Tελετή μνήμης για τις Ελληνίδες του Ράβενσμπρουκ
18 Απριλίου 2016
Το μεσημέρι της Κυριακής, στο χώρο του πρώην στρατοπέδου συγκέντρωσης Ράβενσμπρουκ μια ομάδα περίπου 50 Ελλήνων και Γερμανών έχει συγκεντρωθεί σε ένα συγκεκριμένο σημείο. Οι περισσότεροι κρατούν από μια σελίδα και ο ένας μετά τον άλλο διαβάζει μεγαλόφωνα ονόματα. Μετά από κάθε όνομα οι υπόλοιποι φωνάζουν: «Παρούσα», «Παρών»! Πρόκειται για τα ονόματα πάνω από 290 ελλήνων κρατουμένων του στρατοπέδου την περίοδο του Τρίτου Ράιχ, που στη μεγάλη τους πλειοψηφία ήταν γυναίκες. Τη μνήμη τους τιμά αναμνηστική πλάκα, τα αποκαλυπτήρια της οποίας έγιναν χθες, παρουσία του αναπληρωτή υπουργού Εξωτερικών Νίκου Ξυδάκη στο πλαίσιο της ετήσιας εκδήλωσης για την απελευθέρωση των κρατουμένων από τον Κόκκινο Στρατό στις 30 Απριλίου 1945.
Το Ράβενσμπρουκ, το οποίο βρίσκεται 100 χιλιόμετρα βόρεια του Βερολίνου, ξεκίνησε να λειτουργεί από το 1939 ως στρατόπεδο καταναγκαστικής ργασίας. Ανάμεσα στις εταιρείες που διατηρούσαν βιομηχανικές μονάδες κοντά στο στρατόπεδο ήταν και η Siemens. Εκεί είχαν μεταφερθεί από τους ναζί συνολικά 130.000 γυναίκες, 20.000 άνδρες, 900 παιδιά και έφηβοι από περίπου 40 χώρες. Σύμφωνα με νεότερες έρευνες οι 28.000 από αυτούς βρήκαν τοn θάνατο, είτε από την εξαντλητική εργασία είτε από ιατρικά πειράματα, είτε από εκτελέσεις και βασανιστήρια.
Δικαίωση των θυμάτων
Παλαιότερα έρχονταν την ημέρα της επετείου πολλές δεκάδες επιζώντες. Χθες, στην 71η επέτειο, παραβρέθηκαν μόλις 25 πρώην κρατούμενοι. Το γεγονός ότι σε λίγα χρόνια δεν θα ζουν πλέον όλοι αυτοί οι άνθρωποι που έπεσαν θύματα της ναζιστικής θηριωδίας και οι οποίοι θα μπορούσαν να εξιστορήσουν στις νέες γενιές τις εμπειρίες τους, προβλημάτισε αρκετούς από τους ομιλητές της επετειακής εκδήλωσης. Χαρακτηριστική ήταν η δήλωση του Ρόμπερτ Φίλιπ, δημάρχου της πόλης Φύρστενμπεργκ, στην οποία ανήκει η κοινότητα Ράβενσμπρουκ. Όπως τόνισε ο κ. Φίλιπ, δεν αρκεί μόνο οι μεταγενέστεροι να καταβάλλουν προσπάθειες για να διατηρηθεί η μνήμη του Ολοκαυτώματος ζωντανή: «Εμείς θα πρέπει να κριθούμε με βάση το αν είμαστε σε θέση να προστατεύσουμε και να προασπίσουμε βασικές δημοκρατικές αρχές στη χώρα μας, εάν θα είμαστε σε θέση να βοηθήσουμε ευάλωτους ανθρώπους, ακόμη και αν αυτό είχε ενδεχομένως αρνητικές συνέπειες.»
