«Γυναίκες, Ζωή, Ελευθερία» - τρεις μήνες διαδηλώσεων στο Ιράν

Στις 13 Σεπτεμβρίου 2022 η Μαχσά Αμίνι συνελήφθη από την Αστυνομία Ηθών της Τεχεράνης επειδή δεν φορούσε την κατάλληλη ενδυμασία και πέθανε τρεις μέρες μετά υπό αδιευκρίνιστες συνθήκες. Ο θάνατος της πυροδότησε μια επανάσταση στη χώρα.

Η εξέγερση ενάντια στο καθεστώς των μουλάδων ξεκινά στις 17 Σεπτεμβρίου. Την ημέρα της κηδείας της Αμίνι στη μικρή πόλη Σάγκες στο δυτικό Κουρδιστάν οι γυναίκες βγάζουν τις μαντίλες τους, τις κουνούν και φωνάζουν «Γυναίκες, Ζωή, Ελευθερία». Το κάλεσμα αυτό έγινε το σύνθημα της νέας ιρανικής επανάστασης. 40 ημέρες μετά τον θάνατο της χιλιάδες έρχονται στο νεκροταφείο.

Ο θάνατος της Αμίνι αποτελεί το προοίμιο ενός ιστορικού κινήματος: Έκτοτε οι διαδηλώσεις κατά της καταπιεστικής κυβέρνησης συγκλονίζουν το Ιράν. Στις διαδηλώσεις δεν συμμετέχουν μόνο γυναίκες, αλλά πολίτες όλων των ηλικιών και όλων των εθνοτήτων και φύλων. Είναι η μεγαλύτερη εξέγερση κατά του καθεστώτος από την ανακήρυξη της Ισλαμικής Δημοκρατίας του Ιράν το 1979.

Μία για όλες! Όλο και περισσότερες γυναίκες, όπως εδώ στην κουρδική πόλη Σανάντα, βγαίνουν στους δρόμους χωρίς να φοράνε την υποχρεωτική χιτζάμπ. Όποιος παραβιάζει το νόμο κινδυνεύει με μαστιγώματα και φυλάκιση. Η υπόθεση της Αμίνι αποτελεί ένα απτό παράδειγμα.

Οι γυναίκες και τα κορίτσια όμως δεν πτοούνται: οι μαθήτριες έχουν βγάλει τη μαντίλα τους και φωνάζουν «Θάνατος στον δικτάτορα!», εννοώντας τον Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ. Μαζικές διαμαρτυρίες εκδηλώνονται στα πανεπιστήμια, ενώ σε όλη την χώρα γίνονται απεργίες. Γενική απεργία πραγματοποιείται στο Κουρδιστάν στις αρχές Δεκεμβρίου.

Το ιρανικό καθεστώς αντέδρασε με μαζική βία. Τόσο η αστυνομία όσο και η πολιτοφυλακή Basij προσπάθησαν να καταστείλουν τις διαδηλώσεις. Η φωτογραφία δείχνει αστυνομικούς με ρόπαλα να πλησιάζουν ομάδα διαδηλωτών που τράπηκαν σε φυγή. Οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων εκτιμούν ότι περισσότεροι από 400 άνθρωποι σκοτώθηκαν από τις δυνάμεις ασφαλείας, συμπεριλαμβανομένων δεκάδων παιδιών και νέων.

Σύμφωνα με αναφορές αυτοπτών μαρτύρων, η αστυνομία αλλά και η πολιτοφυλακή ξυλοκοπούν βάναυσα τους διαδηλωτές ενώ αναφέρθηκαν και πυροβολισμοί και μαζικές συλλήψεις. Περίπου 14.000 άτομα λέγεται πως βρίσκονται στη φυλακή επειδή συμμετείχαν στις διαδηλώσεις, όπως αυτές οι γυναίκες που είναι κλειδωμένες σε αστυνομικό βαν στην Τεχεράνη.

