Αυλαία στην 56η Μπερλινάλε: ένα φεστιβάλ άκρως πολιτικό φέτος. Χρυσή Άρκτος στη βοσνιακή ταινία Grbavica.

“Η χρυσή άρκτος για την καλύτερη ταινία της χρονιάς απονέμεται στην Grbavica“

Με την απόφαση αυτή της επιτροπής έπεσε προχθές η αυλαία στην 56η Μπερλινάλε. Η Βόσνια Τζασμίλα Ζμπάνιτς διηγείται τον πόνο και την ταπείνωση των γυναικών που βιάσθηκαν κατά τη διάρκεια του πολέμου. Αυτό είναι ένα πολιτικό φεστιβάλ έλεγε και ξανάλεγε η πρόεδρος της επιτροπής Σαρλότ Ράμπλνγκ. Από αυτή την άποψη λοιπόν δεν αποτέλεσε έκπληξη η βράβευση της ταινίας.

Η Εσμα μένει στο μεταπολεμικό Σεράγεβο μαζί με τη 12χρονη κόρη της. Ο πατέρας της, της διηγείται, πως ήταν ήρωας στον πόλεμο. Η Σάρα η κόρη της θα μάθει όμως κάποτε την αλήθεια. Ο πατέρας της δεν ήταν παρά ο βιαστής της μητέρα της. Η Εσμα δεν αντέχει τη στενή επαφή με τους άντρες. Τους αποφεύγει. Ένας Τσέτνικ τη βίασε στον πόλεμο. Η ιστορία της Εσμα είναι η ιστορία πολλών γυναικών στη Βοσνία

«Η Εσμα κρατήθηκε σε ένα στρατόπεδο συγκέντρωσης, λέει η σκηνοθέτις, τόσο όσο μια άμβλωση δεν ήταν πλέον δυνατή. Μέχρι τον έκτο μήνα ή κάτι τέτοιο. Υπάρχουν πολλά τέτοια παιδιά αλλά κανείς δεν ξέρει ακριβώς τον αριθμό τους»

Με έναν πολύ άμεσο τρόπο η Τζασμίλα Ζμπάνιτς καταδεικνύει πως τα σημάδια του πολέμου είναι ακόμα τόσο ζωντανά και ελπίζει η ταινία να συμβάλει ώστε να βελτιωθεί η κατάσταση των γυναικών που έχουν βιασθεί και που σήμερα ζουν με 15 ευρώ το μήνα κοινωνικό βοήθημα.

Η διεθνής τρομοκρατία ήταν το θέμα που απασχόλησε τον βρετανό σκηνοθέτη Μάικλ Γουιντερμπότομ με μια ταινία άκρως επικριτική για τις συνθήκες κράτησης στην αμερικανικές φυλακές στο Γκουντάναμο. «Ο δρόμος προς το Γκουντάναμο» απέσπασε την Αργυρή Άρκτο καλύτερης σκηνοθεσίας.

Πολιτική με την ευρεία έννοια του όρου και η ιρανική ταινία Offside του Τζαφάρ Παναχί που μοιράστηκε εξ ημισείας την Αργυρή Άρκτο «Ένα Σαπούνι» της Δανής Περνίλε Φίσερ Κρίνστενσεν. Η περσική ταινία διηγείται με κωμικό τρόπο την απαγόρευση στις γυναίκες να επισκέπτονται στάδια ποδοσφαίρου. Ένα θέμα ταμπού για την ιρανική κοινωνία.

