Από πανευρωπαικό πάρτι σε ιστορικό ορόσημο

Στην Βουδαπέστη βρίσκεται σήμερα η καγκελάριος Αγκελα Μέρκελ, όπου στην ουγγρική πόλη Σοπρόν συμμετέχει στους εορτασμούς ενός γεγονότος το οποίο υπήρξε προάγγελος εξελίξεων που άλλαξαν το ρου της ιστορίας του 20ου αιώνα. Στις 19 Αυγούστου του 1989 Ούγγροι αντικαθεστωτικοί και Αυστριακοί πολιτικοί αποφάσισαν να ανοίξουν, μόνο για λίγες ώρες, σε μια συμβολική πράξη το τείχος που χώριζε δύο χώρες αλλά και δύο κόσμους. Οι εξελίξεις όμως δεν έμειναν μόνο στους συμβολισμούς. Από το άνοιγμα πέρασαν στην άλλη πλευρά του Τείχους περίπου 600 Ανατολικογερμανοί. 3 μήνες αργότερα το άνοιγμα οδήγησε στην πτώση.

Ένα πάρτι διαφορετικό από τα άλλα

Στο λεγόμενο «πανευρωπαϊκό πάρτι» είχε προσκαλέσει μια μικρή ομάδα Ούγγρων αντικαθεστωτικών μαζί με Αυστριακούς πολιτικούς. Βασικό σημείο του πάρτι ήταν μια συμβολική πράξη, το άνοιγμα για λίγες μόνο ώρες του Τείχους ανάμεσα στην Ουγγαρία και την Αυστρία. Στο πάρτι είχαν έρθει δεκάδες χιλιάδες Ανατολικογερμανοί, που ήλπιζαν να βρουν τρόπο διαφυγής στη Δύση. Είχαν προηγηθεί εικόνες που έκαναν το γύρο του κόσμου και έδειχναν τον τότε Ούγγρο υπουργό εξωτερικών Γκούλα Χορν και τον Αυστριακό ομόλογό του, ΄Αλοις Μοκ να κόβουν τα συρματοπλέγματα ανάμεσα στις δύο χώρες. Εικόνες που λειτούργησαν σαν καταλύτης των εξελίξεων. Εκείνο το πρωινό, λοιπόν, της 19ης Αυγούστου ο συνοριακός αξιωματικός Αρπατ Μπέλο είχε πάρει την εντολή να ανοίξει την μεθοριακή πύλη σε μια επίσημη αντιπροσωπεία. Τι ακολούθησε ας αφήσουμε να το διηγηθεί ο ίδιος.

«Είχα 30 δευτερόλεπτα για να αποφασίσω»

«Από την ουγγρική πλευρά ερχόταν προ την κατεύθυνσή μου μια ομάδα ανθρώπων. Σκέφτηκα, ότι ήταν η επίσημη αντιπροσωπεία. Όσο πλησίαζαν όμως συνειδητοποιούσα, ότι επρόκειτο για εκατοντάδες ανατολικογερμανών, που ήθελαν να περάσουν τα σύνορα. Είχα 30 δευτερόλεπτα καιρό για να σκεφτώ τι να κάνω. Να τους σταματήσω, ή να τους αφήσω; Οι εντολές ήταν σαφείς. Πρώτα προειδοποιητικοί πυροβολισμοί. Πώς όμως θα αντιδρούσαν, αν μπρος στα μάτια τους έβγαζα όπλο; Θα μπορούσαν να μου επιτεθούν. Αλλά και αν τους άφηνα, θα μου καταλόγιζαν ευθύνες. Έτσι δεν πυροβόλησα. Μια ώρα αργότερα ήρθε ο προϊστάμενός μου και οργισμένα μου είπε ότι αναλαμβάνω την ευθύνη για όλα αυτά».

Η πορεία των εξελίξεων είχε προδιαγραφεί. Τις επόμενες εβδομάδες δεκάδες χιλιάδες ανατολικογερμανών συνέρρευσαν στην Ουγγαρία ζητώντας να διαφύγουν στη Δύση. Βρήκαν καταφύγιο στην πρεσβεία της τότε Δυτικής Γερμανίας στην Πράγα.

Με το πέρασμα των εβδομάδων η κατάσταση έπαιρνε εκρηκτικές διαστάσεις και έτσι ο τότε υπουργός εξωτερικών Χανς-Ντίτριχ Γκένσερ ανέλαβε χρέη διαμεσολαβητή με την ανατολικογερμανική ηγεσία.

«Η έξοδός σας»…

Από το μπαλκόνι της γερμανικής πρεσβείας στην Πράγα ο Γκένσερ μόλις που πρόλαβε να προφέρει τη μαγική πρόταση που έκανε τους συγκεντρωμένους ανατολικογερμανούς να πετάξουν στα ουράνια. «Ήρθαμε να σας ανακοινώσουμε, ότι σήμερα η έξοδός σας…» αλλά δεν μπόρεσε να συνεχίσει γιατί ήδη ο κόσμος πανηγύριζε. Ο Γκένσερ ήθελε να πει ότι η έξοδός τους εγκρίθηκε από την ανατολικογερμανική κυβέρνηση, η οποία όμως απαίτησε το τραίνο της εξόδου να περνούσε μέσα από την Ανατολική και Δυτική Γερμανία, αίτημα ανεξήγητο μέχρι σήμερα για τον πρώην υπουργό εξωτερικών. «Γιατί ήταν σαφές», είπε προς την Ντόιτσε Βέλλε ο κ. Γκένσερ, "ότι το τραίνο με εκατοντάδες και χιλιάδες επιβάτες, όλοι τους Ανατολικογερμανοί πρόσφυγες, αν θα περνούσε μέσα από την Ανατολική Γερμανία θα επιδρούσε ως φωτιά, πράγμα που έγινε. Αλλά η απόφαση ήταν αυτή κι εγώ θα έπρεπε να είμαι πειστικός, κάτι που συνέβαλε στην αξιοπιστία μου, στο ότι ο κόσμος ήξερε ότι κι εγώ ήμουν ένας από αυτούς".

3 μήνες αργότερα το ρήγμα στο Τείχος μεταξύ της Ουγγαρίας και της Αυστρίας οδήγησε στην πτώση του Τείχους του Βερολίνου, η πιο σημαντική στιγμή στην ζωή του Χανς Ντίτριχ Γκένσερ και εκατομμυρίων άλλων Γερμανών πολιτών.

Επιμέλεια: Ειρήνη Αναστασοπούλου

Επιμέλεια σύνταξης: Μαρία Ρηγούτσου