Κόσοβο, ανεξάρτητο αλλά διαιρεμένο

Είναι βράδυ. Μια μικρή ομάδα νεαρών φοιτητών μαζεύεται στο νότιο άκρο της γέφυρας στη Μιτροβίτσα. Έχουν ραντεβού με την Λορίντα Σαντίκου, επίσης φοιτήτρια, που δίνει μαθήματα Αγγλικών. Η Σαντίκου είναι Αλβανίδα του Κοσσυφοπεδίου, όπως και οι νεαροί στην ομάδα, όλοι τους γύρω στα 20. Αποτελούν και την πλειοψηφία στο νεότευκτο κράτος της Ευρώπης. Πάνω από το ήμισυ των κατοίκων του είναι κάτω από 30 χρονών. Οι νεαροί Κοσοβάροι από τη Μιτροβίτσα συναντώνται για να περάσουν μαζί τη γέφυρα, γνωστή ανά τον κόσμο ως «γέφυρα της διαίρεσης», επειδή διασχίζει τον ποταμού Ιμπάρ από το αλβανικό νότο στο σερβικό βορά. Η γνωστή οργάνωση βοήθειας Communty Building Mitrovica CBM οργανώνει μαθήματα αγγλικών σε ένα ιδιωτικό πανεπιστήμιο στον σερβικό Βορρά της πόλης, που μέχρι τώρα δεν έχει αναγνωρίσει την εδαφική κυριαρχία του Κοσσυφοπεδίου. 

«Γέφυρα της  διαίρεσης»

«Ασφαλώς δεν πρόκειται μόνο για την εκμάθηση αγγλικών, αλλά και για μια κοινή δράση νέων Αλβανών και Σέρβων» λέει η επικεφαλής του πρότζεκτ Νατάσα Σάβελιτς. Ακόμη και δέκα χρόνια μετά την κήρυξη ανεξαρτησίας του Κοσόβου κοινές δράσεις νέων από τις δύο εθνότητες παραμένουν μια ιδιαιτερότητα. Τα εβδομαδιαία μαθήματα γίνονται συνήθως χωριστά. Μόνο όταν πρόκειται για την προετοιμασία κοινών δράσεων οι δυο ομάδες ενώνονται. Αυτήν τη φορά πρόκειται για μοίρασμα λουλουδιών με αφορμή τη γιορτή του Αγίου Βαλεντίνου. Παρόντες και οι δύο καθηγητές, δηλαδή εκτός από τη Σαντίκου και ο Λαζάρ Ζίβκοβιτς, Σέρβος του Κοσσυφοπεδίου. Η Λορίντα φοιτά στο αλβανικό πανεπιστήμιο του Τετόβου στην ΠΓΔΜ και ο Λαζάρ περνά το περισσότερο χρόνο του στη Σερβία, από την οποία το Κοσσυφοπέδιο αποσχίστηκε μονομερώς πριν δέκα χρόνια. Η συνάντηση των δυο ομάδων είναι κάτι το ξεχωριστό. Παρόλα αυτά στον παρατηρητή δίνεται η εντύπωση ότι μια τέτοια ομάδα μπορεί να συναντήσει κανείς οπουδήποτε αλλού στην Ευρώπη.

Στην αίθουσα διδασκαλίας όλα βρίσκονται στη θέση τους, τραπέζια και καρέκλες όπου οι νέοι κάθονται και σχηματίζουν μικρές ομάδες. Και όλα αυτά, λίγα λεπτά αφότου οι νεαροί Αλβανοί έπρεπε να κρατήσουν την ανάσα τους για να περάσουν αυτήν την γέφυρα, «τη γέφυρα της διαίρεσης», που χωρίζει τη Μιτροβίτσα σε αλβανικό και σερβικό τμήμα κατά μήκος του ποταμού Ίμπαρ. Για την Σαντίκου η κατάσταση παραμένει μέχρι σήμερα ίδιαίτερη, γιατί η θεία της μένει ακόμη σε έναν οικισμό Αλβανών, από τους λίγους που έχουν απομείνει στο σερβικό Βορρά της πόλης. «Για πρώτη φορά την επισκεφθήκαμε το 2006» λέει η Σαντίκου. Ήταν 7 χρόνια μετά τον πόλεμο, που τελείωσε με τους νατοϊκούς βομβαρδισμούς εναντίον της Σερβίας. «Η θεία μου για 6 χρόνια δεν τολμούσε να περάσει τη γέφυρα για να μας επισκεφθεί στον Νότο». Αυτή η εποχή αυτή φαίνεται να έχει περάσει και αυτό έχει δώσει «ένα κομμάτι ελευθερίας» στους κατοίκους.  

