στο Ισραήλ έρχεται σε μια εποχή που η κατάσταση στις παγκόσμιες ενεργειακές αγορές είναι ήδη τεταμένη, δεδομένης της συνεχιζόμενης αβεβαιότητας λόγω του πολέμου στην Ουκρανία, που σε συνδυασμό με τα επακόλουθα της πανδημίας και άλλους παράγοντες, συνέβαλε στην ευρύτερη παγκόσμια ενεργειακή κρίση του 2021-23. Οι τιμές του πετρελαίου έχουν υποχωρήσει από την κορυφή των 115 δολαρίων που είχαν σκαρφαλώσει τον Ιούνιο του 2022, παρά τις μειώσεις παραγωγής από τη Σαουδική Αραβία και τους εταίρους της στον Οργανισμό Εξαγωγών Πετρελαιοπαραγωγών Χωρών (ΟΠΕΚ). Στις 4 Οκτωβρίου, λίγες ημέρες πριν από τις επιθέσεις στο Ισραήλ, ο ΟΠΕΚ επιβεβαίωσε ότι θα διατηρήσει τη μειωμένη παραγωγή μέχρι το τέλος του 2023.Αλλά ακόμη και μετά την είδηση αυτή οι τιμές συνέχισαν την πτωτική πορεία που ακολουθούν από τα τέλη Σεπτεμβρίου.

Οι περικοπές στην παραγωγή από τη Σαουδική Αραβία, άλλα μέλη του ΟΠΕΚ και τη Ρωσία σημαίνουν ότι υπάρχει σημαντική πλεονάζουσα παραγωγική ικανότητα σε περίπτωση που ξαφνικά περιοριστεί η προσφορά πετρελαίου. Ωστόσο, εξακολουθεί να υπάρχει αβεβαιότητα σχετικά με το πώς μπορεί να αντιδράσει το Ριάντ, δεδομένων των πρόσφατων εντάσεων με τις ΗΠΑ. Ο ρόλος του Ιράν παρακολουθείται επίσης στενά. Αν και το ιρανικό πετρέλαιο υπόκειται σε κυρώσεις, ρέει πρόσφατα σε σημαντικές ποσότητες προς την Κίνα και αλλού διευκολύνοντας τις αγορές πετρελαίου μετά και τις κυρώσεις στο ρωσικό πετρέλαιο. Ωστόσο, εάν η Τεχεράνη εμπλακεί ενεργά στη σύγκρουση με το Ισραήλ, θα ασκηθεί πίεση στις ΗΠΑ και σε άλλους να εντείνουν την επιβολή κυρώσεων και στο ιρανικό πετρέλαιο. Προς το παρόν η κρίση δεν έχει επεκταθεί στις παγκόσμιες αγορές ενέργειας, αλλά ο κίνδυνος κλιμάκωσης έχει θέσει την αγορά σε επιφυλακή.

Επιμέλεια: Ειρήνη Αναστασοπούλου