Τέλος να αναφερθούμε και στην ελληνική συμμετοχή όπου ειδική μνεία έγινε στην ταινία μικρού μήκους ο «Κλέφτης» της Ιρίνα Μπόικο στο τμήμα παιδικής ταινίας. Κατά τα άλλα στο τμήμα Φόρουμ του Νέου Κινηματογράφου της Μπερλινάλε που αποτελεί μαζί με το Διαγωνιστικό τμήμα και το Πανόραμα την τρίτη σημαντική στήλη του βερολινέζικου Φεστιβάλ παίχτηκε η ταινία «Κινέττα» του 31χρονου Γιώργου Λάνθιμου.
Η ιστορία της ταινίας διαδραματίζεται στο άλλοτε δημοφιλές και τώρα παρηκμασμένο θέρετρο της Κινέττας. Οι ζωές τριών προσώπων συνδέονται αναπάντεχα: μια νεαρή κοπέλα, που ζει και εργάζεται στο άδειο ξενοδοχείο ως καθαρίστρια, ένας υπάλληλος φωτογραφείου και ένας αστυνομικός με πολιτικά ρούχα. Ο αστυνομικός παθιασμένος με τα αυτοκίνητα, τα κασετόφωνα και τις ρωσίδες, βρίσκεται εκεί για να κάνει αναπαραστάσεις εγκλημάτων πού έγιναν στην περιοχή, χρησιμοποιώντας τη νεαρή και τον φωτογράφο.
Η ταινία του Λάνθιμου πρωτοπαίχτηκε στο τελευταίο φεστιβάλ κινηματογράφου στη Θεσσαλονίκη στο διαγωνιστικό του τμήμα. Η ανταπόκριση του κοινού ήταν στην καλύτερη περίπτωση διχασμένη. Κριτικοί κινηματογράφου το χαρακτήρισαν ως ακατανόητο και ιδιαίτερα βαρετό έργο που δεν εκπροσωπεί το ελληνικό σινεμά.

Την ταινία όμως επέλεξαν οι υπεύθυνοι του Διεθνές Φεστιβάλ του Τορόντο για να τη παρουσιάσουν πριν λίγους μήνες στον Καναδά. Εκεί την είδε ο διευθυντής του Φόρουμ της Μπερλινάλε, Christoph Terhechte.

“Τη θεωρώ, είπε ο κ. Terhechte, ως την πιο πρωτότυπη ελληνική ταινία των τελευταίων χρόνων. Είχαμε συνηθίσει να βλέπουμε έργα των επιγόνων του Αγγελόπουλου, που σου προκαλούσαν το αίσθημα, ότι κάπου το ξέρω αυτό. Με την «Κινέττα» του Λάνθιμου παρουσιάζεται όμως κάτι το καινούργιο, κάτι που δεν το έχει κάνει κανείς προηγουμένως. Γνωρίζω ότι στην Ελλάδα η ταινία αυτή αντιμετωπίζει δυσκολίες. Εμείς όμως στο Φόρουμ δεν θέλουμε να παρουσιάσουμε αντιπροσωπευτικές ταινίες κάποιας χώρας, αλλά πρωτότυπες, νέες εκφράσεις στον κινηματογράφο”

Στο Βερολίνο βρέθηκε και ο Κωνσταντίνος Γιάνναρης με δύο ταινίες μικρού μήκους που συμμετείχαν σε ειδικό αφιέρωμα για τα εικοσάχρονα του Τέντυ, του τμήματος ομοφυλοφιλικό σινεμά της Μπερλινάλε. Οι ταινίες αυτές είναι το Caught Looking και οι Tojans, ταινίες με τις οποίες ο Γιάνναρης είχε αποσπάσει το 1992 και το 1990 κάθε φορά το πρώτο βραβείο του Τέντυ.

Τέλος στην Μπερλινάλε υπήρξε και μία ελληνογερμανική συμμετοχή με τον 27χρονο Νικία Χρυσσό που έχει γεννηθεί και μεγαλώσει στη Γερμανία. Όντας ακόμα φοιτητής της Ακαδημίας Κινηματογράφου της Βάδης-Βυρτεμβέργης παρουσίασε την ταινία του Hochhaus (Πολυκατοικία) στο τμήμα Προοπτικές Γερμανικού Κινηματογράφου όπου παρουσιάζονται τα πιο ελπιδοφόρα ταλέντα του γερμανικού σινεμά.

Παναγιώτης Κουπαράνης, Βερολίνο, Μαρία Ρηγούτσου