Η πολιτική της ΕΚΤ και πάλι στο δικαστήριο

Για τους προσφεύγοντες η συγκεκριμένη υπόθεση είναι ζήτημα αρχής. Ο πολιτικός των γερμανών Χριστιανοκοινωνιστών της Βαυαρίας Πέτερ Γκαουβάιλερ, η σοσιαλδημοκράτισσα πρώην υπουργός Δικαιοσύνης Χέρτα Ντόιμπλε-Γκμέλιν, η κοινοβουλευτική ομάδα του κόμματος της Αριστεράς και ο σύλλογος «Περισσότερη Δημοκρατία» είχαν προσφύγει προ λίγων ετών στο Ομοσπονδιακό Συνταγματικό Δικαστήριο στην Καρλσρούη εναντίον του προγράμματος της ΕΚΤ για αγορά κρατικών ομολόγων, το γνωστό ως OMT. Οι προσφεύγοντες, που πλαισιώνονται και από 12.000 ακόμη άτομα, θεωρούν το συγκεκριμένο πρόγραμμα άκρως επικίνδυνο για τη συνοχή της ευρωζώνης.

Το επίμαχο πρόγραμμα συνιστά κατ' ουσίαν υλοποίηση της υπόσχεσης που είχε δώσει το 2012 ο επικεφαλής της ΕΚΤ Μάριο Ντράγκι, ο οποίος δεσμεύθηκε τότε να κάνει ο,τιδήποτε χρειαστεί προκειμένου να σώσει το ευρώ. Το κοινό νόμισμα είχε γίνει παλαιότερα στόχος κερδοσκοπικών hedge funds. Η φράση του Μάριο Ντράγκι λειτούργησε κατευναστικά στις κεφαλαιαγορές. Ωστόσο, οι επενδυτές δεν αρκούνταν σε μια γενικόλογη δήλωση. Ως εκ τούτου, τον Σεπτέμβριο του ίδιου έτους το διευθυντήριο της ΕΚΤ «έφερε στη ζωή» το πρόγραμμα που προέβλεπε -σε περίπτωση ανάγκης- απεριόριστη αγορά κρατικών ομολόγων από ασθενείς χώρες της ευρωζώνης προκειμένου να διατηρηθεί σταθερή η ζώνη του κοινού νομίσματος. Και για να κατευναστούν οι διαφωνούντες -κυρίως από τη Γερμανία- το πρόγραμμα OMT συνδέθηκε με ορισμένες προϋποθέσεις. Σύμφωνα με αυτές, η ΕΚΤ ενεργοποιείται μόνο εφόσον η εκάστοτε χώρα έχει υπαχθεί στον ευρωπαϊκό μηχανισμό στήριξης ESM και καλείται κατά συνέπεια να εφαρμόσει αυστηρούς όρους. Επίσης, η ΕΚΤ μπορεί ανά πάσα στιγμή να διακόψει τις αγορές, εφόσον έχουν επιτευχθεί οι στόχοι ή εάν μια χώρα δεν υλοποιεί τα συμφωνηθέντα.

Παραβίαση του καταστατικού της ΕΚΤ βλέπουν οι επικριτές

Σύμφωνα με τους επικριτές της, η ΕΚΤ παραβιάζει με τους χειρισμούς της δύο βασικές απαγορεύσεις. Βάσει των ευρωπαϊκών συνθηκών η ευρωτράπεζα δεν επιτρέπεται να ασκεί οικονομική πολιτική. Με το να επιτηρεί όμως την πορεία των μεταρρυθμίσεων στις χώρες της κρίσης ουσιαστικά παρεμβαίνει στο πεδίο της οικονομικής πολιτικής. Επίσης, απαγορεύεται η χρηματοδότηση κρατικών προϋπολογισμών χωρών της ευρωζώνης. Όμως, σύμφωνα πάντα με τους επικριτές, αγοράζοντας ομόλογα, η ΕΚΤ μειώνει το βάρος των επιτοκίων δανεισμού και ως εκ τούτου και τα βάρη στον κρατικό προϋπολογισμό των υποβοηθούμενων χωρών.

