Γυναίκες φωτογραφίζουν τον πόλεμο

 Οι γυναίκες στον χώρο της δημοσιογραφίας, της φωτογραφίας αλλά και του στρατού δεν είναι νέο φαινόμενο. Έκθεση στο Βερολίνο αναδεικνύει τώρα την προσφορά των γυναικών στον κλάδο της φωτογραφίας κατά τη διάρκεια των Παγκοσμίων Πολέμων, καθώς και του εμφυλίου της Ισπανίας. Περίπου 70 φωτογραφίες, περιοδικά και άλλα ντοκουμέντα της εποχής εκτίθενται στο Verborgenes Museum.

Η θεματολογία των φωτογραφιών είναι πολύ μεγάλη και περιλαμβάνει από φαινομενικά ειρηνικές στιγμές μακριά από τα πολεμικά μέτωπα μέχρι και εικόνες από το πεδίο της μάχης, με νεκρούς στρατιώτες αλλά και βομβαρδισμένες πόλεις, όπως το Ρότερνταμ το 1940. 

Εξέχοντα ρόλο σ' αυτή την έκθεση έχει η φωτογράφος Γκρέτα Τάρο, που αποτύπωσε σκηνές του ισπανικού εμφυλίου. Η Τάρο που θεωρείται η πιο γνωστή πολεμική φωτογράφος σκοτώθηκε στο μέτωπο σε ηλικία μόλις 26 ετών.

Με τη γυναικεία ματιά

Διακρίνεται όμως μια γυναικεία ματιά στις πιο αιματηρές και βίαιες σελίδες της ιστορίας; «Νομίζω ότι η ματιά επηρεάζεται από το περιβάλλον στο οποίο μεγαλώνει ένας άνθρωπος αλλά φυσικά και παίζει ρόλο η θέση της γυναίκας στην κοινωνία» λέει η διευθύντρια του μουσείου Ελίζαμπετ Μόρτκγατ.

Εκτός αυτού η ματιά των γυναικών φωτογράφων επηρεαζόταν άμεσα και από τις οδηγίες των εργοδοτών τους: Συχνά εργάζονταν για κρατικά πρακτορεία και στρατιωτικές εφημερίδες. Έπρεπε λοιπόν να παραδίδουν φωτογραφίες οι οποίες θα αποτύπωναν την αντίσταση των στρατιωτών και την αυτοδιάθεσή τους για να ενισχυθεί η πεποίθηση του λαού ότι η νίκη είναι βέβαιη. Πολλές φορές οι φωτογραφίες τους ήταν μέρος της προπαγάνδας. «Μετά τον Α' Παγκόσμιο οι Γερμανοί κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι οι φωτογράφοι τους δεν ήταν αρκετά καλά εκπαιδευμένοι. Έτσι κατά στον Β' Παγκόσμιο εκπαιδεύτηκαν πρώτα στα όπλα» εξηγεί η Ελ. Μόρτκγατ.

Γυναίκες στο πολεμικό μέτωπο

Η δουλειά των πολεμικών φωτογράφων ήταν και είναι πολύ επικίνδυνη αλλά όχι η πιο επικίνδυνη. Ακόμη και τότε η στράτευση γυναικών δεν ήταν σπάνιο φαινόμενο. Το ναζιστικό πρότυπο ήθελε βεβαία τη γυναίκα στο ρόλο της νοικοκυράς και μητέρας. Ωστόσο η εξέλιξη του πολέμου δεν άφησε πολλά περιθώρια στους Γερμανούς και έτσι πολλές γυναίκες κατατάχθηκαν στο στρατό. Ίδια εικόνα παρατηρείται και στη Μ. Βρετανία, την Πολωνία και τη Σοβιετική Ένωση κατά τη διάρκεια των δύο Παγκοσμίων Πολέμων. Μπορεί ο στρατός να είναι συνυφασμένος με την εικόνα του άνδρα στρατιώτη, ωστόσο οι γυναίκες στρατιώτες ήταν απλά απαραίτητες και οι γυναίκες φωτογράφοι άφησαν πίσω τους εικόνες που έμειναν στην ιστορία.

Η έκθεση φιλοξενείται στο Verborgene Museum μέχρι τις 11 Φεβρουαρίου 2018.

Τόρστεν Λάντσμπεργκ / Αλεξάνδρα Κοσμά