ΕΕ: Πώς τα πάμε τελικά με το κράτος δικαίου;

Πάνω από 100 σελίδες έκταση έχει η τελευταία έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το κράτος δικαίου στην ΕΕ. Πρόκειται για ένα έργο το οποίο εκπονεί η Επιτροπή για πέμπτη φορά και στο οποίο εξετάζονται τα εθνικά δικαστικά σώματα, οι εθνικές διατάξεις για την πάταξη της διαφθοράς, η ελευθερία των μέσων ενημέρωσης και άλλα.

Ουγγαρία: Το γνωστό «προβληματικό παιδί» της ΕΕ

Οι περισσότερες παρατηρήσεις με κριτική διάθεση αφορούν την Ουγγαρία και τη Σλοβακία. Οι Ούγγροι δεν παίρνουν σχεδόν σε τίποτα καλή βαθμολογία από την ΕΕ. Σύμφωνα με την Επιτροπή η χώρα δεν έκανε καμία απολύτως πρόοδο σε κανέναν από τους τομείς που εξετάστηκαν για το 2023, όπως για παράδειγμα στην απόδοση της δικαιοσύνης και στην ανεξαρτησία των δημοσίων μέσων ενημέρωσης.

Η συγκεκριμένη έκθεση είναι πιθανό να έχει και πρακτικό αντίκτυπο στην Ουγγαρία, μιας και η Επιτροπή περικόπτει μέρος των ευρωπαϊκών κονδυλίων ακριβώς λόγω των παραβιάσεων του κράτους δικαίου στη χώρα του Βίκτορ Όρμπαν. Πέρυσι δόθηκε μόλις το ένα τρίτο των παγωμένων κονδυλίων και αυτό μονάχα αφ' ότου η κυβέρνηση προέβη σε μία εκτεταμένη μεταρρύθμιση του δικαστικού συστήματος.

Πιθανά μέτρα και για τη Σλοβακία

Κακή είναι και η απόδοση της Σλοβακίας, η οποία από το 2023 έχει και πάλι φιλορωσική κυβέρνηση, με τους αριστερούς λαϊκιστές του Ρόμπερτ Φίτσο να έχουν αναλάβει την εξουσία. Η Επιτροπή διαπίστωσε πρόοδο μόνο σε έναν από τους υπό κρίση τομείς: τη σωματική ασφάλεια των δημοσιογράφων. Η Σλοβακία καλείται να ενισχύσει το κανονιστικό πλαίσιο για την προστασία των δημοσίων μέσων ενημέρωσης.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή απειλεί τη Σλοβακία και με νομικά μέτρα λόγω ενός νέου νόμου που σχεδιάζει η κυβέρνηση της Μπρατισλάβα για τις ΜΚΟ. Οι Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις που χρηματοδοτούνται, εν μέρει έστω, από το εξωτερικό θα πρέπει να χαρακτηρίζονται ως «οργανώσεις με εξωτερική υποστήριξη». Σε περίπτωση που κριθεί ότι αυτός ο νόμος αντίκειται στην ενωσιακή νομοθεσία η ΕΕ θα μπορούσε να ξεκινήσει νομική διαδικασία εναντίον της Σλοβακίας.

Πρόοδος αλλά και συστάσεις για την Ελλάδα

Όσον αφορά το κράτος δικαίου στην Ελλάδα η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρατηρεί πως έχει σημειωθεί πρόοδος ως προς την ανεξαρτησία της δικαιοσύνης, για παράδειγμα, ή την αποτελεσματική και έγκαιρη διαβούλευση των σχεδίων νόμων με τους ενδιαφερόμενους.

Ταυτοχρόνως, η Επιτροπή προβαίνει σε τέσσερις συστάσεις που αφορούν μεταξύ άλλων την αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση της διαφθοράς και την πληρέστερη προστασία των δημοσιογράφων.

Η Επιτροπή παροτρύνει επίσης τη Ρουμανία, την Πολωνία και τη Μάλτα να ενισχύσουν και αυτές το πλαίσιο για την προστασία της συντακτικής ανεξαρτησίας και της διοίκησης της δημόσιας ραδιοτηλεόρασης. Οι συστάσεις προς την Ιταλία, την Ιρλανδία, την Τσεχία και τη Σλοβενία αφορούν ειδικότερα τη σύσταση ειδικών μηχανισμών για τη διασφάλιση της χρηματοδότησης των δημοσίων ΜΜΕ.

Παρά την εφαρμογή διαφόρων μεταρρυθμιστικών πακέτων η Επιτροπή εξακολουθεί να ανησυχεί αρκετά για την ανεξαρτησία της δικαιοσύνης σε ορισμένα κράτη-μέλη, όπως δήλωσε ο Επίτροπος Δικαιοσύνης Ντιντιέ Ρέιντερς. Προκειμένου να γίνει πιο ελκυστικό το επάγγελμα του δικαστή, η Επιτροπή πρότεινε στα κράτη-μέλη να επενδύσουν στη στελέχωση του προσωπικού.

Και η Γερμανία έχει δρόμο να καλύψει

Για τη Γερμανία η Επιτροπή τονίζει πως η χώρα θα πρέπει να λάβει μέτρα για να εξασφαλίσει πως οι δικαστές και οι εισαγγελείς θα αμείβονται επαρκώς.

Επιπλέον, σύμφωνα πάντα με την Επιτροπή, η Γερμανία πρέπει να κάνει κάτι και για το φαινόμενο της «περιστρεφόμενης πόρτας» - δηλαδή για την απότομη μεταπήδηση πρώην πολιτικών σε θέσεις της ιδιωτικής οικονομίας. Η Επιτροπή προτείνει να θεσπιστεί ένα μεγαλύτερο χρονικό περιθώριο, το οποίο θα πρέπει να παρέλθει προτού μπορέσουν οι απερχόμενοι υπουργοί και υφυπουργοί να στραφούν σε ιδιωτικές επιχειρήσεις.

Θετικό το συνολικό πρόσημο

Συνολικά το πρόσημο που βάζει η Επιτροπή είναι θετικό για την τελευταία πενταετία. Ιδιαίτερη ικανοποίηση υπάρχει για δύο κυρίως περιπτώσεις: Πρώτον, για την Πολωνία, όπου υπήρξε αλλαγή σκυτάλης στη διακυβέρνηση της χώρας, με αποτέλεσμα η ΕΕ να σταματήσει τις διαδικασίες που είχαν εκκινήσει σε βάρος της χώρας για παραβιάσεις του κράτους δικαίου. Και δεύτερον για την Ισπανία, όπου το Γενικό Συμβούλιο, αρμόδιο για τον διορισμό ανώτατων δικαστών φαίνεται πως διαμορφώνει την κρίση του και πάλι με τρόπο ανεξάρτητο.

Η έκθεση έχει βαρύνουσα σημασία ως ελεγκτικό μέσο και ως κατευθυντήρια γραμμή. Η επίδρασή της ωστόσο δεν μπορεί να αξιολογηθεί μεμονωμένα, λέει ο Τζον Μόριχν, καθηγητής Νομικής στο Πανεπιστήμιο του Χρόνινγκεν. Τα αποτελέσματα εξαρτώνται πολύ περισσότερο από άλλα, πιο παρεμβατικά εργαλεία, όπως είναι το πάγωμα των κονδυλίων της ΕΕ.

Επιμέλεια: Γιώργος Πασσάς