Διαξιφισμοί για το «χρυσό ρύζι»

Οι βιολόγοι Πέτερ Μπάγερ και Ίνγκο Πότρικους έγιναν προ 15ετίας οι πατέρες του «χρυσού ρυζιού». Οι δυο τους κατόρθωσαν να τροποποιήσουν τόσο πολύ τη γενετική δομή του ρυζιού, ώστε αυτό να παράγει προβιταμίνη Α - γνωστή και ως Β-καροτίνη - η οποία μετατρέπεται στη συνέχεια από το ανθρώπινο σώμα σε βιταμίνη Α. Οι παραγωγοί του «χρυσού ρυζιού» και οι υπέρμαχοί του θεωρούν ότι η συστηματική του καλλιέργεια θα έσωζε τις ζωές χιλιάδων παιδιών που τυφλώνονται και πεθαίνουν κάθε χρόνο εξαιτίας της έλλειψης βιταμίνης Α, κυρίως σε φτωχές χώρες της Αφρικής και της νοτιοανατολικής Ασίας.

Ωστόσο, το πρότζεκτ της έγκρισης και κατ’ επέκταση της συστηματικής καλλιέργειας του «χρυσού ρυζιού» συναντά ισχυρότατη αντίσταση. Το καλοκαίρι του 2013 μάλιστα ακτιβιστές κατέστρεψαν δοκιμαστικές καλλιέργειες στις Φιλιππίνες. Οι επικριτές της νέας μεταλλαγμένης ποικιλίας αμφιβάλλουν για ότι το «χρυσό ρύζι» θα έλυνε το πρόβλημα της έλλειψης βιταμίνης Α. Εκτός αυτού θεωρούν ότι οι υποσχέσεις της βιομηχανίας της βιοτεχνολογίας δεν είναι τίποτα άλλο παρά μία στρατηγική δημοσίων σχέσεων, η οποία αποσκοπεί στην εξάπλωσή της στις αναπτυσσόμενες χώρες υπό το μανδύα της κοινής ωφέλειας. Με το «χρυσό ρύζι» οι εταιρείες επιχειρούν να εμφανιστούν ως ευεργέτες, εκτιμά ο Τίλο Μπόντε, ιδρυτής της οργάνωσης προστασίας καταναλωτών Foodwatch.

Αμφιβολίες για τις προθέσεις της βιομηχανίας τροφίμων

Ο βρετανός δημοσιογράφος Μάρκ Λάινας υπήρξε σφοδρός πολέμιος των γενετικά τροποποιημένων τροφίμων. Στο μεταξύ όμως φαίνεται να έχει πειστεί για τα πλεονεκτήματα που προσφέρει το «χρυσό ρύζι». Όπως εκτιμά, «υπάρχουν πολλές θεωρίες συνομωσίας, συχνό φαινόμενο στις συζητήσεις περί γενετικής τεχνολογίας. Οι πολέμιοι επιχειρούν να δείξουν ότι τα πάντα είναι μία συνομωσία της διαβόητης βιομηχανίας. Στην πραγματικότητα το ‘χρυσό ρύζι’ ανήκει σε όλους και χρηματοδοτήθηκε με δημόσια μέσα».

Πάντως το ότι η βιομηχανία της βιοτεχνολογίας είναι ένας λύκος με προβιά δεν είναι το μοναδικό επιχείρημα των επικριτών του «χρυσού ρυζιού». Όπως λένε, δεν υπάρχουν επαρκείς αποδείξεις για το ότι το ανθρώπινο σώμα μπορεί να απορροφήσει αρκετή από την προβιταμίνη Α του μεταλλαγμένου ρυζιού η για το αν η προβιταμίνη Α διατηρείται αρκετό διάστημα στους κόκκους του ρυζιού. Ακόμη κι αν είναι όντως έτσι, εκφράζονται αμφιβολίες για το αν και κατά πόσο το «χρυσό ρύζι» με τη ζωτικής σημασίας προβιταμίνη Α θα φτάνει στα χέρια όσων το έχουν πραγματικά ανάγκη, υπογραμμίζει ο Τίλο Μπόντε και εξηγεί: «Το ρύζι διακινείται από ιδιώτες εμπόρους. Στις Φιλιππίνες, για παράδειγμα, υπάρχουν πολλές ποικιλίες ρυζιού που έχουν ένα κιτρινωπό χρώμα. Επομένως πώς μπορεί να εγγυηθεί κανείς ότι όντως θα διατίθεται το ‘χρυσό ρύζι’;»

Για την ώρα η Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας προσπαθεί να καταπολεμήσει τις τεράστιες ελλείψεις βιταμίνης Α με ειδικά χάπια ή με τρόφιμα εμπλουτισμένα με την εν λόγω βιταμίνη. Εάν και πότε θα ξεκινήσει η καλλιέργεια του «χρυσού ρυζιού» παραμένει ακόμη ασαφές. Ο βιολόγος Πέτερ Μπάγερ ελπίζει ότι αυτό θα συμβεί κιόλας στη διάρκεια της χρονιάς, εφόσον θα έχει ολοκληρωθεί η υποβολή των απαραίτητων δικαιολογητικών στις κατά τόπους αρμόδιες αρχές.

Jennifer Fraczek / Άρης Καλτιριμτζής

Υπεύθ. σύνταξης: Σπύρος Μοσκόβου