Το Δίστομο και οι ανοιχτοί λογαριασμοί της Γερμανίας

10 Ιουνίου 1944, Δίστομο. Εκείνη την αποφράδα ημέρα οι ναζιστικές δυνάμεις κατοχής έβαλαν στο στόχαστρό τους το μικρό χωριό της Βοιωτίας. Οι στρατιώτες των SS έλαβαν διαταγή να εξοντώσουν αδιακρίτως όλους τους κατοίκους του χωριού ως αντίποινα για μια επίθεση των ανταρτών της αντίστασης, με απολογισμό για τη γερμανική πλευρά 7 νεκρούς και 14 τραυματίες. Τα λόγια ωχριούν για να περιγράψουν αυτό που ακολούθησε και άφησε πίσω του 218 αθώα θύματα. Γερμανοί στρατιώτες να «θερίζουν με πολυβόλα καθετί ζωντανό: άνδρες, γυναίκες, παιδιά, νήπια, βρέφη, εγκύους, ηλικιωμένους και νέους», περιγράφει ο γερμανός δημοσιογράφος και συγγραφέας Πάτρικ Ζάιμπελ.

Πηγή έμπνευσης και κινητήρια δύναμη για το νέο του βιβλίο, που εκδίδεται στις 4 Οκτωβρίου από τον οίκο Westend Verlag της Φραγκφούρτης με τίτλο «Είμαι ακόμη εκείνο το τετράχρονο αγόρι» („Ich bleibe immer der vierjährige Junge von damals“), ήταν ο 76χρονος σήμερα Αργύρης Σφουντούρης. Σαν από θαύμα βγήκε ζωντανός από την κόλαση του Διστόμου μαζί με τις αδελφές του. Έχοντας χάσει τους γονείς και 32 συνεπώνυμους συγγενείς του, αγωνίζεται μέχρι και σήμερα για δικαίωση των θυμάτων της ναζιστικής θηριωδίας και καταβολή αποζημιώσεων από το γερμανικό κράτος.

«Ένας άνθρωπος με απίστευτα ενδιαφέρουσα βιογραφία»

Ο κεντρικός ήρωας του βιβλίου προκαλεί θαυμασμό στον συγγραφέα, όπως εξομολογείται ο Πάτρικ Ζάιμπελ στο μικρόφωνο της DW. Μετά τη γνωριμία και τις πολλές συναντήσεις τους παρατήρησε ότι «είναι ένας άνθρωπος που υπέστη βαρύτατη αδικία και κάνει τα πάντα για να υπάρξει έστω ένα είδος ικανοποίησης, που εξακολουθεί να αγωνίζεται για αποζημίωση, χωρίς ωστόσο να σκληρύνει. Πραγματικά δεν έχω ξανασυναντήσει τέτοιο άνθρωπο».

Ο Πάτρικ Ζάιμπελ είδε πέρυσι για πρώτη φορά τον πρωταγωνιστή του βιβλίου του στη γερμανική εκπομπή Die Anstalt, όπου εκτέθηκε συνοπτικά η σφαγή του Διστόμου με τηλεοπτικό φόντο τη φωτογραφία ενός τετράχρονου αγοριού, που κοσμεί και το εξώφυλλο του νέου βιβλίου. Ήταν ο Αργύρης Σφουντούρης, που ως καλεσμένος της εκπομπής συγκλόνισε όσους παρακολουθούσαν λέγοντας ότι είναι το τετράχρονο αγόρι της φωτογραφίας. Αυτό που παραμένει μέχρι σήμερα, όπως εξομολογείται ο ίδιος στην DW. «Όταν γυρίζω και σκέφτομαι αυτά τα παλιά, πραγματικά δεν τα σκέφτομαι με τη σημερινή μου διανοητικότητα, αλλά με τον τρόπο που προσπαθούσα αμέσως μετά τις εμπειρίες αυτές να κατανοήσω τι έγινε».

