Ιντλίμπ: Η ανθρωπιστική βοήθεια στα χέρια της Ρωσίας

Η συνοριακή διάβαση Μπαμπ αλ Χάουα δεν είναι ένα οποιοδήποτε πέρασμα στη βορειοδυτική Συρία. Κάθε μήνα, περίπου 600 με 800 φορτηγά διεθνών οργανισμών περνούν από την Τουρκία στην περιοχή Ιντλίμπ για να προμηθεύσουν τους κατοίκους με τρόφιμα, φάρμακα και πολλά άλλα. «Εάν κλείσει η Μπαμπ αλ Χάουα, θα μπορούσε να προκληθεί ανθρωπιστική καταστροφή. Οι άνθρωποι στους προσφυγικούς καταυλισμούς στην περιοχή εξαρτώνται ιδιαίτερα από τη βοήθεια», λέει στο τηλέφωνο η Χούντα Χαϊτί, επικεφαλής του κέντρου γυναικών του Ιντλίμπ. Μαζί με την οργάνωση Medico International, υποστηρίζει τους εσωτερικά εκτοπισμένους στην περιοχή στον τομέα της εκπαίδευσης.

Οι αριθμοί επαρκούν για να αναδείξουν τη σημασία της Μπαμπ αλ Χάουα για τους Σύρους στα βορειοδυτικά της χώρας: Σύμφωνα με διαφορετικές εκτιμήσεις, περίπου τέσσερα εκατομμύρια άνθρωποι ζουν στην επαρχία Ιντλίμπ, σχεδόν τα δύο εκατομμύρια από αυτούς σε προσφυγικούς καταυλισμούς. Πολλοί είναι πολλαπλοί εσωτερικοί πρόσφυγες και σχεδόν όλοι εξαρτώνται από την ανθρωπιστική βοήθεια. Μόνο στον προσφυγικό καταυλισμό Ατμέ, που βρίσκεται δέκα χιλιόμετρα βόρεια της συνοριακής διάβασης, περίπου ένα εκατομμύριο άνθρωποι ζουν σε καλύβες και σκηνές. Εκεί δεν υπάρχει ούτε τρεχούμενο νερό ούτε αρκετό ρεύμα και λόγω των δύσκολων συνθηκών υγιεινής ασθένειες εξαπλώνονται συνεχώς.

Σανίδα σωτηρίας

Πολλοί αποκαλούν την Μπαμπ αλ Χάουα σανίδα σωτηρίας, η οποία όμως θα μπορούσε να βυθιστεί στις 10 Ιουλίου. Τότε στη μακρινή Νέα Υόρκη το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ θα διαβουλευθεί για την ανανέωση της εντολής που αποτελεί τη βάση για τις αποστολές βοήθειας στην περιοχή του Ιντλίμπ. Το 2014, το Συμβούλιο Ασφαλείας αποφάσισε να ανοίξει τέσσερις συνοριακούς σταθμούς στη βορειοδυτική Συρία. Ο στόχος ήταν να παρασχεθούν είδη πρώτης ανάγκης στους κατοίκους του τελευταίου εναπομείναντος οχυρού των ανταρτών στη Συρία, το οποίο ελέγχεται από την ισλαμιστική ομάδα Χαγιάτ Ταχρίρ αλ Σαμ (HTS) που διατηρεί δεσμούς με την Αλ Κάιντα.

Όμως η εντολή πρέπει να ανανεώνεται χρόνο με το χρόνο. Το συριακό καθεστώς του Μπασάρ αλ Άσαντ και ο στενότερος σύμμαχός του, η Ρωσία, αντιστέκονται όλο και περισσότερο στην ανανέωση, καθώς ο Άσαντ προσπαθεί να επεκτείνει την επιρροή του στις λίγες εναπομείνασες αντικυβερνητικές περιοχές. Ως εκ τούτου η Ρωσία, έχοντας δικαίωμα βέτο στο πιο ισχυρό όργανο του ΟΗΕ, έκλεισε ήδη τρία συνοριακά περάσματα. Μόνο η Μπαμπ αλ Χάουα παρέμεινε ανοιχτή, ως ελάχιστος συμβιβασμός που επιτεύχθηκε με μεγάλη δυσκολία το 2020. Έκτοτε, κάθε χρόνο πρέπει να λαμβάνεται απόφαση για το εάν μπορεί να παραμείνει ανοιχτή ή όχι.

Άνθρωποι και πολιτικά παιχνίδια

Κάθε χρόνο η Χούντα Χαϊτί περιμένει αυτή τη μέρα του Ιουλίου με ανησυχία. «Μέσω της Μπαμπ αλ Χάουα μεταφέρονται ασθενείς με σοβαρά νοσήματα σε τουρκικά νοσοκομεία. Πού θα νοσηλεύονται στο μέλλον; Εδώ δεν υπάρχουν ούτε καν φάρμακα χημειοθεραπείας», λέει. Η Μπέντε Σέλερ, επικεφαλής του τμήματος Μέσης Ανατολής και Βόρειας Αφρικής του Ιδρύματος Χάινριχ Μπελ, θεωρεί προβληματικό το γεγονός ότι η διασυνοριακή βοήθεια κατέληξε στο Συμβούλιο Ασφαλείας. «Η Ρωσία μπορεί να χρησιμοποιήσει το βέτο της για να παρακρατήσει  την ανθρωπιστική βοήθεια και να τη χρησιμοποιήσει ως πρόσθετο όπλο κατά του συριακού πληθυσμού».

