Επιστρέφοντας το ρολόι ενός Έλληνα κρατουμένου των ναζί

«#Eυρεθέν. Βασίλειος Κοντογεωργίου» γράφει μια αφίσα των Αρχείων Άρολζεν απεικονίζοντας ένα παλιό ρολόι. Τι είναι όμως τα αρχεία Άρολζεν και ποιος ήταν ο Βασίλειος Κοντογεωργίου. Και τι σχέση έχει η Ελλάδα και η Γερμανία με όλο αυτό. Τα Αρχεία Άρολζεν με έδρα τους τη γερμανική πόλη Μπαντ Άρολζεν διαχειρίζονται ντοκουμέντα και ευρήματα στρατοπέδων συγκέντρωσης και καταναγκαστικής εργασίας από την περίοδο του Εθνικοσοσιαλισμού, τεκμηριώνοντας εγκλήματα, ταυτοποιώντας θύματα αλλά και εντοπίζοντας συγγενείς θυμάτων του Ολοκαυτώματος ή απογόνων πολιτικών κρατουμένων, επιδίδοντάς τους αντικείμενα των δικών τους, τα οποία εντοπίστηκαν στους μαρτυρικούς αυτούς τόπους. 

Ο Βασίλειος Κοντογεωργίου ήταν εισαγγελέας στον Βόλο, όταν συνελήφθη από τα ναζιστικά SS. Στις 25 Μαΐου του 1944 μεταφέρθηκε ως πολιτικός κρατούμενος στο στρατόπεδο συγκέντρωσης Νόιενγκαμε, από εκεί στο Ζάλτσγκιτερ-Bάτενστεντ κι από εκεί στο Ράβενσμπρουκ. Είχε εκτοπιστεί μαζί με τρεις συντρόφους του από την Αντίσταση. Επέζησε μόνο ο ίδιος. Μεταπολεμικά επέστρεψε στην Ελλάδα, εργάστηκε σε τράπεζα, έκανε οικογένεια και πέθανε στη Λάρισα το 1997. 

Ταυτοποιώντας αντικείμενα ομήρων των ναζί 

Τα Αρχεία Άρολζεν είχαν βρει το απολεσθέν ρολόι του Κοντογεωργίου στο στρατόπεδο συγκέντρωσης και σε συνεργασία με τον εθελοντή και ερευνητή της ιστορίας του στρατοπέδου, Λουκά Λυμπερόπουλο από το Αμβούργο, αλλά και την συγγενή ενός άλλου θύματος, τη Βάσω Πανάγου, έφτασαν στα ίχνη της οικογένειας Κοντογεωργίου και συγκεκριμένα στην εγγονή του Βασίλειου, Αγγελική, η οποία μάλιστα ζει στη Γερμανία και συγκεκριμένα στο Βερολίνο.

«Είναι απίστευτο. Δεν μπορώ να περιγράψω το συναίσθημα. Μετά από 80 χρόνια έχω πάρει στα χέρια μου ένα αντικείμενο ενός πολύ δικού μου ανθρώπου, το οποίο κατάσχεσαν οι ναζί όταν έφτασε σε ένα γερμανικό στρατόπεδο συγκέντρωσης» αναφέρει η Αγγελική Κοντογεωργίου στην DW. 

Την «πορεία» του ρολογιού, από τη στιγμή του εντοπισμού του μέχρι την παράδοσή του, παρακολούθησε καρέ-καρέ και ο αρχαιολόγος Σταμάτης Λυμπερόλουλος, αδερφός του Λουκά Λυμπερόπουλου. Ενδιαφέρον έχει συνολικά η ιστορία χαρτογράφησης των αντικειμένων που βρίσκονται στα συγκεκριμένα Αρχεία. «Το Αρχείο Άρολζεν έχει πολλά αντικείμενα από Έλληνες ομήρους του Νόιενγκαμε. Το Αρχείο είπε στον αδερφό μου, ο οποίος εργαζόταν εκεί, ότι είχε στη διάθεσή του βέρες, αλυσίδες, ρολόγια τσέπης, ρολόγια χειρός ομήρων και ζήτησε αν μπορούσε κάποιος να μεσολαβήσει για να τα πάρουν οι συγγενείς τους. Ο Λουκάς Λυμπερόπουλος στράφηκε στην Ελλάδα κι έγραψε τότε σε πολλές τοπικές εφημερίδες ότι τα πράγματα συγκεκριμένων ομήρων βρίσκονται στη Γερμανία και αναζητούν τους ιδιοκτήτες τους, δηλαδή τους απογόνους των ιδιοκτητών τους» αναφέρει ο Σταμάτης Λυμπερόπουλος. 