Η Ντιάνα Γκόλτζε, πολιτικός του κόμματος «Η Αριστερά» και υπουργός Εργασίας του κρατιδίου του Βρανδεμβούργου, συνέδεσε αυτή τη στάση με την τρέχουσα συζήτηση για το προσφυγικό. «Είναι σημαντικό», είπε, «να αντιμετωπίσουμε σθεναρά τις ακροδεξιές ιδεολογίες και την ξενοφοβική βία.» Σύμφωνα πάλι με τον αναπληρωτή υπ. Εξωτερικών Νίκο Ξυδάκη, η δικαίωση των θυμάτων του εθνικοσοσιαλισμού θα πρέπει να συνεπάγεται την εφαρμογή πολιτικών και πρακτικών που θα έχουν στο επίκεντρό τους τον άνθρωπο. Όπως τόνισε κατά την ομιλία του στην κεντρική εκδήλωση της Κυριακής: «Μόνο όταν οι πολίτες αλλά και τα μέλη κυβερνήσεων σεβαστούμε χωρίς περιορισμούς την ανθρώπινη ύπαρξη και αναγνωρίσουμε στον άλλο, στον 'ξενο', τα ίδια δικαιώματα όπως στον εαυτό μας και αναγνωρίσουμε στον εαυτό μας τις ίδιες υποχρεώσεις που απαιτούμε από τους άλλους, τότε ίσως θα έχουμε κάνει ένα μικρό βήμα προς ένα πιο ειρηνικό και δίκαιο κόσμο.»
Σε άλλο πάλι σημείο της ομιλίας του ο κ. Ξυδάκης επεσήμανε ότι η άλλη όψη του νομίσματος των εγκλημάτων που διεπράχθησαν στα στρατόπεδα συγκέντρωσης ήταν οι καταστροφές ολόκληρων χωριών και τοπικών κοινοτήτων στις κατεχόμενες χώρες. «Το Δίκτυο Μαρτυρικών Πόλεων και Κοινοτήτων στην Ελλάδα», είπε ο Ξυδάκης στην ομιλία του, «αριθμεί περισσότερους από 95 μαρτυρικούς τόπους. Θα ήθελα να προσκαλέσω όλους εσάς, αλλά κυρίως τη νεολαία να έρθει στη χώρα μας και να επισκεφτεί αυτούς τους τόπους μαρτυρίου για να κατανοήσει και την άλλη πλευρά.»
Ελληνογερμανική πρωτοβουλία
Η πρωτοβουλία για την τιμητική πλάκα στην μνήμη των κρατουμένων από την Ελλάδα ανήκει σε μια ομάδα Ελληνίδων –κυρίως – αλλά και Γερμανών από το Βερολίνο. Η ομάδα αυτή οργανώνει από το 2003 σχεδόν κάθε χρόνο επισκέψεις την ημέρα της επετείου της απελευθέρωσης του στρατοπέδου. Και όχι μόνο αυτό. Η Ελένη Βίνκλερ από τη συγκεκριμένη ομάδα λέει χαρακτηριστικά: «Ψάχνουμε υλικό, ψάχνουμε ονόματα, ψάχνουμε γυναίκες οι οποίες έχουν επιζήσει. Βρήκαμε την Ζάνα Σαντικάριο πριν από τρία χρόνια στη Θεσσαλονίκη. Την επισκεφτήκαμε και μιλήσαμε μαζί της. Η κ. Σαντικάριο δεν θυμόταν καν ότι είχε περάσει από το Ράβενσμπρουκ. Θυμόταν ότι ήταν στο Άουσβιτς και μετά πήγε κάπου αλλού. Τις έκανε εντύπωση στην ίδια και στην κόρη της ότι βρέθηκε στη λίστα μας να έχει περάσει από το Ράβενσμπρουκ και από το στρατόπεδο του Μπούχενβαλντ, από όπου επέστρεψε μετά την απελευθέρωση στην Ελλάδα.»
Μετά τα αποκαλυπτήρια της αναμνηστική πλάκας από τον Νίκο Ξυδάκη και την ανάγνωση των ονομάτων των κρατουμένων σε μια ιδιαίτερη, μικρή τελετή, οι παραβρισκόμενοι τραγούδησαν σειρά τραγουδιών από το Μαουτχάουζεν των Ιάκωβου Καμπανέλλη και Μίκη Θεοδωράκη, μέχρι τον εθνικό ύμνο αλλά και -όπως άλλωστε κάθε χρόνο- την «Ψαροπούλα», το αγαπημένο τραγούδι των φυλακισμένων Ελληνίδων και Ελλήνων του Ράβενσμπρουκ.
Παναγιώτης Κουπαράνης