Ως προστάτιδα δύναμη του Άσαντ η Ρωσία πιέζει εδώ και καιρό για τη διέλευση όλης της ανθρωπιστικής βοήθειας μέσω της πρωτεύουσας Δαμασκού. Υπάρχουν σοβαροί λόγοι ανησυχίας ότι το καθεστώς σε αυτήν την περίπτωση θα έστελνε βοήθεια μόνο σε ομάδες πληθυσμού που είναι πιστές στον Άσαντ και κλείνοντας την Μπαμπ αλ Χάουα θα είχε άλλο ένα μέσο για να ασκήσει πίεση στον πληθυσμό του Ιντλίμπ. Επιπλέον το καθεστώς Άσαντ θα κέρδιζε μέσω της κίνησης αυτής διεθνή αναγνώριση. Αλλά και η Ρωσία θα μπορούσε να μπει στον πειρασμό να χρησιμοποιήσει την Μπαμπ αλ Χάουα για τους δικούς της πολιτικούς σκοπούς - ως διαπραγματευτικό χαρτί για τον πόλεμο στην Ουκρανία, 1.000 χιλιόμετρα μακριά.

Ανθρωπιστική βοήθεια ως μοχλός πίεσης

Οι ειδικοί υποθέτουν ότι η Ρωσία θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει την ψηφοφορία της 10ης Ιουλίου για να κερδίσει παραχωρήσεις σε σχέση με τον πόλεμο στην Ουκρανία και τις συνέπειές του. Οι Ηνωμένες Πολιτείες και η ΕΕ έχουν επιβάλει μια σειρά κυρώσεων στη Ρωσία στον απόηχο του ρωσικού πολέμου κατά της Ουκρανίας. Είναι πολύ πιθανό αυτή τη φορά η Ρωσία ως αντίποινα να μην επιτρέψει την περαιτέρω διέλευση της διασυνοριακής βοήθειας προς τη Συρία, σύμφωνα με την Σέλερ. «Ενδέχεται όμως και να συνεχίσει να διατηρεί αυτό το εργαλείο».

Εν τω μεταξύ η Ρωσία κρατά κλειστά τα χαρτιά της. Ο αναπληρωτής πρεσβευτής στον ΟΗΕ Ντμίτρι Πολιάνσκι είπε ότι η Μόσχα δεν έχει αποφασίσει ακόμη πώς θα ψηφίσει. «Δεν αρνούμαι ότι πρόκειται για πρόσφυγες, αλλά οι τρομοκρατικές ομάδες επωφελούνται από αυτό», δήλωσε αναφερόμενος στη συνοριακή διάβαση. Η ισλαμιστική πολιτοφυλακή HTS ελέγχει την Μπαμπ αλ Χάουα, πράγμα που της επιτρέπει επίσης να επιβάλλει δασμούς. «Με το να ισχυρίζεται με κάθε ευκαιρία ότι μόνο τρομοκράτες βρίσκονται στο Ιντλίμπ, η Ρωσία προσπαθεί να αποτρέψει διεθνείς χρηματοδότες», λέει η Σέλερ. «Ναι, η HTS ελέγχει το Ιντλίμπ και είναι εξτρεμιστική», εξηγεί. Αλλά εκατομμύρια άνθρωποι ζουν στην επαρχία, 95 τοις εκατό των οποίων είναι άμαχοι, «ανάμεσά τους πολλά παιδιά».

Συμφέροντα έχει και η Τουρκία

Όμως όχι μόνο ο Άσαντ και η Ρωσία θα μπορούσαν να επωφεληθούν από το τέλος της εντολής του ΟΗΕ για την Μπαμπ αλ Χάουα. Και η Τουρκία θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει το ψήφισμα για να κερδίσει πολιτική ισχύ. Από τη διάβαση αυτή δεν περνούν μόνο οι προμήθειες του ΟΗΕ, αλλά είναι επίσης σημείο μεταφόρτωσης για μη κυβερνητικές τουρκικές οργανώσεις βοήθειας που ενεργούν ανεξάρτητα από τον ΟΗΕ. Εάν η εντολή του ΟΗΕ τερματίζονταν, η Τουρκία θα μπορούσε να αποφασίσει η ίδια πόση βοήθεια επιτρέπεται να φέρουν διάφοροι άλλοι οργανισμοί στη συνοριακή περιοχή. Εάν η Τουρκία επέτρεπε τέτοιες αποστολές βοήθειας, πιθανότατα θα ήταν μόνο για να αποτρέψει τη φυγή περισσότερων ανθρώπων από τη Συρία στην Τουρκία.

Ωστόσο, οι άνθρωποι στο Ιντλίμπ ανησυχούν για τις ενέργειες της Τουρκίας στα βορειοανατολικά της χώρας. Η Τουρκία βομβαρδίζει τα χωριά στην περιοχή εδώ και εβδομάδες ενώ τα μη επανδρωμένα αεροχήματά της βουίζουν πάνω από τα κεφάλια των ανθρώπων. Σύμφωνα με τον Ερντογάν, η Τουρκία θέλει να διώξει τις κουρδικές δυνάμεις που πρόσκεινται στο PKK από τη συριακή παραμεθόριο με την Τουρκία. Οι επικριτές του, από την άλλη πλευρά, είναι πεπεισμένοι ότι το κύριο μέλημα του Τούρκου προέδρου είναι να εξασφαλίσει τουλάχιστον αρκετό συριακό έδαφος ώστε να μπορεί να μετακινήσει εκεί πρόσφυγες από την τουρκική επικράτεια - ακόμα κι αν προέρχονται από άλλες, μη κουρδικές περιοχές της Συρίας.

Ντιάνα Χοντάλι

Επιμέλεια: Ευθύμης Αγγελούδης