Ελπίζοντας σε μία ευρωπαϊκή εξωτερική πολιτική…

Η συζήτηση για τη Γάζα στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, την Τετάρτη, επιφύλαξε μία εξομολόγηση με σπάνια και αφοπλιστική ειλικρίνεια από τον Ύπατο Εκπρόσωπο της ΕΕ για την Εξωτερική Πολιτική Ζοζέπ Μπορέλ: Δεν μπορεί να εκπροσωπεί μία «κοινή θέση» όλων των κρατών-μελών, όταν δεν υπάρχει μία κοινή θέση, ανέφερε ο Ισπανός διπλωμάτης, για να υπενθυμίσει ότι στο τελευταίο ψήφισμα της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ οκτώ χώρες της ΕΕ ψήφισαν υπέρ της ανθρωπιστικής παύσης στη Γάζα, τέσσερις ψήφισαν κατά, ενώ οι υπόλοιπες απείχαν από την ψηφοφορία. Για «κακοφωνία» στις Βρυξέλλες έκανε λόγο πρόσφατα ο γερμανικός τύπος.

Υπάρχει βέβαια ο ελάχιστος κοινός παρονομαστής, όπως εκφράζεται επισήμως από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο: Οι «27» συμφωνούν στο δικαίωμα αυτοάμυνας του Ισραήλ, στη διάνοιξη ανθρωπιστικών διαδρόμων και στο αίτημα για «ανθρωπιστικές παύσεις» στη Γάζα. Μόνο που δεν συμφωνούν αν οι διαδοχικές «παύσεις» μπορούν και πρέπει να εξελιχθούν σε «καταπαύσεις», για να μην μιλήσουμε για «εκεχειρία».

Δεν εκπλήσσουν όλα αυτά. Είναι προφανές ότι δύσκολα συμβιβάζονται τα συμφέροντα 27 (και προσεχώς ίσως …37) κρατών-μελών με διαφορετικές ιστορικές καταβολές. Ακόμη και στον επίσημο τίτλο του Ζοζέπ Μπορέλ δύσκολα είχαν συμβιβαστεί οι διαφωνούντες. Διότι οι ακραιφνείς οπαδοί της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης ήθελαν έναν «Ευρωπαίο Υπουργό Εξωτερικών» που έτσι θα ονομάζεται ξεκάθαρα, αλλά οι θεματοφύλακες της εθνικής κυριαρχίας επέβαλαν τη δική τους θέση: ότι δεν θα έχουμε «υπουργό», αλλά «εκπρόσωπο», ο οποίος όμως, αν μη τι άλλο, θα είναι «ύπατος». Και ασφαλώς θα παράγει «εξωτερική πολιτική», αλλά δεν χρειάζεται να το φωνάζουμε κιόλας… 

Επιθυμητή η κατάργηση της ομοφωνίας;

Σε αντίθεση με κάποια επίμονα στερεότυπα, δεν είναι μόνο οι «πλούσιοι και ισχυροί» που επιλέγουν μοναχικούς δρόμους όταν επείγει η ανάγκη για μία κοινή πολιτική. Τον Νοέμβριο του 2020, όταν ο Τζο Μπάιντεν κέρδισε τις προεδρικές εκλογές στις ΗΠΑ και μόνο ο Ντόναλντ Τραμπ αμφισβητούσε το αποτέλεσμα της κάλπης, ο Σλοβένος πρωθυπουργός Γιάνες Γιάνσα είχε σπεύσει να συγχαρεί τον Τραμπ για τη …νίκη του. Όσο για την ευρωπαϊκή πολιτική απέναντι στη Ρωσία, υποτίθεται ότι οι «27» την έχουν ήδη απομονώσει οικονομικά, πλην όμως η Αυστρία εξακολουθεί να εισάγει από τη Ρωσία το 60% του φυσικού αερίου που χρειάζεται η οικονομία της. 

Ένα πρώτο βήμα για τη διαμόρφωση μίας κοινής εξωτερικής πολιτικής θα ήταν η κατάργηση της ομοφωνίας και του περίφημου «βέτο», την οποία πολλοί προτείνουν, αλλά δεν έχει προχωρήσει. Μάλλον κάποιοι προβάλλουν …βέτο στην κατάργηση του βέτο. Η Ελλάδα δεν έχει ακόμη οριστικοποιήσει την επίσημη στάση της στο ζήτημα αυτό. Φαίνεται πιθανό να ακολουθήσει τη συμβιβαστική πρόταση, με βάση την οποία το βέτο καταργείται, αλλά όχι εντελώς. Θα προβλέπεται δηλαδή μία ρήτρα, που διατηρεί τη δυνατότητα βέτο για ζητήματα «ύψιστης εθνικής ασφάλειας» ή κάτι παρεμφερές. Εάν η πολιτική είναι η «τέχνη του εφικτού», ας κάνουμε, έστω, αυτό το βήμα.