Δύο βήματα μπροστά, ένα πίσω

Ο Σέρβος Λαζάρ Ζίφκοβιτς στέκεται δίπλα στη Σαντίκου την ώρα που διηγείται την ιστορία της θείας της και μοιάζει δύσπιστος. «Οι Αλβανοί δεν έχουν προβλήματα στο σερβικό θύλακο του Κοσσυφοπεδίου», λέει, «το ίδιο συμβαίνει και αλλού». Και πράγματι. Δέκα χρόνια μετά την ανεξαρτησία η μεταπολεμική γενιά στο Κόσσοβο είναι πιο κινητική από ότι οι γονείς τους, γι αυτούς όμως  δεν έχει αλλάξει κάτι. Στη γέφυρα της Μιτροβίτσα, όταν ο καιρός είναι καλός, βολτάρουν ηλικιωμένοι κύριοι με το παραδοσιακό αλβανικό καπέλο στο κεφάλι. Η ΕΕ έχει επενδύσει πολλά χρήματα για να τη μετατρέψει σε χώρο συνάντησης. Όμως μέχρι τώρα δεν τη διασχίζουν αυτοκίνητα και η αριστερή λωρίδα είναι για ποδήλατα όπως παντού στην Ευρώπη, όμως κι αυτή δεν χρησιμοποιείται. Μόνο οι πεζοί την παίρνουν για βόλτα. Οι πιο ηλικιωμένοι από αυτούς ωστόσο επιστρέφουν πριν καν φτάσουν στο σερβικό τομέα της Μιτροβίτσα. Εκεί βλέπει κανείς απομεινάρια ενός τείχους από μπετόν, που τοποθέτησε το δημοτικό συμβούλιο του σερβικού Βορρά. Στα σχέδια εξυγίανσης της γέφυρας σε αυτή τη θέση ήταν μια λευκή κηλίδα, λέει η Αφτερντίτα Σέου, επικεφαλής της οργάνωσης που εργάζεται για τη συνένωση Σέρβων και Αλβανών της πόλης. Όπου βρίσκονταν το τείχος σήμερα είναι ένα βουνό από μπάζα.

Πιο πάνω βρίσκεται ο άλλοτε κεντρικός δρόμος προς το βόρειο τμήμα της Μιτροβίτσα, που έχει διαμορφωθεί τώρα σε πεζόδρομο. Και αμέσως μετά κυματίζει η σερβική σημαία. Πιο κάτω προς τον Νότο, σε σημείο αναπνοής από τη γέφυρα, υπάρχει ένα αθλητικό κέντρο, που χτίστηκε με πόρους της ΕΕ. Όμως μέχρι σήμερα η πισίνα, στην οποία θα κολυμπούσαν μαζί Σέρβοι και Αλβανοί, δεν έχει ανοίξει για το κοινό. Λέγεται ότι βάζει νερά η οροφή. Αλλά και το νέο εμπορικό κέντρο είναι άδειο, γιατί το ενοίκιο, λέει, είναι πολύ ακριβό. Κανείς δεν ξέρει τι πήγε στραβά. Διαφθορά;  Δέκα χρόνια μετά την ανεξαρτησία του το Κοσσυφοπέδιο κάνει δύο βήματα μπροστά και ένα πίσω. Κάπως έτσι καταγράφεται η πραγματικότητα.  Στο μεταξύ οι νεαροί Σέρβοι και Αλβανοί φοιτητές που κάνουν μαζί μαθήματα Αγγλικών βιάζονται να φύγουν. «Όταν χρειαστεί πληρώνω πάντα ταξί για τους μαθητές μου» λέει η Σαντίκου. «Βραδιάτικα με τα πόδια ακόμα κι εγώ διστάζω να περάσω τη γέφυρα προς την άλλη πλευρά της πόλης».

Φρανκ Χόφμαν, dw/Ειρήνη Αναστασοπούλου