Πως άλλαξε η «Ημέρα της Μητέρας»

Παραστατικές διαφημίσεις στολίζουν τις βιτρίνες των ανθοπωλείων, παιδιά σε παιδικούς σταθμούς και σχολεία φτιάχνουν κατασκευές ή ζωγραφιές σε σχήμα καρδιάς και οι τηλεοπτικές διαφημίσεις δείχνουν μητέρες να λάμπουν από ευτυχία. Εύκολα καταλαβαίνει κανείς πως πλησιάζει η Γιορτή της Μητέρας. Σήμερα, 14 Μαΐου, εορτάζεται η «Μητέρα», μια γιορτή που εμφανίστηκε για πρώτη φορά στη Γερμανία πριν από 100 χρόνια. Η γιορτή αυτή προέρχεται από τις ΗΠΑ και τότε το ζήτημα δεν ήταν η εμπορευματοποίηση, αλλά τα δικαιώματα της μητέρας και ο φεμινισμός.

 «Οι μητέρες εξακολουθούν να επιβαρύνονται πολύ από την κοινωνική προσδοκία πως πρέπει να είναι παιδοκεντρικές, αλλιώς δεν είναι καλές μητέρες», λέει η ειδικός στη γονεϊκή έρευνα Ντεζιρέ Βάτερσταντ από το Πανεπιστήμιο Εκπαίδευσης της Καρλσρούης. Η «Γιορτή της Μητέρας» είναι ένα σύμβολο αυτή της κατάστασης, καθώς οι μητέρες είναι τόσο παιδοκεντρικές που καταπιέζονται ενώ ο ρόλος του πατέρα αλλάζει αλλά όχι τόσο γρήγορα όσο νομίζουμε, επισημαίνει η ερευνήτρια.

Η τραγουδίστρια του γερμανικού συγκροτήματος Silbermond, Στέφανι Κλος, δήλωσε πρόσφατα: «Οι μητέρες βρίσκονται κάτω από κραυγαλέους προβολείς (…) δεν υπάρχει εγχειρίδιο που να ορίζει πως να είσαι η τέλεια μαμά, όσοι οδηγοί γονέων και αν υπάρχουν, πρέπει να μαθαίνεις κάθε μέρα τι σημαίνει για εσένα να είσαι καλή μητέρα». Η ηθοποιός Βόλκε Χέγκενμπαρτ αναφέρει πως ένιωθε απίστευτα μόνη όταν το μωρό της είχε γεννηθεί. Η ιστορία τελειώνει πάντα με τη γυναίκα να κάνει ένα μωρό και να είναι ευτυχισμένη. Τι συμβαίνει μετά από αυτό, κανείς δεν λέει, εξομολογείται η ίδια μιλώντας στο Spiegel.

«Στις δυτικές κοινωνίες υπάρχουν ανάμεικτα συναισθήματα σε ότι αφορά τις μητέρες, αλλά κανείς δεν αναρωτιέται πως φέρονται στις μητέρες και πως τα πάνε οι ίδιες», δηλώνει η ερευνήτρια Βάτερσταντ. "Η Γιορτή της Μητέρας είναι απλά ένας κατευνασμός των τύψεων μια φορά το χρόνο με λουλούδια, σοκολάτες και όλα καλά".

Η φεμινιστική πλευρά της Ημέρας της Μητέρας

Οι ρίζες όμως της Γιορτής της Μητέρας, όπως την γνωρίζουμε σήμερα, βρίσκονται στον 19ο αιώνα στις ΗΠΑ. «Η Άννα Ριβς Τζάρβις, η ιδρύτρια του κινήματος των μητέρων, είχε αντιληφθεί τότε πως οι μάνες είχαν μεγαλύτερο πρόβλημα από ότι οι γυναίκες γενικά», αναφέρει η Βάτερσταντ. Η Άννα Ριβς Τζάρβις οργάνωσε το 1865 μια Ημέρα Φιλίας Μητέρων, ένα δίκτυο για μαμάδες.

Επίσημα η Γιορτή της Μητέρας εορτάστηκε για πρώτη φορά το 1908, τρία χρόνια μετά τον θάνατο της Άννα Ριβς Τζάρβις, από την κόρη της, που ήθελε να τιμήσει το έργο της μητέρας της. «Οι ρίζες του γυναικείου κινήματος έχουν ξεχαστεί εντελώς σήμερα», επισημαίνει η ερευνήτρια. Ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Γούντροου Ουίλσον, καθιέρωσε το 1914, τη δεύτερη Κυριακή του Μαΐου ως Ημέρα της Μητέρας. Η γιορτή γρήγορα εμπορευματοποιήθηκε, κάτι στο οποίο η Άννα Τζάρβις αντιτάχθηκε σκληρά αλλά μάταια.

Δυσμενής η θέση της μητέρας μέχρι και σήμερα

Στη Γερμανία η πρώτη Γιορτή της Μητέρας εορτάστηκε στις 13 Μαΐου 1923. Ωστόσο αντί για φεμινιστικά κίνητρα υπήρχαν εμπορικά συμφέροντα καθώς ξεκίνησε από την Γερμανική Ένωση Ανθοπωλών. Η Βάτερσταντ λέει πως κατά τη διάρκεια της ναζιστικής εποχής η Γερμανίδα μητέρα υφίστατο ψυχρή εκμετάλλευση και παρακολούθηση για προπαγανδιστικούς σκοπούς, με τον εθνικοσοσιαλιστικό στόχο της παγκόσμιας κυριαρχίας της «άριας φυλής». Η «Ημέρα της Γερμανίδας Μητέρας» αποτελούσε τότε εθνική εορτή. Στην Ελλάδα, η Γιορτή της Μητέρας καθιερώθηκε το 1929.

Όσον αφορά τη σημερινή πραγματικότητα και τον εορτασμό της συγκεκριμένης γιορτής, ο καθηγητής και ερευνητής οικογενειακών και εκπαιδευτικών ζητημάτων Βασίλειος Φθενάκης επισημαίνει: «Πιστεύω πως πρέπει να μετατρέψουμε τη Γιορτή της Μητέρας σε Γιορτή των Γονέων». Το ίδιο θα μπορούσε να συμβεί και με τη Γιορτή του Πατέρα. «Η Ημέρα των Γονέων ως ημέρα αγάπης, ενότητας, κατανόησης και σεβασμού». Δεν υπάρχει κοινωνία χωρίς γονείς.

Ο καθηγητής Φθενάκης τονίζει πως οι γυναίκες δεν πρέπει να περιορίζονται στον ρόλο της μητέρας. «Η Γιορτή της Μητέρας ασκεί πίεση στις γυναίκες που δεν έχουν χρόνο να φροντίσουν τα παιδιά τους κατά τη διάρκεια της ημέρας». Η κοινωνία μέσω αυτής της γιορτής υπαγορεύει στις γυναίκες πώς πρέπει να είναι. Η Βάτερσταντ λέει για την ιδέα της Γιορτής των Γονέων πως αρχικά πίστευε ότι ήταν καλή ιδέα, ωστόσο θα συγκάλυπτε το πόσο διαφορετικά αντιμετωπίζει η κοινωνία τη μητρότητα και την πατρότητα. Για την ίδια οι μητέρες «πρέπει να γυρίσουμε πίσω στις απαρχές του κινήματος, δημιουργώντας ένα καινούργιο και να σκεφτούμε εκ νέου την μητρότητα».

Επιμέλεια: Ιωσηφίνα Τσαγκαλίδου