Πρόθεση του συγγραφέα είναι να μην παρουσιάσει τον πρωταγωνιστή του μόνο ως θύμα, αλλά ως «έναν άνθρωπο με απίστευτα ενδιαφέρουσα βιογραφία». Ένας στόχος που πραγματώνεται στις σελίδες του βιβλίου, όπου παρουσιάζεται η πορεία της ζωής του Αργύρη Σφουντούρη, που φεύγει οκτώ ετών για το παιδικό χωριό Πεσταλότσι στο Τρόγκεν της Ελβετίας, μεγαλώνει και μορφώνεται μαζί με άλλα ορφανά πολέμου από την Ευρώπη, διακρίνεται, σπουδάζει, διδάσκει Φυσική σε ελβετικά σχολεία και συμμετέχει σε διεθνείς αποστολές αναπτυξιακής βοήθειας σε Αφρική και Ασία, προσπαθώντας να σταθεί στο πλευρό των αδύναμων αυτού του κόσμου.

Ο Πάτρικ Ζάιμπελ αφηγείται την ιστορία του πρωταγωνιστή του παρεμβάλλοντας τις παράλληλες εξελίξεις στην Ελλάδα. Η εθνική και η προσωπική ιστορία συνυφαίνονται. Εξάλλου οι δεσμοί του Αργύρη Σφουντούρη με την πατρίδα παραμένουν άρρηκτοι. Παρότι ζει και εργάζεται στη Ζυρίχη, παρακολουθεί στενά τις πολιτικές εξελίξεις στην Ελλάδα. Δεν αρκείται όμως μόνο στον ρόλο του παρατηρητή, αλλά αγωνίζεται ενεργά κατά της χούντας μεταφράζοντας στα γερμανικά και δημοσιεύοντας απαγορευμένα από το καθεστώς ποιήματα.

«Nομικά αλλά και ηθικά εκκρεμεί ένα γερμανικό χρέος»

Ο Πάτρικ Ζάιμπελ γνώρισε τον Αργύρη Σφουντούρη, μελέτησε την ελληνική ιστορία και διάβασε πολλά για τα εγκλήματα του Γ' Ράιχ στη χώρα. Ένα ζήτημα που, όπως μας είπε, οι περισσότεροι συμπατριώτες του αγνοούν. Το ζήτημα των γερμανικών πολεμικών επανορθώσεων και αποζημιώσεων και η συστηματική άρνηση της Γερμανίας διαχρονικά να ανταποκριθεί αποτελούν ξεχωριστό κεφάλαιο στο βιβλίο. Απέναντι στη μόνιμη επωδό της γερμανικής κυβέρνησης ότι το ζήτημα των επανορθώσεων έχει ρυθμιστεί οριστικά τόσο πολιτικά όσο και νομικά, ο Πάτρικ Ζάιμπελ παραθέτει ιστορικά ντοκουμέντα που καταδεικνύουν το αντίθετο. Επικαλούμενος έγκριτους γερμανούς ιστορικούς όπως ο Χάγκεν Φλάισερ, αντιτείνει ότι «νομικά αλλά και ηθικά θεωρώ ότι εκκρεμεί ένα γερμανικό χρέος, εντούτοις δεν μπορώ να φανταστώ ότι η σημερινή γερμανική κυβέρνηση θα αλλάξει στάση».

Μια αλλαγή στη γερμανική στάση διεκδικεί ακούραστα επί 20 και πλέον χρόνια ο Αργύρης Σφουντούρης. Και επικροτεί την κίνηση της ελληνικής κυβέρνησης να θέσει ζήτημα επανορθώσεων έστω και σε μια κατά πολλούς δυσχερή συγκυρία που η χώρα προσπαθεί να ορθοποδήσει οικονομικά και να κερδίσει την εμπιστοσύνη των εταίρων της. «Δεν ξέρω, είναι πολύ δύσκολο να βρεις το σωστό τάιμινγκ. Για τους Γερμανούς δεν υπάρχει σωστό τάιμινγκ. Δηλαδή πρέπει να υπάρχει μια πίεση. Εγώ έχω πει και στον ίδιο τον Τσίπρα όταν τον επισκέφθηκε πέρυσι ότι εγώ νομίζω ότι (σ.σ. η διεκδίκηση) πρέπει να γίνει σε διεθνές επίπεδο».

Άρης Καλτιριμτζής