75 χρόνια Διεθνές Ανθρωπιστικό Δίκαιο

Οι φρικαλεότητες του Β' Παγκοσμίου Πολέμου σημάδεψαν τον κόσμο. Ακόμη και σε περιόδους πολέμου θα πρέπει να διατηρείται ένα ελάχιστο ανθρωπιάς. Στις 12 Αυγούστου 1949 υπεγράφησαν οι τέσσερις Συμβάσεις της Γενεύης που αποτελούν τη βάση του Διεθνούς Ανθρωπιστικού Δικαίου. Στην 75η επέτειο από την υπογραφή των συμβάσεων στο προσκήνιο βρίσκονται κυρίως οι παραβιάσεις τους, όπως ο πόλεμος στην Ουκρανία , ο πόλεμος του Ισραήλ εναντίον της Χαμάς στη Λωρίδα της Γάζας, η μάχη για την εξουσία στο Σουδάν και πολλά άλλα.

«Μπορεί να διατηρηθεί ένα κομμάτι ανθρωπιάς σε περιόδους πολέμου ή έχει αποτύχει η προσπάθεια;» διερωτάται ο ιστορικός και νομικός Γιοχάνες Πιπενμπρίνγκ από το Κέντρο Πολιτικής Εκπαίδευσης στη Βόννη. Ο Γερμανός νομικός λέει πως η προσπάθεια δεν έχει αποτύχει, αφού υπάρχουν πολλές διεθνείς ποινικές διαδικασίες και για τον λόγο αυτόν οι κυβερνήσεις είναι πολύ προσεκτικές στο πώς συμπεριφέρονται, επισημαίνει στο Γερμανικό Πρακτορείο Ειδήσεων.

Την αρχή έκανε ο Ερρίκος Ντυνάν

Οι Συμβάσεις της Γενεύης οφείλονται στον Ελβετό Ερρίκο Ντυνάν. Το 1859 ήταν τόσο συγκλονισμένος από τη δυστυχία των τραυματισμένων στρατιωτών στη μάχη του Σολφερίνο στην Ιταλία, που πρότεινε ουδέτερες οργανώσεις να αναλάβουν τη φροντίδα των τραυματισμένων στρατιωτών. Αργότερα η προσπάθεια οδήγησε στο κίνημα του Ερυθρού Σταυρού το 1863. Επίσης το 1864 εκπρόσωποι κυβερνήσεων υπέγραψαν την πρώτη Σύμβαση της Γενεύης για την προστασία των τραυματιών και την ουδετερότητα του ιατρικού προσωπικού.

Η βάση του Διεθνούς Ανθρωπιστικού Δικαίου τέθηκε το 1949 με τη συμμετοχή σχεδόν 20 κρατών. Στο μεταξύ 196 χώρες έχουν επικυρώσει τις Συμβάσεις της Γενεύης. Οι τέσσερις συμβάσεις προβλέπουν την ιατρική περίθαλψη των τραυματιών και των αρρώστων σε ξηρά και θάλασσα, την αξιοπρεπή μεταχείριση των αιχμαλώτων πολέμου και την προστασία των αμάχων σε περιόδους πολέμου στη χώρα τους ή σε κατεχόμενα εδάφη. Αργότερα συνήφθησαν πρόσθετα πρωτόκολλα, μεταξύ άλλων, για την εφαρμογή του Διεθνούς Ανθρωπιστικού Δικαίου και τις εσωτερικές συγκρούσεις. «Οι κανόνες των Συμβάσεων της Γενεύης και των πρόσθετων πρωτοκόλλων του 1977 συνεχίζουν να ισχύουν σε μεγάλο βαθμό στο διεθνές εθιμικό δίκαιο. Ισχύουν για όλα τα κράτη και όλα τα συμβαλλόμενα μέρη των συγκρούσεων», διευκρινίζει το ελβετικό υπουργείο Εξωτερικών.

Καθημερινότητα οι παραβιάσεις

Οι παραβιάσεις των συμφωνιών είναι καθημερινές, όπως για παράδειγμα όταν η Ρωσία εκτοξεύει πυραύλους σε σπίτια στην Ουκρανία, όταν το Ισραήλ, για να καταστρέψει έναν τρομοκρατικό πυρήνα στη Λωρίδα της Γάζας, τα κάνει όλα στάχτη. Η τρομοκρατική οργάνωση Χαμάς παραβιάζει επίσης τις συμβάσεις όταν εκτοξεύει ρουκέτες εναντίον του Ισραήλ από τζαμιά ή χρησιμοποιεί πολίτες ως προστατευτικές ασπίδες.

Άρα οι συμβάσεις γίνονται λιγότερο σημαντικές; Αν και δεν προβλέπονται κυρώσεις στις Συμβάσεις της Γενεύης, ωστόσο κράτη και οργανισμοί τις επικαλούνται συχνά για να καταδείξουν ότι υπάρχει παραβίαση. Έτσι για παράδειγμα η ΕΕ επέβαλε κυρώσεις εναντίον της Ρωσίας, όπως επίσης το Ποινικό Δικαστήριο να κινηθεί κατά του Ρώσου προέδρου Βλάντιμιρ Πούτιν. «Το διεθνές ποινικό δίκαιο βοηθά εδώ στην εφαρμογή του Διεθνούς Ανθρωπιστικού Δικαίου», δήλωσε στο Γερμανικό Πρακτορείο Ειδήσεων ο Γερμανός ποινικολόγος. Τι μπορεί να γίνει όμως για να εφαρμοστεί το Διεθνές Ανθρωπιστικό Δίκαιο; «Θα πρέπει το Δίκαιο του Πολέμου να αποτελέσει πολιτική προτεραιότητα και να διασφαλιστεί ότι οι νόμοι συνεχίζουν να ισχύουν και να προστατεύουν την ανθρωπότητα σε καιρό πολέμου», λέει ο Λόρεντ Γκίζελ, νομικός στη Διεθνή Επιτροπή του Ερυθρού Σταυρού.

Επιμέλεια: Μαρία Ρηγούτσου