Γερμανία: Υποχρεωτική εργασία για τους αιτούντες άσυλο;

Τον περασμένο Νοέμβριο ο ομοσπονδιακός καγκελάριος Όλαφ Σολτς και οι πρωθυπουργοί των γερμανικών 16 κρατιδίων συμφώνησαν στις προπληρωμένες κάρτες για τους αιτούντες άσυλο και αμέσως ένας δήμος στη Θουριγγία προχώρησε στην εφαρμογή της μεταρρύθμισης – θέτοντας και ορισμένους περιορισμούς στην έκδοση των καρτών.

Οι κάτοχοι μπορούν να χρησιμοποιήσουν τις προπληρωμένες κάρτας μονάχα για αγορές επί τόπου. Δεν μπορούν ωστόσο να κάνουν αναλήψεις μετρητών, ούτε και να μεταφέρουν τα χρήματα σε άλλους λογαριασμούς. Σταδιακά ολοένα και περισσότεροι δήμοι εισάγουν τις προπληρωμένες κάρτες και μέχρι το τέλος του 2024 το μέτρο θα εφαρμοστεί σε ολόκληρη τη Γερμανία.

Το μέτρο της υποχρεωτικής εργασίας

Η Θουριγγία όμως πρωτοπόρησε και με ένα ακόμη μέτρο στην πολιτική ασύλου, το οποίο έγινε πρωτοσέλιδο σε όλη τη χώρα: ένας περιφερειακός διοικητής, με αρμοδιότητες αντίστοιχες ενός δημάρχου, εισήγαγε την υποχρεωτική εργασία για όλους τους αιτούντες άσυλο που φιλοξενούνται στα καταλύματα της περιοχής του. Οι νεοαφιχθέντες οφείλουν πλέον να καθαρίζουν τα καταλύματα και την ευρύτερη περιοχή γύρω από αυτά. Για όσους αρνηθούν προβλέπεται μείωση, έως και κατά 180 ευρώ τον μήνα, στα κοινωνικά επιδόματα που εισπράττουν.  

Η υποχρεωτική εργασία διαφοροποιείται από την κανονική αμειβόμενη εργασία. Δεν είναι κάτι καινούριο, καθώς υπάρχει εδώ και χρόνια σχετικό κανονιστικό πλαίσιο. Από καθαρά νομική σκοπιά οι αιτούντες άσυλο δεν επιτρέπεται να εργαστούν κατά το πρώτο τρίμηνο παραμονής τους στη Γερμανία. Εν συνεχεία υπάρχουν κλιμακωτές ρυθμίσεις, οι οποίες διαφοροποιούνται ανάλογα με τον τόπο κατοικίας του πρόσφυγα ή το πόσα παιδιά έχει. Κατά κανόνα, έξι μήνες αργότερα τους χορηγείται άδεια εργασίας.

Αυτό δεν σημαίνει βέβαια ότι οι αιτούντες άσυλο βρίσκουν αμέσως δουλειά. Χαρακτηριστικό είναι ότι, αν και τον Φεβρουάριο του 2024 είχαν άδεια εργασίας περίπου 700.000 άτομα από τις οκτώ κυριότερες χώρες προέλευσης, λιγότεροι από τους μισούς μπόρεσαν να ξεκινήσουν να εργάζονται.

«Αποζημίωση εξόδων» αντί για μισθό

Τόσο οι αιτούντες άσυλο, όσο και εκείνοι που κατόπιν απόρριψης της αίτησής τους οφείλουν να εγκαταλείψουν τη χώρα μπορούν νομικά να υποχρεωθούν σε παροχή έως και τεσσάρων ωρών κοινωφελούς εργασίας ημερησίως, με αντάλλαγμα 80 λεπτά ανά ώρα, ως «αποζημίωση για τα έξοδά τους».

Μέχρι στιγμής ελάχιστοι δήμοι έχουν εφαρμόσει κάτι τέτοιο. Ο περιφερειακός διοικητής Κρίστιαν Χέργκοτ του CDU ωστόσο, υποστηρίζει πως μία τέτοια ρύθμιση έχει πολλά πλεονεκτήματα. Η υποχρεωτική εργασία προσφέρει απασχόληση πρωτίστως σε εκείνους που δεν επιτρέπεται να εργάζονται, αλλά και «μία δομημένη καθημερινότητα», λέει. Επιπλέον, γλιτώνοντας τα χρήματα που θα δίνονταν σε ομάδες καθαρισμού, το μέτρο αυτό γίνεται αποδεκτό και από τους πολίτες.

Γιατί στη Θουριγγία;

Η πρωτοβουλία του πολιτικού του CDU βρίσκει σύμφωνο μεγάλο μέρος του πληθυσμού. Σύμφωνα με δημοσκόπηση του ινστιτούτου Insa για λογαριασμό της εφημερίδας Bild το 82% τάσσεται υπέρ του μέτρου. Το 77% συμφωνεί και με το μέτρο των προπληρωμένων καρτών.

Σίγουρα δεν είναι σύμπτωση που η Θουριγγία ήταν μεταξύ των πρωτοπόρων. Όπως δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι αμφότερες οι προτάσεις προήλθαν από πολιτικούς του CDU. Τον Σεπτέμβριο πρόκειται να διεξαχθούν στη Θουριγγία εκλογές για το τοπικό Κοινοβούλιο. Και βάσει δημοσκοπήσεων πρώτη με περισσότερο από 30% είναι η AfD με επικεφαλής τον ακροδεξιό Μπγερν Χέκε. Το CDU βρίσκεται στο 20% και ελπίζει να προσελκύσει ψηφοφόρους της AfD, υιοθετώντας μία πιο σκληρή στάση απέναντι στους αιτούντες άσυλο.

