20 χρόνια Συμφωνία του Ντέιτον για τη Βοσνία

Ο Όμπρεν Πέτροβιτς μοιάζει με ηθοποιό σε μαφιόζικη ταινία. Βιολετί πουκάμισο, λουστρίν παπούτσια, βαμμένα μαλλιά. Πίσω του στέκεται ένας προσωπικός φρουρός. Η κιτς περιβολή είναι ένα από τα στοιχεία που χαρακτηρίζουν τον Πέτροβιτς, δήμαρχο της μικρής βοσνιακής πόλης Ντομπόι από το 2002. Τα φαινόμενα απατούν. Είναι χριστιανός σερβικής καταγωγής και καταφέρνει να κρατά ενωμένους χριστιανούς και μουσουλμάνους, κάτι που σε άλλες περιοχές της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης φαντάζει ακατόρθωτο.

Στη Βοσνία, 20 χρόνια μετά την υπογραφή της Συμφωνίας του Ντέιτον στο Οχάιο των ΗΠΑ, η οποία έθεσε τέρμα στον πόλεμο της Βοσνίας, εξακολουθούν να υπάρχουν προβλήματα και διαχωρισμοί βάσει εθνοτικών και θρησκευτικών κριτηρίων. «Η συνύπαρξη διαφορετικών θρησκευτικών ομάδων στην πόλη μας είναι πολύ καλή. Ωστόσο τα προβλήματα εξακολουθούν να υπάρχουν έξω από τα όρια της πόλης μας», αναφέρει ο Πέτροβιτς συνεχίζοντας: «Η δική μου άποψη, ότι πρέπει να συμβιώνουμε καλά με τους μουσουλμάνους, δεν αντιμετωπίζεται με καλό μάτι. Κυρίως το σερβικό κόμμα SNSD και ο επικεφαλής του Μίλοραντ Ντόντικ δεν χωνεύουν το γεγονός ότι εδώ όλοι εργαζόμαστε για κοινούς σκοπούς. Γι' αυτό προσπαθούν να διασαλεύσουν τις ισορροπίες».

Η παρακαταθήκη της Συμφωνίας του Ντέιτον

To Nτομπόι των 35.000 κατοίκων βρίσκεται στο τμήμα εκείνο της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης που σύμφωνα με τη Συμφωνία του Ντέιτον αποτελεί τη «Σερβική Δημοκρατία». Εκεί ζουν κυρίως χριστιανοί. Το έτερο τμήμα της χώρας ονομάζεται «Ομοσπονδία της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης» και κατοικείται ως επί το πλείστον από μουσουλμάνους. Οι δύο αυτές «οντότητες» συναποτελούν μια χώρα, τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη. Η καθεμιά έχει τις δικές της διοικητικές δομές, δικά της σχολεία και δικό της σύστημα υγείας. Ωστόσο σήμερα η Συμφωνία του Ντέιτον μοιάζει να έχει ξεπεραστεί. Όπως ανέφερε ο Κάρστεν Ντούμελ, επικεφαλής του Ιδρύματος Κόνραντ Αντενάουερ στο Σεράγεβο στην DW: «Η Συμφωνία του Ντέιτον είχε εκπληρώσει τον σκοπό της κατά τους πρώτους έντεκα μήνες μετά την υπογραφή της. Ήδη από τον δωδέκατο μήνα θα έπρεπε να είχε αναθεωρηθεί». Ωστόσο αυτό δεν συνέβη. Σήμερα ο Ντούμελ εκτιμά ότι «δεν υπάρχει κανένα όραμα, καμιά ελπίδα, υπάρχουν πολλά εμπόδια και όλα λειτουργούν πολύ αργά».

Πράγματι η Βοσνία-Ερζεγοβίνη, με συνολικό πληθυσμό περίπου 4 εκατομ. κατοίκους, βρίσκεται σε οικονομική στασιμότητα. Αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα, με κυριότερο την ανεργία, η οποία μεταξύ των νέων ξεπερνά το 70%. Πολλές μεγάλες εταιρείες ανέστειλαν τα τελευταία χρόνια τις επενδύσεις τους εξαιτίας της διαφθοράς. Σύμφωνα με αναλυτές, σε μεγάλο βαθμό οι δομικές δυσλειτουργίες οφείλονται στην απουσία ισχυρού κεντρικού κράτους, το οποίο έχει αυξημένες αρμοδιότητες μόνο σε θέματα εξωτερικής οικονομικής πολιτικής. Σε εσωτερικό επίπεδο το μόνο ισχυρό κεντρικό όργανο με ενισχυμένες δικαιοδοτικές αρμοδιότητες είναι το Συνταγματικό Δικαστήριο. Πέραν αυτού οι πολίτες βλέπουν με δυσπιστία τους υπόλοιπους κρατικούς θεσμούς.

Μόνη διέξοδος για το μέλλον η συνεργασια

Σε μια χώρα όπου οι κρατικές δομές υπολειτουργούν λόγω διαφθοράς και νεποτισμού είναι λογικό να δραστηριοποιούνται μη κυβερνητικοί φορείς. Ανθρωπιστικές οργανώσεις, όπως η «Islamic Relief», προσπαθούν να καλύψουν κάποια κενά. Η συμβολή της «Islamic Relief» , για παράδειγμα, στις μεγάλες πλημμύρες του 2014 ήταν καθοριστική. Για τον Ερντίν Καντούνιτς, επικεφαλής της οργάνωσης, ο δήμαρχος του Ντομπόι αποτελεί σε κάθε περίπτωση πρότυπο για όλη τη χώρα. «Κατά κάποιο τρόπο βοηθά τους ανθρώπους της περιοχής να αντιληφθούν ότι τα πράγματα δεν μπορούν να λειτουργήσουν διαφορετικά. Στη Βοσνία δεν μπορούμε να ζούμε σε χωριστούς κόσμους, Σέρβοι, Βόσνιοι, Κροάτες». Ο ίδιος πιστεύει μάλιστα ακράδαντα ότι πλέον υπάρχει μόνο μια Βοσνία, στην οποία χωρούν όλες οι εθνικότητες.

Ντάνιελ Χάινριχ / Δήμητρα Κυρανούδη