Ανήκε η Τροία στην Ανατολή;

Ένα από τα πιο συναρπαστικά θέματα, τόσο για τη γερμανική επιστήμη όσο και για το κοινό ήταν ανέκαθεν η Τροία και τα ομηρικά έπη. Η συζήτηση γύρω απ’ αυτά διεξάγεται με πάθος και επιμονή, με ζήλο και εμμονές. Γιατί επιστήμονες και κοινό ξέρουν ότι πρόκειται για τις απαρχές της ευρωπαϊκής ποίησης, για τις απαρχές της ευρωπαϊκής ιστορίας, για τις απαρχές του σημερινού πολιτισμού.

Σιγά-σιγά σχηματίστηκαν δύο βασικές σχολές μελετητών. Η μια, ας την πούμε αναλυτική σχολή, απορρίπτει την ιστορικότητα του έπους και επικεντρώνεται στα ποιητικά μοτίβα του. Η δεύτερη, ας την πούμε ιστορική σχολή, θεωρεί το υπόστρωμα της Ιλιάδας απήχηση της ιστορικής πραγματικότητας του δεύτερου μισού του 12ου αιώνα π.Χ. που έφθασε ως την εποχή του Ομήρου μέσω μιας μακραίωνης προφορικής παράδοσης αοιδών. Οι δυο αυτές σχολές δεν συνυπάρχουν ανώδυνα, συναγωνίζονται η μια την άλλη, δεν φείδονται ειρωνείας και σκωμμάτων για την αντίπαλη πλευρά και στις καλύτερες στιγμές τους μας προσφέρουν εξαιρετικές φαντασμαγορίες λογιοσύνης, λαμπρά οικοδομήματα που στηρίζονται σε συνδυασμούς αντικειμενικών στοιχείων, αλλά και εύλογων εικασιών, έτσι ώστε κάθε φορά να κηρύσσεται χαρμόσυνα ο οριστικός και αμετάκλητος μαρασμός των αντίθετων απόψεων στην επιστημονική κονίστρα.

Η Τροία στην Ανατολία

Το προτελευταίο θεαματικό καλειδοσκόπιο της ιστορικής σχολής ήταν αυτό που στηρίχθηκε στις ανασκαφές του αρχαιολόγου Manfred Korfmann και τη θεωρητική κάλυψη του φιλολόγου Joachim Latacz. Με τον τρόπο τους απέδειξαν την ιστορικότητα του έπους και μάλιστα απέσπασαν την Τροία από την επικράτεια του ελληνισμού τοποθετώντας την στην αχλύ της αρχαίας Ανατολίας, στα κράσπεδα του πολιτισμού των Χετταίων. Το τελευταίο καλειδοσκόπιο προέρχεται από την αναλυτική σχολή, από τον ιστορικό της Τυβίγγης Frank Kolb που με το καινούργιο βιβλίο του «Τόπος του εγκλήματος, Τροία. Ιστορία, μύθοι, πολιτική» αποδεικνύει, τι άλλο, το ανυπόστατο των απόψεων των δύο προηγούμενων. Και επαναφέρει με εξίσου λαμπρά επιστημονικά επιχειρήματα την Τροία στις ελληνικές αγκάλες.

«Ανεκτίμητη αξία για την εταιρεία»

Κατηγορεί όμως και τον εκδημήσαντα στο μεταξύ αρχαιολόγο Korfmann ότι ούτε λίγο ούτε πολύ είχε υποκύψει στις μύχιες βουλές των τουρκικών αρχών, που του έδιναν επί σειρά ετών την άδεια για τις ανασκαφές, και του μεγάλου χρηματοδότη του, της Daimler-Chrysler. Oι δύο αυτές πλευρές βεβαίως και ήθελαν η ιστορία της Τροίας να χρωματιστεί με ανατολίτικους ιριδισμούς. Να κλείσουμε ενδεικτικά λοιπόν για τη διαπλοκή επιστήμης, οικονομίας και πολιτικής με έναν παλιότερο έπαινο του Korfmann από τον εκπρόσωπο της εταιρείας και που αντλούμε τώρα από το φρεσκοτυπωμένο βιβλίο του Kolb: «Η ικανότητά του Korfmann να διηγείται την ιστορία της Τροίας σαν μια ιστορία της Ανατολής επαυξάνει και την αξιοπιστία του χορηγού, της Daimler-Chrysler, κάτι που έχει ανεκτίμητη αξία όχι μόνο επειδή η εταιρεία δραστηριοποιείται στην Τουρκία, αλλά και επειδή τρία εκατομμύρια Τούρκοι ζουν σήμερα στη Γερμανία.»

Σπύρος Μοσκόβου

Υπεύθ. σύνταξης: Βιβή Παπαναγιώτου