Παρόμοια είναι η κατάσταση και στη γειτονική Σαξονία, όπου επίσης διεξάγονται εκλογές τον Σεπτέμβριο. Η AfD προηγείται και εκεί. Ο πρωθυπουργός Μίκαελ Κρέτσμερ (και αυτός πολιτικός του CDU) υποστηρίζει πως η Γερμανία εφ’ εξής θα πρέπει να υποδέχεται το πολύ 50.000-60.000 πρόσφυγες ανά έτος. Εδώ και χρόνια τα κόμματα της Χριστιανικής Ένωσης (CDU/CSU) έθεταν το αντίστοιχο όριο στις 200.000.

Έλλειψη στέγης και παιδικής πρόνοιας

Οι περισσότεροι πρόσφυγες που φτάνουν στην Ε.Ε. επιδιώκουν να εγκατασταθούν στη Γερμανία. Και παρά τους αυστηρότερους ελέγχους στα σύνορα και την ευρωπαϊκή συμφωνία για μεταρρύθμιση του συστήματος ασύλου οι αριθμοί των αφίξεων δεν μειώνονται.

Οι πρόσφυγες που φτάνουν στη χώρα διαμοιράζονται στα κρατίδια, τα οποία εν συνεχεία τους στέλνουν στους δήμους που είναι αρμόδιοι για τη στέγαση, την περίθαλψη και την ενσωμάτωσή τους. Ωστόσο, λόγω του τεράστιου αριθμού αφίξεων οι πόλεις και οι κοινότητες αντιμετωπίζουν σημαντικά προβλήματα στέγασης, ενώ τα νηπιαγωγεία και τα σχολεία, όπως και τα προγράμματα για την εκμάθηση γερμανικών και την ενσωμάτωση είναι υπερπλήρη.

Δεν υπάρχει ανώτατο όριο

Έτσι, η προθυμία του πληθυσμού για την υποδοχή προσφύγων έχει μειωθεί σημαντικά, όπως διαπιστώνεται σε πρόσφατη έρευνα του Ιδρύματος Bertelsmann. Παρ’ ότι «η κουλτούρα καλωσορίσματος παραμένει ισχυρή», η επιφυλακτικότητα απέναντι στη μετανάστευση και η ανησυχία για τις αρνητικές της επιπτώσεις έχουν αυξηθεί αισθητά.

Ο καγκελάριος Σολτς (SPD) θεωρεί και αυτός πως ο αριθμός των προσφύγων είναι υπερβολικά υψηλός και πως θα πρέπει με κάποιον τρόπο να μειωθεί. Όμως δεν συζητάει το ενδεχόμενο θέσπισης ενός ανώτατου ορίου, όπως αυτό που προτείνει το CDU/CSU. Διότι, λόγω του θεμελιώδους ατομικού δικαιώματος στο άσυλο, μία τέτοια ρύθμιση θα απαιτούσε αναθεώρηση του Συντάγματος.

Πώς θα γίνει η Γερμανία… λιγότερο ελκυστική;

Υπό αυτό το πρίσμα εξετάζονται τρόποι για να γίνει η Γερμανία λιγότερο ελκυστική για τους πρόσφυγες – για παράδειγμα με τη θέσπιση των προπληρωμένων καρτών και της υποχρεωτικής εργασίας.

Ο επικεφαλής του CDU, Φρίντριχ Μερτς, ο οποίος φιλοδοξεί να θέσει υποψηφιότητα για την καγκελαρία το 2025, δεν κρύβει πως η πρόθεση είναι πράγματι αυτή: «Στους δήμους όπου θεσπίστηκε το μέτρο των προπληρωμένων καρτών […] ο αριθμός των αιτούντων άσυλο μειώθηκε εν μία νυκτί, επειδή έπαψε να υπάρχει ένας από τους κύριους λόγους παραμονής, δηλαδή οι απολαβές σε μετρητά», δήλωσε ο Μερτς τον Φεβρουάριο στην Μπούντεσταγκ.

Διαδικασίες ασύλου εκτός ΕΕ;

Οι ειδικοί σε ζητήματα μετανάστευσης αμφιβάλλουν για το κατά πόσο τα επί του παρόντος λιγοστά διαθέσιμα δεδομένου μπορούν να οδηγήσουν σε ασφαλή συμπεράσματα. Οι ανησυχίες τους όμως τείνουν να μην εισακούονται – ενόψει κιόλας της ανόδου της AfD, αλλά και των πολλών εκλογικών αναμετρήσεων (σε τοπικό αλλά και ευρωπαϊκό επίπεδο) που πρόκειται να διεξαχθούν μέσα στους επόμενους μήνες.

Την ίδια στιγμή το γερμανικό Υπουργείο Εσωτερικών εξετάζει εάν οι διαδικασίες χορήγησης ασύλου θα μπορούσαν να εκτελεστούν εκτός της Ε.Ε. Αυτή είναι μία ιδέα την οποία δεν υποστηρίζει μονάχα το CDU/CSU. Και τα 16 κρατίδια, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που κυβερνώνται από το SPD και τους Πρασίνους, κάλεσαν την ομοσπονδιακή κυβέρνηση να παρουσιάσει τα αποτελέσματα των σχετικών εργασιών μέχρι τον Ιούνιο.

Επιμέλεια: Γιώργος Πασσάς