Γαλλία: Η διαμάχη για τα θρησκευτικά σύμβολα συνεχίζεται

Σύντομα σε δεκάδες σχολεία στη Γαλλία πρόκειται να επιστρέψουν δοκιμαστικά οι σχολικές στολές. Και σε αυτό θα διαδραματίσει σημαντικό ρόλο και η πρόθεση για απαγόρευση της μουσουλμανικής ενδυμασίας και των μαντιλών στα δημόσια σχολεία – διότι τον περασμένο Σεπτέμβριο ο νυν πρωθυπουργός και πρώην υπουργός Παιδείας Γκαμπριέλ Ατάλ είχε ανακοινώσει παράλληλα την επιστροφή των σχολικών στολών και την απαγόρευση για τις αμπάγιες, των παραδοσιακών φορεσιών που φορούν πολλές γυναίκες στις ισλαμικές χώρες. Κατά τις γαλλικές αρχές οι ενδυμασίες αυτές μάλλον έρχονται σε αντίθεση με την απαγόρευση των μαντιλών και άλλων θρησκευτικών συμβόλων στα γαλλικά σχολεία, η οποία ισχύει εδώ και δύο δεκαετίες.

Απαγόρευση των θρησκευτικών συμβόλων στα σχολεία

Στις 15 Μαρτίου 2004 τα ορατά θρησκευτικά σύμβολα απαγορεύτηκαν στα γαλλικά σχολεία – η απαγόρευση θεσπίστηκε έπειτα από πολυετείς διαβουλεύσεις σχετικά με τις μαντίλες στα σχολεία, επί τη βάσει του κοσμικού χαρακτήρα, δηλαδή του αυστηρού διαχωρισμού μεταξύ κράτους και θρησκείας. Οι συζητήσεις ξεκίνησαν το 1989 με την «υπόθεση της μαντίλας»: τρεις μαθήτριες σε ένα προάστιο του Παρισιού, οι Φατιμά, Λεϊλά και Σαμίρα, επέμεναν να φορούν μαντίλες στην τάξη. Το παράδειγμά τους ακολούθησαν και άλλες μαθήτριες. Εκείνη την εποχή η Γαλλία διχάστηκε: άλλοι υποστήριζαν πως οι ισλαμιστές φονταμενταλιστές από την Αλγερία ή το Ιράν εργαλειοποιούσαν τις μαθήτριες στα πλαίσια μίας εκστρατείας αποσταθεροποίησης της χώρας, ενώ πολλοί θεωρούσαν πως η θρησκεία και οι παραδόσεις πρέπει να γίνονται σεβαστές.

Η Γαλλία παρακολουθεί με προσοχή τις παραβιάσεις εναντίον του κοσμικισμού στα σχολεία, μιας και το εθνικό εκπαιδευτικό σύστημα θεωρείται ως κεντρικός πυλώνας της Γαλλικής Δημοκρατίας. Το περασμένο έτος φέρονται να υπήρξαν 4.700 παραβιάσεις – πολλές από αυτές αφορούσαν τις αμπάγιες. «Οι αμπάγιες δεν έχουν θέση στα σχολεία μας», διαπίστωσε ο υπουργός Παιδείας και απαγόρευσε με διάταγμα τις φορεσιές αυτές. Σύμφωνα πάντως με τους επικριτές η αμπάγια δεν αποτελεί θρησκευτικό σύμβολο, αλλά απλώς ένα ένδυμα.

Ο πρόεδρος Μακρόν υποστήριξε την απαγόρευση – με αυτήν θα μπορούσε να επιτευχθεί μία τάξη στα σχολεία. Κανείς δεν θα στιγματίζεται ή θα περιθωριοποιείται λόγω του ότι φοράει κάποιο θρησκευτικό ή άκρως εκκεντρικό ένδυμα. Το Υπουργείο Παιδείας αναφέρει πως από φέτος 100 σχολεία από τα δημοτικά μέχρι τα λύκεια θα δοκιμάσουν το μέτρο των σχολικών στολών. Όπως είπε ο Μακρόν, οι στολές θα είναι μία ομοιόμορφη ενδυμασία με μπλουζάκι, τζιν και σακάκι – δεν υπάρχει λόγος για κάτι ιδιαιτέρως επίσημο.

Το γαλλικό εκπαιδευτικό σύστημα ως στόχος ισλαμιστών

Η Γαλλία έχει βιώσει οδυνηρά τον τρόπο με τον οποίο το γαλλικό εκπαιδευτικό σύστημα, φορέας των αξιών της Δημοκρατίας, γίνεται στόχος των ισλαμιστών. Η δολοφονία του καθηγητή Ιστορίας Σαμουέλ Πατί το 2020 από έναν 18χρονο ισλαμιστή προκάλεσε φρίκη διεθνώς. Πριν το έγκλημα ο Πατί είχε δεχθεί διαδικτυακές επιθέσεις, επειδή κατά τη διάρκεια μαθήματός του με θέμα την ελευθερία της έκφρασης είχε δείξει μία καρικατούρα του προφήτη Μωάμεθ. Σε ένα άλλο περιστατικό, που έλαβε χώρα τον περασμένο Οκτώβριο, ένας δάσκαλος στο Αράς μαχαιρώθηκε μέχρι θανάτου από έναν ριζοσπαστικό πρώην μαθητή, ο οποίος σε ηχητικό μήνυμα εξέφρασε το μίσος του απέναντι στη Γαλλία, τους Γάλλους και τη Δημοκρατία.

Πιο ανεκτικοί οι νέοι

Έπειτα από χρόνια διαμάχη για τις μαντίλες και τα θρησκευτικά σύμβολα στα σχολεία και τα δημόσια ιδρύματα οι νέοι στη Γαλλία φαίνονται πλέον περισσότερο ανεκτικοί, όπως δείχνει μία πρόσφατη δημοσκόπηση του Ινστιτούτου Kantar. 43% των ερωτηθέντων ηλικίας 18 έως 30 ετών αποδέχεται το να φορά κανείς θρησκευτικά σύμβολα – συμπεριλαμβανομένης της μαντίλας. Αρνητική στάση είχε το 24% των ερωτηθέντων της ίδιας ηλικιακής ομάδας. Στα δημόσια λύκεια το 43% τάσσεται υπέρ, ενώ το 31% κατά της χρήσης θρησκευτικών συμβόλων.

Η μεγαλύτερη ανεκτικότητα της νεότερης γενιάς αποδίδεται κατά τον κοινωνιολόγο Φιλίπ Πορτιέ, ο οποίος συμμετείχε επίσης στην έρευνα, στο γεγονός ότι οι νέοι άνθρωποι είναι περισσότερο ανοιχτόμυαλοι: «Τα δογματικά πρότυπα που ενδέχεται να έχουν δημιουργηθεί στο παρελθόν αλλάζουν από τα καθημερινά βιώματα, όπως για παράδειγμα μέσω της συναναστροφής με άλλους νέους οι οποίοι δεν τρώνε χοιρινό κρέας ή φορούν μαντίλα. Έτσι, εν αντιθέσει με την αντίληψη μεγάλου μέρους της κοινωνίας, για τους νέους τέτοια θρησκευτικά σύμβολα δεν αποτελούν οπωσδήποτε έναν πρόδρομο ριζοσπαστικοποίησης ή κάποια εν δυνάμει απειλή», όπως εξηγεί ο κοινωνιολόγος στην εφημερίδα Libération.

Επιμέλεια: Γιώργος Πασσάς