Διχάζουν την Ευρώπη τα «έξυπνα σύνορα»

«Έξυπνα σύνορα» αποκαλείται το εγχείρημα στην κοινοτική ορολογία. Προβλέπει μία τράπεζα δεδομένων, στην οποία θα αποθηκεύονται τα στοιχεία εισόδου και εξόδου, αλλά και τα δακτυλικά αποτυπώματα όλων όσων έρχονται με βίζα στην Ευρώπη. Η καταγραφή θα γίνεται για λόγους ασφαλείας, αλλά και για να εντοπιστούν οι αποκαλούμενοι overstayers, δηλαδή όσοι παραμένουν κρυπτόμενοι στην ΕΕ, παρότι η βίζα τους έχει λήξει.

Οι επικριτές του σχεδίου κάνουν λόγο για «ψηφιακή Ευρώπη-φρούριο», αλλά και για έναν «ηλεκτρονικό Μεγάλο Αδελφό» που συγκεντρώνει προσωπικά δεδομένα χωρίς να υπάρχει καν υποψία συγκεκριμένου αδικήματος. Άλλοι βλέπουν θετικά το σχέδιο. Για παράδειγμα η γερμανίδα ευρωβουλευτής Μόνικα Χόλμαιερ υποστηρίζει ότι «όσοι συνδέουν τα ‘έξυπνα σύνοραʼ με την ‘Ευρώπη-φρούριοʼ λένε απλώς ανοησίες. Θέλουμε να γνωρίζουμε ποιός περνάει τα σύνορά μας και αν αποχωρεί όπως προβλέπεται στη βίζα του. Την ίδια στιγμή πολλοί επιχειρηματίες ταξιδεύουν συνεχώς στην Ευρώπη και κάθε φορά ταλαιπωρούνται με τα ίδια έγγραφα. Μία δοκιμαστική εφαρμογή του συστήματος στο αεροδρόμιο του Άμστερνταμ μας δείχνει ότι έχει μειωθεί σημαντικά ο χρόνος αναμονής γι αυτούς τους ανθρώπους με την αυτοματοποίηση των ελέγχων».

Εκτός από το Άμστερνταμ, οι δοκιμές συνεχίζονται σε αεροδρόμια της Γερμανίας, της Γαλλίας, της Πορτογαλίας και άλλων ευρωπαϊκών χωρών. Τα πρώτα αποτελέσματα είναι θετικά, υποστηρίζει η Μόνικα Χόλμαιερ. «Οι πρώτες εκτιμήσεις είναι ενθαρρυντικές» λέει η γερμανίδα ευρωβουλευτής στην Deutsche Welle. «Υπάρχουν ερωτήματα για την προστασία των προσωπικών δεδομένων, για παράδειγμα όταν σκανάρονται τα πρόσωπα, αλλά βλέπουμε ότι η αυτοματοποίηση των ελέγχων έχει αποτέλεσμα. Από τη μία πλευρά διευκολύνουμε όσους επισκέπτονται συχνά την Ευρώπη, από την άλλη εντοπίζουμε πιο εύκολα όσους διαμένουν παράτυπα ή εμπλέκονται ακόμη και σε εγκληματικές δραστηριότητες. Το ζήτημα είναι τώρα να διαμορφώσουμε έναν οδικό χάρτη για την πλήρη εφαρμογή του συστήματος».

«Μία από τις μεγαλύτερες τράπεζες δακτυλικών αποτυπωμάτων»

Το «νέο» σχέδιο της Κομισιόν δεν είναι και τόσο «νέο». Είχε αρχικά προταθεί το 2013, αλλά δεν προχώρησε λόγω αντιδράσεων. Φέτος ο αρμόδιος Επίτροπος Δημήτρης Αβραμόπουλος επαναφέρει το σχέδιο, με κάποιες τροποποιήσεις, καθώς το 2014 οι είσοδοι αλλοδαπών από τρίτες χώρες στη «ζώνη Σένγκεν» έφθασαν τα 200 εκ. και την επόμενη δεκαετία αναμένεται να αυξηθούν κατά 50% την επόμενη δεκαετία. Η Κομισιόν θέλει πιο αυστηρούς ελέγχους στα εξωτερικά σύνορα. Για να κατευνάσει τις αντιδράσεις υπόσχεται μία «μελέτη επιπτώσεων», την οποία θα παρουσιάσει στις αρχές του 2016.

