«Και είπε ο Ιησούς : Η σύζυγός μου...»

Το αινιγματικό παπυρικό θραύσμα που πρόσφατα είδε το φως της δημοσιότητας ταράσσοντας τα νερά της παπυρολογίας αλλά και της κοπτικής θεολογίας, κάνει λόγο για μια γυναίκα, ονόματι «Μαρία», «σύζυγο» του Ιησού «η οποία θα μπορούσε να είναι και μαθήτριά του». Η γλώσσα του αποσπάσματος είναι θραυσματική, το ίδιο και το σύνολο του κειμένου που έχει διασωθεί, το οποίο χαρακτηρίζεται από έλλειψη νοηματικής συνοχής. Παρoλ’ αυτά, σύμφωνα με αρχαιολογικές έρευνες και τις εκτιμήσεις ειδικών στην κοπτική θεολογία πρόκειται για έναν γνήσιο πάπυρο, ο οποίος υπολογίζεται πως γράφτηκε 1.600 χρόνια περίπου πριν.

Παπυρικό απόσπασμα ηλικία 1.600 ετών

Η Κάρεν Κινγκ, καθηγήτρια εκκλησιαστικής ιστορίας και επικεφαλής ομάδας ερευνητών του Harvard Divinity Schoolτης Μασσαχουσέτης, παρουσίασε τα αποτελέσματα των μελετών τους σε πρόσφατο συνέδριο κοπτικής θεολογίας στην ιταλική πρωτεύουσα. Το παπυρικό απόσπασμα είναι γραμμένο στη σαχιδική, την κυριότερη διάλεκτο της κοπτικής γλώσσας, η οποία είχε τις ρίζες της στα αιγυπτιακά και ήταν επηρεασμένη από τα αρχαία ελληνικά. Το απόσπασμα μεταφράστηκε παρά το γεγονός ότι είναι δύσκολο να ενταχθεί σε ευρύτερο ιστορικό και θεολογικό συγκείμενο, μιας και δεν έχει διασωθεί τίποτα άλλο από τον επίμαχο πάπυρο. Επιπλέον δεν υπάρχουν ακόμη άλλα αρχαιολογικά ευρήματα ή ιστορικές πηγές που να συνδέονται άμεσα με το εν λόγω απόσπασμα. Ενδέχεται όμως να αποτελεί κοπτική απόδοση άλλου, παλαιότερου κειμένου γραμμένου στα αρχαία ελληνικά μεταξύ 2ου και 3ου αιώνα μ.Χ.

Το θραύσμα αυτό, μήκους μόλις μερικών εκατοστών και μικρότερο από μια παλάμη, βρέθηκε σε παλιά, ιδιωτική συλλογή ενός ανώνυμου βερολινέζου συλλέκτη παπύρων υπό συνθήκες που δεν έχουν ακόμη διευκρινιστεί. Πάντως, ήταν ήδη γνωστό ότι και το Freie Universität του Βερολίνου είχε στην κατοχή του ήδη από τη δεκαετία του 1980 πλήθος κοπτικών παπύρων, για τους οποίους μελετούσε την εκδοχή να αποτελούν κοπτική μετάφραση του Ευαγγελίου του Ιωάννη.

Η αξιοπιστία του αινιγματικού παπύρου υπό μελέτη

Μπορεί οι παπυρολόγοι να επιβεβαιώνουν, σύμφωνα με τις μέχρι τώρα έρευνες, τη γνησιότητα του παπύρου, μένει ωστόσο να μελετηθεί και η αξιοπιστία του κειμένου ως ιστορική πηγή. Αν και πρόκειται για το πρώτο παπυρικό απόσπασμα όπου μαρτυρείται μια τέτοια αναφορά για τον Ιησού, εντούτοις και στο παρελθόν είχαν βρεθεί γνήσια θραύσματα που όμως δεν είχαν τελικά αντίστοιχη αξία για τη χριστιανική θεολογία.

Η έλλειψη συνοχής στις λίγες περιόδους που σώζονται στο συγκεκριμένο πάπυρο, δυσχεραίνει το έργο της εξακρίβωσης και ερμηνείας των λεγομένων. Δίχως αμφιβολία πάντως από γλωσσική άποψη η μετάφραση ενός συγκεκριμένου σημείου είναι ως εξής: «Και είπε ο Ιησούς: Η σύζυγός μου…». Ποια είναι όμως η αναφερόμενη γυναίκα; Ήταν μήπως απλώς μια μαθήτρια; Ήταν η Μαρία Μαγδαληνή; Πρόκειται ίσως για κάποια αλληγορία;

Τα ερωτήματα αυτά φαντάζουν με σενάριο επιστημονικής φαντασίας και θεολογικού μυστικισμού. Κάτι σαν τον «Kώδικα Da Vinci» του DanBrown. Σε κάθε περίπτωση αφήνουν να αναδυθεί πως αντίστοιχα σενάρια ιστορικής αλήθειας ή μύθου υπήρχαν ήδη από τους πρώτους αιώνες του χριστιανισμού.

Suddeutsche Zeitung / Δήμητρα Κυρανούδη

Υπεύθ. Σύνταξης : Σταμάτης Ασημένιος