Γιατί η ακροδεξιά δεν πέτυχε στην Ισπανία

Στην Ευρώπη η ακροδεξιά τα τελευταία χρόνια σημειώνει αναμφίβολα άνοδο. Η Μαρίν Λε Πεν έφτασε στον δεύτερο των προεδρικών εκλογών ενώ το κόμμα της, το Εθνικό Μέτωπο, κατέγραψε στις τελευταίες γαλλικές τοπικές εκλογές σημαντικές νίκες σε 13 περιφέρειες. Στη Μ. Βρετανία το ευρωσκεπτικιστικό Ukip κατέκτησε την τρίτη θέση στις προηγούμενες βουλευτικές εκλογές. Από την άλλη πλευρά στην Ισπανία καταγράφεται μια διαφορετική εικόνα στους κόλπους της εκεί ακροδεξιάς. Το ακροδεξιό κόμμα Vox δεν κατάφερε κατά την τελευταία ισπανική εκλογική αναμέτρηση να κερδίσει ούτε μια έδρα στο εθνικό κοινοβούλιο, καταγράφοντας μάλιστα ποσοστό γύρω στο 0,23%. Έτσι η Ισπανία αποτελεί εξαίρεση εν πολλοίς μεταξύ των χωρών της δυτικής Ευρώπης, όπου τα τελευταία χρόνια η ξενοφοβία και η απειλή ισλαμιστικών επιθέσεων έχουν δημιουργήσει πρόσφορο έδαφος για την κυοφόρηση ακροδεξιών ιδεοληψιών, ακόμη και σε παραδοσιακά έντονα φιλελεύθερες χώρες όπως η Ολλανδία και Δανία.

Μερικοί από τους λόγους στους οποίους οφείλεται η αρνητική τάση που καταγράφει η ακροδεξιά στην Ισπανία είναι η φιλοευρωπαϊκή πολιτική παράδοση της χώρας, οι νωπές ακόμη μνήμες από τη σκληρή δικτατορία του Φράνκο, αλλά και το γεγονός ότι η χώρα δεν έχει δεχθεί τα τελευταία χρόνια μαζικά κύματα προσφύγων.

Συγκερασμός ευνοϊκής συγκυρίας και ορθών επιλογών

Το ότι η ακροδεξιά δεν βρίσκει ερείσματα στον κεντρικό δημόσιο βίο της χώρας δεν σημαίνει ωστόσο ότι στην Ισπανία εκλείπει ο ρατσισμός και η ξενοφοβία. «Η Ισπανία είναι μια ρατσιστική χώρα, πολύ περισσότερο μάλιστα από άλλες ευρωπαϊκές χώρες», αναφέρει ο δημοσιογράφος και ακτιβιστής Μόχα Γκερέχου. Ο ίδιος είναι πρόεδρος της ΜΚΟ «SOS Racismo Madrid», η οποία έχει ως στόχο την εξάλειψη του ρατσισμού και της ξενοφοβίας στη Μαδρίτη και τα υποβαθμισμένα προάστιά της. «Τα προβλήματα είναι παντού τα ίδια, οι ξένοι αντιμετωπίζουν δυσκολίες για να νοικιάσουν σπίτι ή να βρουν δουλειά», αναφέρει ο Γκερέχου. Βέβαια αξίζει να σημειωθεί ότι δημοσκοπήσεις καταγράφουν τα τελευταία χρόνια πτώση των ποσοστών ξενοφοβίας στους κόλπους της ισπανικής κοινωνίας. Ωστόσο σύμφωνα με ειδικούς αυτό οφείλεται στο ότι η αύξηση της ανεργίας και η ισπανική οικονομική κρίση έδιωξαν από τη χώρα τα ξένα εργατικά χέρια.

Από την άλλη πλευρά πρέπει να σημειωθεί ότι πέρα από τις ιδιαιτερότητες της ισπανικής οικονομίας, που κράτησε μακριά πρόσφυγες και μετανάστες, στην Ισπανία έχουν καταγραφεί θετικά βήματα τις τελευταίες δεκαετίες στο πεδίο της κοινωνικής ένταξης των Ρομά αλλά και των μουσουλμάνων από χώρες της Β. Αφρικής, κυρίως από το Μαρόκο. Μάλιστα οι Μαροκινοί αποτελούν μια από τις πολυπληθέστερες μουσουλμανικές κοινότητες της Ισπανίας, και μολονότι πλήττονται από την φτώχεια δεν αντιμετωπίζονται ως τρομοκράτες.

Η δικτατορία του Φράνκο έστρεψε τους Ισπανούς στην Ευρώπη

Ένας άλλος παράγοντας που κάνει την ισπανική άκρα δεξιά μη δημοφιλή είναι ο σαφής φιλοευρωπαϊκός προσανατολισμός της χώρας δίχως αστερίσκους. Παρά την άνοδο του ευρωσκεπτικισμού ανά την Ευρώπη, οι Ισπανοί παραμένουν από τους πιο ένθερμους υποστηρικτές του ευρωπαϊκού εγχειρήματος. Σύμφωνα με την Κάρμεν Γκονζάλεζ Ενρίκεζ, ερευνήτρια στο Βασιλικό Ινστιτούτο Elcano, η Ισπανία στράφηκε έντονα προς την Ευρώπη μετά την πτώση της διδακτορίας του Φράνκο, η οποία ήταν απόλυτα συνυφασμένη με τον διεθνή απομονωτισμό. «Μετά τη δικτατορία οι Ισπανοί ήθελαν να είναι μέρος της Ευρώπης. Θεωρούν την παγκοσμιοποίηση κάτι θετικό, την ώρα που οι Γάλλοι τη θεωρούν κίνδυνο», σημειώνει η Ισπανίδα ειδικός.

Τέλος, η μακρά ισπανική δικτατορία συνέβαλε στην αποτροπή της ανόδου της ακροδεξιάς μετά τα μέσα της δεκαετίας του 1970 και για έναν επιπρόσθετο λόγο. Το ισπανικό καθεστώς καταχράστηκε τα εθνικά σύμβολα και έβλαψε την εικόνα της ισπανικής εθνικής ταυτότητας. Μέχρι σήμερα στην ισπανική κοινωνία παρατηρείται μια έντονη τάση απόρριψης εθνικών συμβόλων όπως η σημαία, τα οποία θεωρούνται κατάλοιπα του παρελθόντος. Ακόμη και το ισπανικό Λαϊκο Κόμμα που εκφράζει τα συντηρητικά στρώματα της ισπανικής κοινωνίας κατάφερε να αποτάξει τις ακραίες τάσεις και να υπερκεράσει την όποια δυναμική μπορεί να είχαν μικρότερα εξτρεμιστικά κινήματα, όπως το νεοναζιστικό κόμμα Vox. Oι ειδικοί συμφωνούν ότι τέτοιου είδους κόμματα δεν έχουν τύχη στο ισπανικό πολιτικό σκηνικό, όπως αυτό έχει διαμορφωθεί τις τελευταίες δεκαετίες.

Σαντιάγκο Σάεζ / Δήμητρα Κυρανούδη