Το μωσαϊκό της Σπάρτης

Την περασμένη Παρασκευή αναχώρησε για πάντα, πλήρης ημερών στα 96 του, ο Βρετανός συγγραφέας Πάτρικ Λι Φέρμορ. Τον ξέραμε γιατί αγαπούσε την Ελλάδα, γιατί είχε χτίσει ένα δικό του σπίτι στην Καρδαμύλη, γιατί είχε συμμετάσχει στην απαγωγή του Γερμανού διοικητή της Κρήτης, στρατηγού Χάινριχ Κράιπε, τον καιρό της κατοχής, γιατί είχε γράψει δυο υπέροχα βιβλία, ένα για τη Μάνη και ένα για τη Ρούμελη. Τον ήξεραν και άλλοι τον Πάτρικ Λι Φέρμορ και όχι μόνο επειδή αγαπούσε την Ελλάδα.

Στη Γερμανία θεωρείται από τους κορυφαίους εκπροσώπους της ταξιδιωτικής λογοτεχνίας και κυρίως για τη λογοτεχνική επεξεργασία ενός περίφημου πια ταξιδιού του με τα πόδια, πολύ παλιά, το 1933 με 34. Ήταν ένα ταξίδι από το Λονδίνο ως την Κωνσταντινούπολη μέσα από ολόκληρη την Κεντρική Ευρώπη που αποτυπώθηκε σε δυο βιβλία, το πρώτο Η εποχή της δωρεάς το 1977 και το δεύτερο Ανάμεσα στα δάση και τα νερά το 1986, το τρίτο μέρος αναμένεται να βρεθεί τώρα στα κατάλοιπά του.

Η λογοτεχνική αποτύπωση εκείνου του ταξιδιού δεν καταγράφει ας πούμε μια Ευρώπη ανάμεσα σε δυο μεγάλους πολέμους, όπως ίσως θα περίμενε κανείς, αλλά αναδεικνύει μιαν Ευρώπη πιο βαθειά, πέρα ακόμα και από τα ιστορικά επιφαινόμενα και την πολιτική ατμόσφαιρα της εποχής.

«Ο Λι Φέρμορ», σημειώνει στη νεκρολογία της η Frankfurter Allgemeine Zeitung, «χρωστά τη θέση του στη λογοτεχνία στην πολύ ιδιότυπη σύνθεση του ύφους του. Από τη μια η ακριβέστατη καταγραφή αυτού που έβλεπε και από την άλλη η ριζοσπαστικά υποκειμενική αποτίμησή του. Και ο αναγνώστης καταλαβαίνει τον κίνδυνο στο μέλλον να βλέπει όσα είδε ο Φέρμορ με τα δικά του γυαλιά». Όχι όμως μόνο στη γραφή, αλλά και στη ζωή ο Φέρμορ υπήρξε μια ιδιότυπη σύνθεση.

Να δούμε τι γράφει στη δική της νεκρολογία η Süddeutsche Zeitung: «Ήδη στο σχολείο ένας δάσκαλος του Φέρμορ είχε πει ότι ο μαθητής του διέθετε ένα επικίνδυνο κράμα εκλέπτυνσης και παράλογης τόλμης. Και αυτό το κράμα το διατήρησε σε όλη του τη ζωή. Μια περιπετειώδης βιογραφία κι ένα απαράμιλλο λογοτεχνικό έργο. Ακόμα και στην εικόνα του. Ήταν ταυτόχρονα ένας λόγιος κι ένας παράτολμος Βρετανός, ένας άντρας που σου έδινε την εντύπωση ότι από τη μια του παραστεκόταν ο συγγραφέας Γκράχαμ Γκριν κι από την άλλη ο Τζέιμς Μποντ».

Εν πάση περιπτώσει ο κριτικός της Frankfurter Allgemeine Zeitung σαν κατακλείδα του άρθρου του επιλέγει ένα δείγμα αυτής της ριζοσπαστικά υποκειμενικής αποτίμησης των πραγμάτων από το βιβλίο του Λι Φέρμορ Μάνη που μόλις πέρσι μεταφράστηκε στα γερμανικά: «Στην περίφημη εισαγωγή της Μάνης, του ωραιότερου από τα τόσα ωραία βιβλία που βγήκαν απ’ το εργαστήρι του, σχεδόν εν παρόδω γράφει για το πώς έψαχνε να βρει ένα μωσαϊκό που λεγόταν ότι ήταν το τελευταίο απομεινάρι της αρχαίας Σπάρτης στη σημερινή πόλη. Και περιγράφει πώς ένας επιστάτης αδειάζει ένα κανάτι νερό πάνω στη σκόνη που κάλυπτε το έργο τέχνης. Το θαυμάσιο μωσαϊκό αποκαλύφθηκε τότε μέσα σε όλη την πρωταρχική του λάμψη μέχρι να στεγνώσει πάλι το νερό και να ξαναπέσει πάνω του ο πέπλος των αιώνων. Και τώρα εναπόκειται στον κάθε ταξιδιώτη να σηκώνει αυτόν τον πέπλο, κάθε μέρα από την αρχή, κάθε φορά με κόπο και κυρίως με αβέβαιο αποτέλεσμα.»