H Τροία στα ερείπια του Μάρτιν Γκρόπιους Μπάου

Όταν στο ατελιέ του εικαστικού Πέτερ Γκρέμερ (1939-2018) βρέθηκαν ανάμεσα σε έργα τέχνης, καμβάδες και πινέλα κάποια θραύσματα αρχαιοτήτων, κανείς δεν μπορούσε να πιστέψει αυτό που ακολούθησε. Μόνο έμπειρα μάτια αρχαιολόγων μπορούσαν να εκτιμήσουν περί τίνος επρόκειτο, γράφει σε εκτενές άρθρο του o Mπέρτολντ Ζέεβαλντ, επικεφαλής του τμήματος Ιστορίας της εφημερίδας Die Welt. Άρχισε έτσι να ξετυλίγεται το κουβάρι άλλης μιας άγνωστης ιστορίας, οι απαρχές της οποίες ανάγονται στην ομηρική Τροία και η οποία αφοράμέρος των ευρημάτων από τις ανασκαφές του Ερρικού Σλήμαν στον λόφο του Χισαρλίκ, που βρίσκονταν κρυμμένα σε ντουλάπια και κουτιά στο ατελιέ και το κελάρι του Γκρέμερ.

Και μπορεί να μην πρόκειται για τον διάσημο  Θησαυρό του Πριάμου, αλλά σύμφωνα με τη Welt πρόκειται για 1500 αρχαιολογικά ευρήματα της τρίτης χιλιετίας π.Χ, της πρώιμης δηλαδή Εποχής του Χαλκού. Την άγνωστη αυτή συλλογή παρέδωσε πρόσφατα στο Μουσείο Προϊστορίας του Βερολίνου η χήρα του Γκρέμερ, Κριστίνε Βέμπερ.

Η συλλογή αυτή από θραύσματα της Τροίας φέρεται να εντοπίστηκε στα ερείπια του πρώην κτηρίου του Μουσείου Μάρτιν Γκρόπιους στο Βερολίνο, το οποίο υπέστη σοβαρές καταστροφές από βομβαρδισμούς των Συμμάχων κατά τον Β´ Παγκόσμιο Πόλεμο. Μετά τον πόλεμο μετατράπηκε έτσι σε ένα πραγματικό «χρυσωρυχείο» για αρχαιολόγους, ιστοριοδίφες αλλά και αρχαιοκάπηλους.

Πώς από ένα email αποκαλύφθηκε ένα χαμένο κομμάτι της Τροίας

«Πρόκειται για το μεγαλύτερο μέρος της παλιάς συλλογής του Μουσείου, που έχουμε λάβει πίσω μέχρι σήμερα», αναφέρει ο επιμελητής Μπέρνχαρντ Χέεμπ. Αναφέρει μάλιστα ότι η περίπτωση της συλλογής Γκρέμερ ήταν παντελώς άγνωστη στο μουσείο κι έγινε γνωστή μόλις μετά τον θάνατο του Γερμανού ζωγράφου, από ένα ενημερωτικό email της χήρας του. Κι έκτοτε άρχισε να έρχεται στο φως μια απίστευτη ιστορία.

Στις αρχές της δεκαετίας του 60 ο Πέτερ Γκρέμερ, φοιτητής Καλών Τεχνών τότε στο Δυτικό Βερολίνο, ανακάλυψε τυχαία μαζί με συμφοιτητές του αρχαιολογικά ευρήματα στα συντρίμμια του καμένου Μάρτιν Γκρόπιους Μπάου. Ήταν κυρίως θραύσματα που είχαν ξεμείνει στις αίθουσες του μουσείου και δεν είχαν μεταφερθεί σε υπόγειες σήραγγες. Ο δε Θησαυρός του Πριάμου, αμύθητης αξίας, είχε φυλαχθεί στα «χρυσά σεντούκια» του μουσείου. Αλλά αυτή είναι μια άλλη ιστορία. Ο Γκρέμερ μάζεψε για τον ίδιο λοιπόν τα θραύσματα και έκτοτε χάθηκαν τα ίχνη τους.

Αναζητώντας αρχαιολογικούς θησαυρούς σε γερμανικά κελάρια

Η περίπτωση Γκρέμερ δεν φαίνεται να είναι μοναδική. «Μας πήρε σχεδόν 80 χρόνια για να αποκαταστήσουμε τις ζημιές που προκλήθηκαν από τον Β´ Παγκόσμιο Πόλεμο και απέχουμε ακόμη πολύ από τον στόχο μας. Δυστυχώς αυτό θα συμβεί και στην Ουκρανία» αναφέρει στη Welt o διευθυντής του μουσείου, Ματίας Βέμχοφ. Ο ίδιος μάλιστα εκτιμά ότι ένας μεγάλος αριθμός αρχαιολογικών ευρημάτων του προπολεμικού μουσείου βρίσκονται ακόμη κρυμμένα σε γερμανικά νοικοκυριά.

«Λείπει ακόμη ένας απίστευτος αριθμός αντικείμενων» λέει χαρακτηριστικά, σημειώνοντας ότι η αναζήτηση θησαυρών στα ερείπια του μουσείου ήταν ένα «ευρέως διαδεδομένο χόμπι» στο μεταπολεμικό Βερολίνο. Προτρέπει μάλιστα όσους ακόμη ζουν ή τους κληρονόμους τους να επιστρέψουν στο μουσείο τις αρχαιότητες που φυλάσσονταν κάποτε εκεί. «Φέρτε μας ό,τι αρχαίο έχετε! Μην τα αφήνετε να καταστραφούν στα διαμερίσματά σας!» λέει χαρακτηριστικά, υπογραμμίζοντας ότι κανείς δεν πρέπει να φοβηθεί τις νομικές συνέπειες. «Θα είμαστε απλώς ευγνώμονες να πάρουμε πίσω αυτά τα κομμάτια της αρχαιολογικής συλλογής, τα οποία εξακολουθούν να είναι σημαντικά μέχρι σήμερα για την έρευνά μας».

Δήμητρα Κυρανούδη