Το πρώτο βήμα για την επανένωση των γλυπτών του Παρθενώνα;
5 Σεπτεμβρίου 2006
Είναι όλη κι όλη μια μαρμάρινη φτέρνα 8 επί 10 εκατοστά. Αλλά ανήκε στο ανάγλυφο Αθηναίου που έπαιρνε μέρος στην πομπή των Παναθηναίων, όπως αυτή απεικονιζόταν στη βόρεια ζωφόρο του Παρθενώνα. Θα πρέπει να την πήρε μαζί του σαν σουβενίρ κάποιος Γερμανός περιηγητής, κάποιος τουρίστας του 19ου αιώνα δηλαδή. Από το 1871 βρισκόταν στα υπόγεια του Αρχαιολογικού Μουσείου του Πανεπιστημίου της Χαϊδελβέργης. Χθες το απόγευμα την παρέλαβε εκ μέρους της ελληνικής πολιτείας σε ειδική εκδήλωση στην Αίθουσα Τελετών του πανεπιστημίου από τον πρύτανή του Peter Hommelhoff ο υπ. Πολιτισμού Γιώργος Βουλγαράκης που δήλωσε στη DW:
«Είναι η πρώτη φορά που επιστρέφει ένα θραύσμα από τον Παρθενώνα στην Ελλάδα και είναι η πρώτη φορά που μπορεί να πει κανείς ότι το θέμα της επανένωσης των γλυπτών του Παρθενώνα ουσιαστικά δρομολογείται. Βεβαίως για να φθάσουμε μέχρις εδώ υπήρξε μια πολύ μεγάλη προσπάθεια για πάρα πολλά χρόνια από πάρα πολλούς ανθρώπους. Πιστεύω ότι από την ώρα που ο μίτος της Αριάδνης διεφάνη, τα υπόλοιπα θα αρχίσουν με την πάροδο του χρόνου να δρομολογούνται.»
Η ελληνική Επιτροπή Αποκατάστασης των Μνημείων του Παρθενώνα είχε υποβάλει το αίτημα της επιστροφής του θραύσματος της Χαϊδελβέργης και η πρυτανεία του πανεπιστημίου συγκατατέθηκε τον περασμένο Ιανουάριο. Μια απόφαση που αναμφίβολα ασκεί τώρα πιέσεις και σε άλλα γερμανικά μουσεία που διαθέτουν τμήματα των γλυπτών του Παρθενώνα, όπως στο Würzburg και το Μόναχο. Η θετική ανταπόκριση της Χαϊδελβέργης οφείλεται στη σύμπραξη ορισμένων καθηγητών της Φιλοσοφικής Σχολής, ευνοϊκά διακείμενων προς την αποκατάσταση των γλυπτών για επιστημονικούς λόγους. Για παράδειγμα του υποδιευθυντή του Αρχαιολογικού Ινστιτούτου Reinhardt Stupperich και βέβαια του καθηγητή Αρχαίας Ιστορίας Άγγελου Χανιώτη:
„Ο Παρθενώνας είναι ένα μνημείο της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς και όχι μνημείο του ελληνικού πατριωτισμού. Η σημασία του μάλιστα αυξάνει, όσο ολοκληρώνεται ως αρχιτεκτόνημα με τα συνανήκοντα γλυπτά. Αυτό είναι το σκεπτικό του πανεπιστημίου μας και νομίζω ότι ανάλογα πρέπει να αντιμετωπίσουν το θέμα και οι άλλες συλλογές, και όχι με ανορθολογικά επιχειρήματα που θυμίζουν περισσότερο τη λατρεία λειψάνων αγίων το μεσαίωνα. Τη στάση του Würzburg την καταλαβαίνω, επειδή το κομμάτι που έχει ανήκει σε γλυπτό του βρετανικού μουσείου και μπορεί κάλλιστα να πει ότι δεν το επιστρέφει στην Ελλάδα, αλλά εκεί όπου βρίσκεται το υπόλοιπο. Η περίπτωση του Μονάχου όμως είναι εντελώς παράλογη, δεδομένου ότι ορισμένα από τα κομμάτια που διαθέτουν δεν συνανήκουν σε εκθέματα του Βρετανικού Μουσείου και θα μπορούσαν κάλλιστα να επιστραφούν στην Ελλάδα.»
Το κυρίαρχο επιχείρημα των τελευταίων χρόνων για την επιστροφή των Ελγινείων Μαρμάρων από το Λονδίνο στην Αθήνα, επιχείρημα που έχει προσελκύσει υπέρ του αιτήματος της ελληνικής πολιτείας αναρίθμητους ξένους επιστήμονες, είναι η αισθητική αποκατάσταση του Παρθενώνα, ενός μοναδικού μνημείου της ευρωπαϊκής ιστορίας που εκφράζει και συμπυκνώνει τα πρώιμα επιτεύγματα της αθηναϊκής δημοκρατίας. Το πρόβλημα όμως είναι ότι η όποια επιστροφή των Ελγινείων δεν θα είναι αποκλειστική απόφαση ενός μουσείου. Και πάλι ο καθηγητής Χανιώτης:
«Για να γίνει η επανένωση των γλυπτών του Βρετανικού Μουσείου με τα γλυπτά του Παρθενώνα, θα πρέπει να προϋπάρξει απόφαση του βρετανικού κοινοβουλίου, διότι με δική του απόφαση έγινε και η αποδοχή της δωρεάς του Ελγίνου και η μεταφορά της στο μουσείο. Επομένως χωρίς και πολιτική θέληση δεν πρόκειται να υπάρξει επανένωση των γλυπτών του Παρθενώνα.»
Ο Άγγελος Χανιώτης έχει ήδη προτείνει, αν είναι να επιστραφούν τα Ελγίνεια, η ελληνική κυβέρνηση να πάρει η ίδια την πρωτοβουλία, ώστε να ανακηρυχθούν μνημεία της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς και επιφανή μουσεία, όπως το Βρετανικό και το Λούβρο. Αλλά για να πεισθεί και η βρετανική κοινή γνώμη ότι αξίζει τον κόπο η επιστροφή, θα πρέπει η Ελλάδα να πείσει με τη σειρά της ότι τα Ελγίνεια θα τύχουν καλής μοίρας και της δέουσας προστασίας και στην Αθήνα. Επ’ αυτού ο υπ. Πολιτισμού Γιώργος Βουλγαράκης:
«Το νέο Μουσείο της Ακρόπολης, το οποίο θα λειτουργήσει φέτος, θα είναι το πιο σύγχρονο μουσείο στον κόσμο. Έχει κατασκευαστεί με τέτοιες προδιαγραφές, ώστε ήδη αυτή τη στιγμή συνιστά αντικείμενο μελέτης σε ολόκληρο τον κόσμο. Και νομίζω ότι αυτή ακριβώς η εξέλιξη θα παίξει καθοριστικό ρόλο στην επανένωση των γλυπτών του Παρθενώνα.»
Σπύρος Μοσκόβου, Χαϊδελβέργη