1. Μετάβαση στο περιεχόμενο
  2. Μετάβαση στο κύριο μενού
  3. Μετάβαση σε περισσότερους ιστοτόπους της DW

DW-Fact Check: Η δήλωση Βανς για AfD και Nαζί είναι λάθος

Κάτριν Βεζολόφσκι
7 Ιανουαρίου 2025

Είναι η AfD πιο δημοφιλής εκεί όπου οι άνθρωποι αντιστάθηκαν περισσότερο στους Ναζί; Αυτό υποστηρίζει ο επόμενος Αντιπροέδρος των ΗΠΑ, Τζέι Ντι Βανς. Ισχύει όμως όντως;

https://p.dw.com/p/4orrj
Ο Τζέι Ντι Βανς με τον Ντόναλντ Τραμπ
Ο Τζέι Ντι Βανς με τον Ντόναλντ ΤραμπΕικόνα: Joe Marino/UPI Photo/IMAGO

Πρώτα ο Ίλον Μασκ, τώρα ο Τζέι Ντι Βανς: Ισχυροί άνδρες των Ηνωμένων Πολιτειών τοποθετούνται ενόψει τον επικείμενων εκλογών στη Γερμανία και τάσσονται υπέρ της Εναλλακτικής για τη Γερμανία (AfD). Οι δηλώσεις τους διχάζουν.

Ο Βανς επικρίνει με τη δήλωσή του όχι μόνο τα αμερικανικά μέσα ενημέρωσης που παρουσιάζουν την AfD ως κόμμα που προσεγγίζει επικίνδυνα το ναζιστικό παρελθόν της χώρας, αλλά ισχυρίζεται επίσης ότι η AfD είναι δημοφιλέστερη στις περιοχές της Γερμανίας, όπου η αντίσταση κατά των Ναζί ήταν μεγαλύτερη. Όμως, κατά πόσο ευσταθεί αυτό; Ένα fact check της Deutsche Welle.

O ισχυρισμός:

Σε μια ανάρτηση στο X (πρώην Twitter), η οποία έχει προβληθεί πάνω από πέντε εκατομμύρια φορές, ο Τζέι Ντι Βανς ισχυρίζεται ότι τα αμερικανικά ΜΜΕ «συκοφαντούν» την AfD, παρουσιάζοντάς την ως ναζιστικό κόμμα. Επίσης αναφέρει πως «Η AfD είναι δημοφιλέστερη στις περιοχές της Γερμανίας που αντιστάθηκαν περισσότερο στους Ναζί.»

Fact check της DW: Λάθος

Σύμφωνα με το fact checking της DW αυτό δεν ευσταθεί. Τα εκλογικά αποτελέσματα και οι επιστημονικές μελέτες για τις γεωγραφικές σχέσεις της εκλογικής συμπεριφοράς των Γερμανών πολιτών δείχνουν μάλιστα το αντίθετο.

Τα ΜΜΕ στις ΗΠΑ και η σύνδεση της AfD με τον ναζισμό

Η Αλίς Βάιντελ
Η Αλίς Βάιντελ είναι υποψήφια καγκελάριος της AfD στις εκλογές του Φεβρουαρίου Εικόνα: Ebrahim Noroozi/AP Photo/picture alliance

Αρχικά, είναι αλήθεια ότι αμερικανικά μέσα ενημέρωσης, όπως οι New York Times και το Fox News, συνδέουν εν μέρει την Εναλλακτική για τη Γερμανία με τον ναζισμό. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι η ίδια η AfD έχει χρησιμοποιήσει ενίοτε ναζιστικά συνθήματα. Το 2021, ο πολιτικός της AfD, Μπιερν Χέκε, ο οποίος ήταν παλαιότερα καθηγητής ιστορίας, καταδικάστηκε επειδή χρησιμοποίησε δημόσια το ναζιστικό και απαγορευμένο σύνθημα «Alles für Deutschland» («Όλα για τη Γερμανία»). Επιπλέον, η Αλίς Βάιντελ, πρόεδρος του κόμματος, έχει χαρακτηρίσει την 8η Μαΐου, την ημέρα απελευθέρωσης της Γερμανίας από τους Ναζί, ως ήττα της χώρας.

Η AfD είναι δημοφιλής κυρίως στην ανατολική Γερμανία

Ο υποψήφιος Αντιπρόεδρος των ΗΠΑ, Τζέι Ντι Βανς, ισχυρίζεται ότι η AfD είναι ιδιαίτερα δημοφιλής στις περιοχές που αντιστάθηκαν περισσότερο στους Ναζί. Ωστόσο, δεν παρέχει καμία απόδειξη γι’ αυτόν τον ισχυρισμό.

Ο Μπιερν Χέκε
Ο Μπιερν Χέκε είναι πρόεδρος της κοινοβουλευτικής ομάδας της AfD στο τοπικό κοινοβούλιο της Θουριγγίας.Εικόνα: dts-Agentur/picture alliance

Οι περισσότερες πρόσφατες δημοσκοπήσεις για τις επικείμενες ομοσπονδιακές εκλογές του 2025 εστιάζουν στη συνολική εικόνα της χώρας και όχι σε επιμέρους περιοχές. Στις ομοσπονδιακές εκλογές του 2021, η AfD ήταν ιδιαίτερα ισχυρή στα λεγόμενα νέα ομόσπονδα κρατίδια (Μεκλεμβούργο-Δυτική Πομερανία, Βρανδεμβούργο, Σαξονία-Άνχαλτ, Σαξονία και Θουριγγία), δηλαδή στα κρατίδια της πρώην Ανατολικής Γερμανίας.