Οι φυλακές της Τεχεράνης γεμίζουν με πολιτικούς κρατούμενους. Ειδικά η φυλακή Εβίν αποτελεί σύμβολο καταστολής, όπου οι φυλακισμένοι ζουν σε άθλιες συνθήκες και οι επιζώντες μιλούν για βασανιστήρια. Στα μέσα Οκτωβρίου ξέσπασε φωτιά στο Εβίν και πόσοι κρατούμενοι πέθαναν ή μεταφέρθηκαν αλλού παραμένει ασαφές.

Διάσημα πρόσωπα από τον χώρο της τέχνης, του πολιτισμού και του αθλητισμού συμμετέχουν στις διαμαρτυρίες. Η εθνική ομάδα ποδοσφαίρου αρνείται να τραγουδήσει τον εθνικό ύμνο του Ιράν στο Παγκόσμιο Κύπελλο του Κατάρ. Η αναρριχήτρια Ελνάζ Ρεκάμπι διαγωνίζεται στη Σεούλ χωρίς χιτζάμπ. Ωστόσο η Ρεκάμπι αναγκάζεται τελικά να ζητήσει συγγνώμη.

Το κίνημα διαμαρτυρίας λαμβάνει τεράστια υποστήριξη από όλο τον κόσμο. Από το Παρίσι μέχρι το Σαν Φρανσίσκο, χιλιάδες διαδηλώνουν για αλλαγή καθεστώτος στην Τεχεράνη. Στην Κωνσταντινούπολη η Ιρανή εξόριστη, όπως φαίνεται στη φωτογραφία, κόβει τα μαλλιά της ως ένδειξη αλληλεγγύης στις καταπιεσμένες γυναίκες στη χώρα της. Την κίνηση αυτή μιμήθηκαν γυναίκες και άνδρες σε όλο τον κόσμο.

Ως ένδειξη υποστήριξης η Πύλη του Βρανδεμβούργου στο Βερολίνο φωτίστηκε με τις κουρδικές λέξεις «Γυναίκα, ζωή, ελευθερία» ενώ το αμερικανικό περιοδικό Time ανακηρύσσει τις Ιρανές ως «Ηρωίδες του 2022».

Οι διαδηλώσεις σε όλο τον κόσμο ασκούν μεγάλη πίεση στην κυβέρνηση της Τεχεράνης μέσω και πρόσθετων κυρώσεων. Το ιρανικό Ριάλ έχει υποχωρήσει πάνω από 20% έναντι του ευρώ και του δολαρίου από τον Σεπτέμβριο, ιστορικά χαμηλή η αξία του. Η χώρα ωστόσο βρισκόταν σε οικονομική κρίση προτού ξεκινήσουν οι διαδηλώσεις.

Η Τεχεράνη απάντησε στις διαδηλώσεις με ακόμη μεγαλύτερη αυστηρότητα. Προχώρησε σε δύο εκτελέσεις κρατούμενων, του ράπερ Μόχσεν Σεκάρι και του Ματζιντρέζα Ραναβάρντ. Άλλοι 38 κρατούμενοι έχουν καταδικαστεί σε θάνατο για «εχθρότητα κατά του Θεού». Ακόμη και παιδιά μπορούν να εκτελεστούν στο Ιράν.

Με ματωμένα δάκρυα στα μάτια, μια διαδηλώτρια διαμαρτύρεται σε αγώνα του Ιράν κατά τη διάρκεια του Παγκοσμίου Κυπέλλου. Οι εκτελέσεις στο Ιράν έχουν προκαλέσει αποτροπιασμό σε παγκόσμιο επίπεδο. Στο μεταξύ οι αντίπαλοι του καθεστώτος λένε: «Όποιος σπέρνει ανέμους, θερίζει θύελλες». Ο θάνατος της Μαχσά Αμίνι δεν ήταν μάταιος.