Το τίμημα της ελευθερίας 

Το ρολόι του Κοντογεωργίου παραδόθηκε τελικά στην εγγονή του ομήρου των ναζί σε μια συγκινητική τελετή στην Ελληνική Πρεσβεία του Βερολίνου την Πέμπτη, με πρωτοβουλία του Γεωργίου Πολυδωράκη από το Ιστορικό και Διπλωματικό Γραφείο του ελληνικού υπ. Εξωτερικών σε συνεργασία με την Πρέσβυ Μάρα Μαρινάκη. Η Ελλάδα έχει αναλάβει εδώ και λίγες μέρες την προεδρία της Διεθνούς Επιτροπής των Αρχείων Άρολζεν. "Μια σημαντική συγκυρία, για τη δημοκρατία, την ελευθερία αλλά και τις ελληνογερμανικές σχέσεις", όπως τόνισε στον χαιρετισμό της η Επιτετραμμένη της Πρεσβείας της Ελλάδας στο Βερολίνο Παναγιώτα Κωνσταντινοπούλου. 

Μιλώντας στην DW η Διευθύντρια των Αρχείων Άρολζεν Φλοριάν Αζουλάι παρατηρεί: «Είναι η πρώτη φορά που παραδίδουμε ένα  αντικείμενο κρατουμένου στην οικογένειά του από την Ελλάδα. Με τον τρόπο αυτό τιμούμε τη μνήμη ενός ανθρώπου που τότε, όντας νέος, ήταν έτοιμος να θυσιάσει τη ζωή του για την ελευθερία, να αγωνιστεί για την Ελλάδα εναντίον των ναζί. Ο ίδιος επέστρεψε στην Ελλάδα αλλά οι συναγωνιστές του από την Αντίσταση πέθαναν όλοι.Με τον τρόπο αυτό θυμόμαστε σήμερα ότι η ελευθερία έχει τίμημα, το οποίο οι πρόγονοί μας, οι παππούδες μας ήταν πρόθυμοι να πληρώσουν». 

Έξι φάκελοι αναζητούν αποδέκτες 

Πέραν του ρολογιού του προπολεμικού εισαγγελέα Βόλου, τα Αρχεία Άρολζεν αναζητούν τους απογόνους των κατόχων και άλλων τουλάχιστον έξι φακέλων με προσωπικά αντικείμενα Ελλήνων κρατουμένων των ναζί. Τα ονόματά τους μπορεί κανείς να διαβάσει σε αφίσες των Αρχείων: Δημήτριος Βατιάδης, Ευάγγελος Κερασώτης, Θεόφιλος Σιμωνίδης, Γεώργιος Σαγματόπουλος, Χρήστος Τακτικός, Νικόλαος Φασουλιώτης. Στόχος των Αρχείων είναι να εντοπιστούν φέτος και οι έξι οικογένειες.  

Όπως σημειώνει η Φλοριάν Αζουλάι, 80 χρόνια μετά τον B’ Παγκόσμιο Πόλεμο, υπάρχουν ακόμη άγνωστες πτυχές της φρίκης του Εθνικοσοσιαλισμού. «80 χρόνια μετά εγγόνια και δισέγγονα ομήρων ή θυμάτων έρχονται σε μας για να βρουν τις ρίζες τους. Άνθρωποι από όλον τον κόσμο θέτουν ερωτήματα και εκπλήσσομαι ακόμη όταν συνειδητοποιώ πόσοι άνθρωποι έπεσαν στα δίχτυα του ναζισμού. Μπορούμε να μάθουμε πολλά για την ιστορία αλλά και να δούμε τι μπορεί να ξανασυμβεί όταν αυταρχικές ιδελογίες έρχονται στην εξουσία. Αλλά και πώς το άτομο μπορεί να αντισταθεί για να κερδίσει μια νέα ζωή.»