Η ομάδα των Πρασίνων ήταν αντίθετη στα «έξυπνα σύνορα» πριν από δύο χρόνια και παραμένει αντίθετη και σήμερα, όπως αναφέρει η γερμανίδα ευρωβουλευτής Σκα Κέλερ στο Ευρωκοινοβούλιο. «Με το σύστημα των έξυπνων συνόρων θα δημιουργούσαμε μία από τις μεγαλύτερες τράπεζες δακτυλικών αποτυπωμάτων σε όλον τον κόσμο. Και αυτό χωρίς να έχουμε καν προσδιορίσει τον συγκεκριμένο λόγο για τον οποίο κρατάμε όλα αυτά τα δακτυλικά αποτυπώματα. Η Κομισιόν λέει ότι αυτό γίνεται για να εντοπίσουμε τους overstayers, αλλά δεν λέμε πώς ακριβώς θα τους εντοπίσουμε. Και τελικά θα μας μείνει μία τράπεζα δεδομένων για στατιστικούς σκοπούς».

Ένα άλλο στοιχείο κριτικής είναι το κόστος, που αναμένεται να πλησιάσει το ένα δισεκατομμύριο ευρώ. Αλλά σε αυτό το ποσό συμπεριλαμβάνονται μόνο οι ενέργειες του κεντρικού σχεδιασμού στις Βρυξέλλες και όχι η αντίστοιχη επένδυση των κρατών-μελών, υποστηρίζει η Σκα Κέλερ. «Τα κόστη θα είναι πολύ υψηλότερα. Τα χρήματα που θα δαπανήσουν τα κράτη μέλη για εξοπλισμό, σκάνερ, σαρωτές και όλα τα συναφή δεν περιλαμβάνονται καν στη σχετική μελέτη. Και πώς θα πούμε σε χώρες όπως η Ελλάδα ότι πρέπει να κόψουν τις συντάξεις και να απολύσουν κόσμο, αλλά την ίδια στιγμή να βρουν και χρήματα για να αγοράσουν αυτόν τον πανάκριβο εξοπλισμό;» διερωτάται η ευρωβουλευτής των Πρασίνων.

Ζητείται η ισορροπία ασφάλειας και ελευθερίας

Πολλοί πιστεύουν ότι σε ένα επόμενο βήμα το σύστημα ελέγχου θα συνδεθεί με τις διωκτικές αρχές των κρατών-μελών, ώστε να παρέχει πληροφορίες που θα χρησιμοποιηθούν για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας και του οργανωμένου εγκλήματος. Η Κομισιόν δεν το αποκλείει και καθησυχάζει τους επικριτές, λέγοντας ότι η όποια απόφαση στην κατεύθυνση αυτή θα ληφθεί με βάση την αρχή της αναλογικότητας και με σεβασμό στις αποφάσεις ευρωπαϊκών δικαστηρίων για την προστασία των προσωπικών δεδομένων.

Σε κάθε περίπτωση, η Ευρώπη χρειάζεται τα «έξυπνα σύνορα», υποστηρίζει η ευρωβουλευτής από τη Μάλτα Ρομπέρτα Μετσόλα. «Είμαστε πολιτικοί και η ευθύνη μας είναι να βρούμε την ισορροπία ανάμεσα στην ελεύθερη διακίνηση και την ασφάλεια και αυτό ακριβώς κάνουμε. Χρειαζόμαστε τα ‘έξυπνα σύνοραʼ, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι θέλουμε να κρατήσουμε μακριά όλους τους υπηκόοους τρίτων χωρών. Καταλαβαινουμε ότι υπάρχουν άνθρωποι που χρειάζονται προστασία. Κι εμείς χρειαζόμαστε ανθρώπους από άλλες χώρες που έρχονται εδώ για να δουλέψουν και να φτιάξουν τη ζωή τους. Αλλά όταν κάποιος μας απειλεί, πρέπει να τον αντιμετωπίσουμε, όπως προβλέπει ο νόμος» λέει η Ρομπέρτα Μετσόλα στην Deutsche Welle.

Γιάννης Παπαδημητρίου, Στρασβούργο