Βόρεια Μακεδονία: Νέα κυβέρνηση, παλαιά προβλήματα

Ενθουσιασμό και πολλές ελπίδες είχε τροφοδοτήσει η πρώτη κυβέρνηση συνεργασίας του σοσιαλδημοκρατικού κόμματος (SDSM) και του αλβανικού κόμματος "Δημοκρατική Ένωση για την Ενσωμάτωση" (DUI) τον Μάιο του 2017, μετά από τις βουλευτικές εκλογές που έβαζαν τέλος στη δεκαετή κυριαρχία του εθνικιστικού VMRO-DPMNE και του Νίκολα Γκρουέφσκι. Μετά από τρεισήμισι χρόνια, η είδηση ότι τα δύο κόμματα θα συνεργαστούν εκ νέου για τον σχηματισμό κυβέρνησης συνασπισμού προκαλεί πλέον ανάμεικτα συναισθήματα, με την απογοήτευση να υπερισχύει έναντι της όποιας αισιοδοξίας.

Η συμφωνία επισφραγίστηκε έναν μήνα μετά τη νίκη των σοσιαλδημοκρατών στις βουλευτικές εκλογές, η οποία όμως δεν συνοδεύθηκε από αυτοδύναμη κοινοβουλευτική πλειοψηφία. Το κόμμα του Ζόραν Ζάεφ κέρδισε 46 έδρες επί συνόλου 120 και, μαζί με τις 15 έδρες του DUI διασφαλίζει πλειοψηφία μόλις μίας έδρας στη Βουλή. Και αυτή δεν είναι η μοναδική ένδειξη ότι η χώρα βαίνει προς μία περίοδο πολιτικής αστάθειας και αβεβαιότητας. 

Πολιτική στροφή 180 μοιρών

Η γενική απογοήτευση με την κυβερνητική πολιτική, αλλά και η έξαρση της πανδημίας του κορωνοϊού, είχαν ως αποτέλεσμα να καταγραφεί η χαμηλότερη συμμετοχή σε εκλογική αναμέτρηση στην ιστορία της χώρας. Έτσι, καθίσταται απολύτως απαραίτητη μία κυβέρνηση συνεργασίας. "Θα συνεχίσουμε να ακολουθούμε μία επιτυχή, ασφαλή και προοδευτική πορεία", διαβεβαίωσε ο Ζόραν Ζάεφ την Τρίτη, σε κοινή συνέντευξη τύπου με τον ηγέτη του DUI Αλί Αχμέτι. Από την πλευρά του ο Αχμέτι, πρώην αντάρτης που εκπροσωπεί σήμερα το μεγαλύτερο κομμάτι του αλβανικού πληθυσμού στη Βόρεια Μακεδονία, ανταπέδωσε τις φιλοφρονήσεις, κάνοντας στροφή 180 μοιρών από την προεκλογική ρητορική του, αλλά και από όσα είχαν ακουστεί στον τελευταίο χρόνο της πρώτης κυβέρνησης Ζάεφ.

Η προηγούμενη κυβέρνηση συνασπισμού υπό τον Ζόραν Ζάεφ είχε καταφέρει να προχωρήσει σε ιστορικές συμφωνίες με την Ελλάδα, αλλά και τη Βουλγαρία, αλλάζοντας το όνομα της χώρας και ανοίγοντας τον δρόμο για την πλήρη ένταξη στο ΝΑΤΟ, καθώς και για την έναρξη ενταξιακών διαπραγματεύσεων με την ΕΕ. Στο εσωτερικό υλοποιήθηκαν κάποιες μεταρρυθμίσεις, οι οποίες όμως απείχαν πολύ από αυτό που πραγματικά χρειάζεται η χώρα για να εμπεδώσει το κράτος δικαίου και να καταπολεμήσει τη διαφθορά. Μπορεί ο Ζάεφ να κέρδισε διεθνή αναγνώριση ως αναδυόμενος αστέρας της βαλκανικής πολιτικής, αλλά εντός συνόρων βρέθηκε σε συμπληγάδες ανάμεσα στην κριτική των δεξιών που λένε ότι έχουν απωλέσει την εθνική τους ταυτότητα μετά την αλλαγή του ονόματος, αλλά και των φιλελευθέρων που τον επικρίνουν για καθυστερήσεις στην υλοποίηση των απαραίτητων μεταρρυθμίσεων. Σε καθεστώς ακραίας πόλωσης και μη μπορώντας να ισορροπήσει προεκλογικά ανάμεσα στις δύο αντίρροπες δυνάμεις, ο Ζάεφ αποφάσισε να επιτεθεί στο εθνικιστικό αφήγημα της αντιπολίτευσης υπερασπιζόμενος τη συμφωνία για το όνομα, ενώ την ίδια στιγμή επέρριπτε στον κυβερνητικό του εταίρο, το DUI, την ευθύνη για τις ανεπιτυχείς μεταρρυθμίσεις. Το DUI απάντησε με μία δική του εθνικιστική ατζέντα, προβάλλοντας την απαίτηση για "Αλβανό πρωθυπουργό" σε μία μελλοντική κυβέρνηση συνεργασίας.

Περίπλοκος συμβιβασμός

Μετά από εβδομάδες επίπονων διαπραγματεύσεων προέκυψε συμβιβασμός, ο οποίος προβλέπει ότι ο Ζάεφ θα ορκιστεί μεν πρωθυπουργός για μία πλήρη θητεία, αλλά θα παραδώσει την πρωθυπουργία στον Αχμέτι 100 ημέρες πριν από τις επόμενες βουλευτικές εκλογές, οι οποίες έχουν προγραμματιστεί για το 2024. Η συμφωνία φαίνεται καλή στη θεωρία, φαίνεται να συμβιβάζει το αναγκαίο με το ωφέλιμο, αφήνει όμως ανοιχτά πολλά ερωτήματα επί του πρακτέου. Η προϊστορία των σχέσεων ανάμεσα στα δύο κόμματα και η μετεκλογική συμφωνία στην οποία κατέληξαν δείχνουν ότι, αργά ή γρήγορα, και οι δύο εταίροι θα αναζητήσουν άλλες, πιο κατάλληλες συμμαχίες εντός του Κοινοβουλίου.

Οι σοσιαλδημοκράτες εκτιμούν ότι το DUI δεν θέλει να στηρίξει πραγματικά μία μεταρρυθμιστική ατζέντα που θα άνοιγε τον δρόμο για πλήρη ένταξη στην ΕΕ. Από την άλλη πλευρά, το DUI βλέπει τον Ζάεφ και το σύνθημά του "Μία κοινωνία για όλους" ως κίνδυνο για την περαιτέρω προώθηση των δικαιωμάτων των Αλβανών, αλλά και για τον δικό του ρόλο ως αυτόκλητου εκφραστή των δικαιωμάτων αυτών. Αν και κανένα σενάριο δεν προβλέπει ακύρωση της ευρωπαϊκής προοπτικής της χώρας, θεωρείται πιθανό ότι η ασυμβατότητα των κυβερνητικών εταίρων και οι μεταξύ τους έριδες θα επιφέρουν το τέλος του κυβερνητικού συνασπισμού. Ίσως μάλιστα αυτό να συμβεί πολύ γρήγορα, πριν από τις προσεχείς δημοτικές εκλογές.

Μπόρις Γκεοργκιγιέφσκι

Επιμέλεια: Γιάννης Παπαδημητρίου