Παρόμοια εικόνα παρουσιάζεται και στα αποτελέσματα των Ευρωεκλογών του Ιουνίου 2024, όπου η AfD σημείωσε ιδιαίτερη επιτυχία στην ανατολική Γερμανία. Στα κρατίδια Μεκλεμβούργο-Δυτική Πομερανία, Βρανδεμβούργο, Σαξονία-Άνχαλτ, Σαξονία και Θουριγγία, η AfD συγκέντρωσε τουλάχιστον 27% των ψήφων, σημειώνοντας το υψηλότερο ποσοστό σε αυτά τα ομόσπονδα κρατίδια. Σε ομοσπονδιακό επίπεδο, η AfD έλαβε 15,9% των ψήφων.

Γιατί πρόκειται όμως για έναν εσφαλμένο ισχυρισμό;

Ήταν όμως όντως αυτές οι περιοχές, όπου η AfD είναι ιδιαίτερα δημοφιλής σήμερα, τόσο ανθεκτικές στον ναζισμό, όπως ισχυρίζεται ο Τζέι Ντι Βανς;

Ας κάνουμε μία ιστορική αναδρομή: Το ναζιστικό κόμμα NSDAP του Αδόλφου Χίτλερ ανέλαβε την εξουσία το 1933. Στις τελευταίες εκλογές της Βουλής πριν από την άνοδό του στην εξουσία, στις 6 Νοεμβρίου 1932, το NSDAP ήταν το ισχυρότερο κόμμα με ποσοστό 33,1%. Αν εξετάσουμε τα εκλογικά αποτελέσματα του Νοεμβρίου 1932, το NSDAP έλαβε το μεγαλύτερο ποσοστό ψήφων σε πολλές περιοχές της Γερμανίας, μεταξύ των οποίων και στην ανατολική Γερμανία, όπου σήμερα η AfD είναι ιδιαίτερα δημοφιλής, αλλά και σε πολλές άλλες περιοχές της χώρας. Ωστόσο πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι η ενίσχυση του NSDAP έγινε και εν μέσω εκφοβισμών και απειλών προς τους ψηφοφόρους – συχνά και με χρήση βίας.

«Η έρευνά μας αντικρούει ξεκάθαρα αυτόν τον ισχυρισμό» επισημαίνει από την πλευρά ο Φέλιξ Χάγκεμαϊστερ από το Πανεπιστήμιο του Μονάχου σχετικά με τη δήλωση Βανς. Γεωγραφικά, το 1933 υπήρχε μεγάλη στήριξη προς το NSDAP σε περιοχές όπου σήμερα το AfD συγκεντρώνει υψηλή εκλογική δύναμη, εξηγεί ο επιστήμονας. Παρόλα αυτά, προειδοποιεί ότι είναι λανθασμένο να γίνεται λόγος για κάποιας μορφής αιτιακή σχέση.

Η «αντίσταση κατά του Εθνικοσοσιαλισμού» στην πολιτική ρητορική

Αφίσα στην πρώην ΛΔΓ με τον Ερνστ Τέλμαν
Αφίσα στην πρώην ΛΔΓ με τον Ερνστ Τέλμαν, ηγέτη του γερμανικού κομμουνιστικού κόμματος: «Εμπρός για την μνήμη των ηρώων του αντιφασισμού, για την πατρίδα, την ενότητα και την φιλία των λαών»Εικόνα: Stiftung Haus der Geschichte, Axel Thünker

Επιπλέον πρέπει να σημειωθεί ότι κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου και της διαιρεμένης Γερμανίας και τα δύο γερμανικά κράτη αναφέρονταν σε «αντίσταση κατά του Εθνικοσοσιαλισμού», αλλά με εντελώς διαφορετικούς τρόπους - κάτι που χαρακτηρίζει εν μέρει μέχρι και σήμερα τη συλλογική μνήμη στις περιοχές αυτές. Συγκεκριμένα η Λαοκρατική Δημοκρατία της Γερμανίας θεωρούσε τον εαυτό της ως το γερμανικό κράτος που γεννήθηκε από την αντιφασιστική αντίσταση και το οποίο θα έκανε πράξη την κληρονομιά των αντιστασιακών. Αναφερόταν κυρίως στην αντίσταση του εργατικού κινήματος και του Κομμουνιστικού Κόμματος.

Σε κάθε περίπτωση, τέτοιες συγκρίσεις ανάμεσα σε πολιτικές τάσεις και σε εκλογικά αποτελέσματα της δεκαετίας του 1930 και τα σημερινά, ειδικά σε ό,τι αφορά το NSDAP και το AfD, πρέπει να γίνονται με μεγάλη προσοχή. Ο συγγραφέας Κρίστιαν Μπους επισημαίνει σε ανάλυσή του για τη Γερμανική Ομοσπονδιακή Υπηρεσία Πολιτικής Εκπαίδευσης ότι δεν θα έπρεπε να ταυτίζονται οι ψηφοφόροι της AfD με εκείνους του NSDAP πριν από 80 χρόνια, ούτε οι δύο αυτοί πολιτικοί σχηματισμοί να εξισώνονται.

Μια ανάλυση που δημοσιεύτηκε το 2024 υποδεικνύει επίσης ότι το ποσοστό των ψήφων της AfD εξαρτάται εν μέρει από κοινωνικοοικονομικές διαφορές, δηλαδή από τις συνθήκες διαβίωσης των ανθρώπων σε ορισμένες περιοχές, οι οποίες επηρεάζουν τη συμπεριφορά τους στις κάλπες. Επιπλέον, πολιτισμικά και ιδεολογικά χαρακτηριστικά έχουν επίσης σημαντικό ρόλο στην εκλογική συμπεριφορά των ψηφοφόρων.

Επιμέλεια: Χρύσα Βαχτσεβάνου