Γόνιμο έδαφος για ισλαμιστές τα Βαλκάνια;

Σε διάσκεψη του Οργανισμού για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη (ΟΑΣΕ) την προηγούμενη εβδομάδα στη Βιέννη επίσημες δηλώσεις Βόσνιων και Αλβανών εκπροσώπων φάνηκε να επιβεβαιώνουν ότι έχει εξαλειφθεί η τάση βαλκάνιων τζιχαντιστών να εντάσσονται στην τρομοκρατική οργάνωση Ισλαμικό Κράτος (IK) και άλλες συναφείς ομάδες στη Συρία και στο Ιράκ. Εκτιμήσεις για τον αριθμό των βαλκάνιων τζιχαντιστών που έχουν ενταχθεί στο ΙΚ ξεκινούν μεν από 1.000 έως αρκετές χιλιάδες, ωστόσο σχεδόν κανένας βαλκάνιος μαχητής δεν έχει εγκαταλείψει την περιοχή με προορισμό τα πεδία μαχών της Μέσης Ανατολής τα τελευταία δύο χρόνια.

Παρότι έχει σχεδόν «στερέψει» το συγκεκριμένο ρεύμα, μια σημαντική παρουσία ακραιφνών ισλαμιστών στα Βαλκάνια, υποβοηθούμενη από μαχητές του ΙΚ που επιστρέφουν από τα πεδία μάχης, εξελίσσεται σε ακόμη μεγαλύτερο πονοκέφαλο για τις πρωτεύουσες της Δύσης.

Ο Βέντραν Τζίιτς, ειδικός σε θέματα Βαλκανίων στο Αυστριακό Ινστιτούτο Διεθνών Σχέσεων, δήλωσε στην DW ότι «σαλαφιστές και ισλαμιστές εξτρεμιστές που βρίσκονται εδώ (Βαλκάνια) έχουν ακέραιες υποδομές και τώρα εστιάζουν σε συγκεκριμένες χώρες, αλλά και στην περιοχή ως σύνολο». Ο Τζίιτς εκτιμά ότι περίπου το 30-40% όσων έφυγαν από το Κόσοβο και τη Βοσνία για τη Συρία και το Ιράκ είτε έχουν σκοτωθεί είτε παρέμειναν εκεί. Εκτιμάται ότι περί τους 150 έχουν επιστρέψει στη Βοσνία και λιγότεροι από 120 στο Κόσοβο. «Αυτό το πρόβλημα των μαχητών που επιστρέφουν είναι αναμφίβολα απειλή για την ασφάλεια», επισήμανε ο Τζίιτς.

ΗΠΑ και Γερμανία αναγνωρίζουν το πρόβλημα

Το πρόβλημα έχει ήδη υποπέσει στην αντίληψη της αμερικανικής κυβέρνησης. Ο αναπληρωτής βοηθός του υπουργείου Εξωτερικών των ΗΠΑ για θέματα Ευρώπης και Ευρασίας Χόιτ Γι δήλωσε στο πλαίσιο μιας ακρόασης στην Ουάσιγκτον στις 17 Μαΐου ότι «πρέπει να αναληφθούν περισσότερες δράσεις». Την ίδια ημέρα, κατά τη διάρκεια κοινοβουλευτικής συνεδρίασης στο Βερολίνο η γερμανική κυβέρνηση αναγνώρισε την ύπαρξη ενός ακόμη προβλήματος που ενδέχεται να επιταχύνει ακόμη περισσότερο τη ριζοσπαστικοποίηση του μουσουλμανικού πληθυσμού των Δυτικών Βαλκανίων: την αυξανόμενη επιρροή της Σαουδικής Αραβίας και άλλων χωρών του Κόλπου.

Ο φονταμενταλιστικός σαλαφισμός, αλλά και άλλα ακραιφνή παρακλάδια του Ισλάμ, πρωτοεμφανίστηκαν στα Βαλκάνια μέσω ιεροκηρύκων και μουσουλμανικών τεμενών που χρηματοδοτούνταν από τη Σαουδική Αραβία κατά τη διάρκεια των πολέμων στη Βοσνία και το Κόσοβο τη δεκαετία του 1990. Η επιρροή αυτών των ακραίων ρευμάτων αυξήθηκε δραματικά κυρίως την τελευταία δεκαετία, βρίσκοντας γόνιμο έδαφος και στη δυσχερή οικονομική και κοινωνική κατάσταση που επικρατούσε στην περιοχή αλλά και στην έλλειψη ευκαιριών και διεξόδων για τους νέους.

Το πρόβλημα θα οξυνθεί εάν…

Οι μουσουλμάνοι των Βαλκανίων συγκαταλέγονται στους μετριοπαθείς σε παγκόσμια κλίμακα. Παρόλα αυτά βαλκανικές χώρες με κατά πλειοψηφία μουσουλμανικό πληθυσμό, όπως το Κόσοβο, η Αλβανία και η Βοσνία-Ερζεγοβίνη, αναφέρονται συχνά ως εν δυνάμει εστίες ανάπτυξης βίαιου θρησκευτικού εξτρεμισμού. Και οι γειτονικές ΠΓΔΜ, Σερβία και Μαυροβούνιο εκτιμάται ότι δεν είναι απόλυτα θωρακισμένες απέναντι στη συγκεκριμένη απειλή.

Ο Γκόρντον Μπάρντος, ειδικός αναλυτής από τα Βαλκάνια με έδρα τις ΗΠΑ, συνέκρινε πρόσφατα τη σημερινή κατάσταση στις βαλκανικές χώρες με «εκείνη που επικρατούσε στη Δημοκρατία της Βαϊμάρης στη Γερμανία τις δεκαετίες του 1920-30», με τη λογική ότι «πρόκειται για χώρες με ασθενείς δημοκρατικούς θεσμούς, οικονομίες σε ύφεση και υψηλά ποσοστά κοινωνικής δυσαρέσκειας».

Από την πλευρά του ο Βέντραν Τζίιτς δεν θεωρεί ότι η παρούσα κατάσταση στα Βαλκάνια θα πρέπει να προκαλεί εξαιρετική ανησυχία, ωστόσο προειδοποιεί ότι θα πρέπει να ληφθεί σοβαρά. «Εάν τα προβλήματα ασφαλείας, η αστάθεια και οι οικονομικές δυσκολίες εξακολουθήσουν να εντείνονται, τότε θα συμβεί το ίδιο και με αυτό το φαινόμενο (σ.σ. του ισλαμικού εξτρεμισμού)».

Μπόρις Γκεοργκιέφσκι / Άρης Καλτιριμτζής