Σε παρόμοια συμπεράσματα καταλήγει και έκθεση της γερμανικής κεντρικής τράπεζας (Bundesbank), την οποία ζήτησαν να παραλάβουν οι δικαστές του Ομοσπονδιακού Δικαστηρίου. Παρεμπιπτόντως, ο επικεφαλής της Bundesbank Γενς Βάιντμαν είναι το μόνο μέλος του εκτελεστικού συμβουλίου της ΕΚΤ που δεν έδωσε τη συγκατάθεσή του στο OMT. Το Ομοσπονδιακό Δικαστήριο της Καρλσρούης έδωσε δίκιο στους προσφεύγοντες και στους εμπειρογνώμονες της Bundesbank, ωστόσο δεν διατύπωσε ξεκάθαρη θέση. Αν μην τι άλλο ενδεχόμενη απόφαση των γερμανών δικαστών ενάντια στην κεντρική πολιτική διάσωσης της ΕΚΤ θα προκαλούσε πιθανότατα σοβαρές αναταράξεις στις χρηματαγορές, κάτι που ενδεχομένως να απειλούσε τα θεμέλια της ευρωζώνης.

Οι γερμανοί δικαστές προώθησαν την υπόθεση τον Φεβρουάριο του 2014 στο Δικαστήριο της ΕΕ στο Λουξεμβούργο. Όπως αναμενόταν, το καλοκαίρι του 2015 οι ευρωπαίοι δικαστές έκριναν νόμιμο το OMT. Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο έθεσε από τη μεριά του την προϋπόθεση οι αγορές ομολόγων να είναι άρτια αιτιολογημένες και να σέβονται την αρχή της αναλογικότητας. Μία διατύπωση τόσο ασαφής, που ισοδυναμεί ουιαστικά με ένα είδος λευκής επιταγής για τον Μάριο Ντράγκι.

Επιστροφή της υπόθεσης στην Καρλσρούη

Από αύριο (16.02) η υπόθεση επανέρχεται στην αίθουσα του Ομοσπονδιακού Συνταγματικού Δικαστηρίου στην Καρλσρούη. Οι δικαστές του είχαν τονίσει παλαιότερα ότι επιφυλάσσονται να λάβουν αργότερα τελική απόφαση επί του θέματος. Το ενδεχόμενο να συνταχθούν πλήρως με την απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου θα τους εμφάνιζε αναξιόπιστους. Βέβαια θεωρείται εξίσου απίθανο το ενδεχόμενο οι γερμανοί δικαστές να πάρουν αποφάσεις χωρίς να λάβουν υπόψη τους το πιθανό κόστος μιας αρνητικής για το OMT κρίσης. Ως εκ τούτου, εκτιμάται ότι θα κινηθούν κάπου μεταξύ των δύο άκρων του φάσματος.

Γνωστοί γερμανοί οικονομολόγοι, όπως ο προσεχώς επικεφαλής του Ινστιτούτου IfO του Μονάχου Κλέμενς Φυστ και το μέλος της επονομαζόμενης «επιτροπής σοφών» της γερμανικής οικονομίας Λαρς Φελντ συνέστησαν στους δικαστές της Καρλσρούης να ακολουθήσουν την οδό του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου σε ό,τι αφορά την τελική απόφαση, αλλά όχι και σε σχέση με την αιτιολόγησή της. Με αυτό τον τρόπο εκτιμάται ότι οι γερμανοί δικαστές θα διατηρούσαν το δικαίωμα δικαστικής διερεύνησης και των μελλοντικών χειρισμών της ΕΚΤ. Σε κάθε περίπτωση η απόφαση του Ομοσπονδιακού Συνταγματικού Δικαστηρίου αναμένεται να καθυστερήσει κάποιους μήνες.

Ντανχόνγκ Ζανγκ / Άρης Καλτιριμτζής