Άδωνις: «Ένα μοντέρνο Ισλάμ είναι αδύνατο»

Ο άραβας ποιητής Άδωνις, γεννημένος το 1930 στη Συρία, θεωρείται σήμερα ο σημαντικότερος εν ζωή ποιητής της αραβικής γλώσσας. Τα τελευταία χρόνια το όνομά του επανέρχεται διαρκώς στη λίστα των πιθανών αποδεκτών του βραβείου Νόμπελ λογοτεχνίας. Από το 1990 ο Άδωνις, ο οποίος δηλώνει πως «πατρίδα του είναι η γλώσσα του», ζει μόνιμα στο Παρίσι. Τον τελευταίο καιρό κατηγορεί τους Άραβες ότι χρησιμοποιούν τη θρησκεία ως εργαλείο για να αποκτήσουν κοινωνική και πολιτική δύναμη. Ωστόσο πολλοί άραβες διανοούμενοι κατηγορούν τον σύρο ποιητή για τη στάση του απέναντι στο καθεστώς Άσαντ και στην «αραβική άνοιξη»: δε θα μπορούσε με τίποτα να υποστηρίξει μια επανάσταση, εξήγησε ο ίδιος, η οποία ξεκινά ή τελειώνει μέσα σε ένα τζαμί. Παρ' όλο που είχε πιστέψει στην «αραβική άνοιξη», τελικά απογοητεύτηκε, διότι όπως εξηγεί οδήγησε στην οπισθοδρόμηση μη θέλοντας να αλλάξει την κοινωνία αλλά μόνο το καθεστώς κυριαρχίας.

Εν όψει της σημερινής απονομής του βραβείου ειρήνης Έριχ-Μαρία-Ρεμάρκ της γερμανικής πόλης Όζναμπρικ ο Άδωνις μίλησε σε συνέντευξή του στη γερμανική εφημερίδα Die Welt για τις αραβικές κοινωνίες: «πρόκειται για ολοκληρωτικά συστήματα» είπε «όπου η θρησκεία καθορίζει τα πάντα». Γι' αυτό η δημιουργία ενός «μοντέρνου Ισλάμ» είναι αδύνατη: «είναι αδύνατο να μεταρρυθμίσει κανείς τη θρησκεία, γιατί όταν συμβεί αυτό θα πρέπει κανείς ταυτόχρονα να την εγκαταλείψει. Αν δε διαχωριστεί η θρησκεία από τα κράτος δεν πρόκειται να υπάρξει δημοκρατία».

«Οι Άραβες δεν αποτελούν πλέον δημιουργική δύναμη»

Η απροθυμία του Άδωνι να λάβει ξεκάθαρη θέση ενάντια στο καθεστώς Άσαντ είχε αποτέλεσμα να δεχθεί κριτική από άραβες διανοούμενους. Ο γερμανο-ιρανός συγγραφέας Ναβίντ Κερμανί αρνήθηκε να εκφωνήσει τον τιμητικό λόγο στην τελετή απονομής του βραβείου Έριχ Μαρία Ρεμάρκ, η οποία μεταφέρθηκε από τον περασμένο Νοέμβριο την Παρασκευή 19 Φεβρουαρίου. Σε ερώτηση για την πολεμική που δέχθηκε όταν κέρδισε το βραβείο ο Άδωνις απάντησε: «προσωπικά δεν κερδίζω τίποτε, μόνο την ποίηση· εξάλλου δεν προτίθεμαι να υπερασπιστώ τον εαυτό μου ενώπιον κανενός».

Σχετικά με το επίμαχο θέμα του εμφυλίου στη Συρία ο Άδωνις εξηγεί τη θέση στη συνέντευξή του στη Welt ως εξής: «Εδώ και καιρό είμαι εχθρός του Άσαντ, ο οποίος μετέτρεψε τη χώρα του σε φυλακή. Αλλά και οι αντίπαλοί του, οι λεγόμενοι επαναστάτες, διαπράττουν μαζικές δολοφονίες, κόβουν κεφάλια ανθρώπων, πωλούν γυναίκες σε κλουβιά σαν να ήταν εμπόρευμα, καταπατούν την ανθρώπινη αξιοπρέπεια».

Στη συνέχεια ο άραβας ποιητής διατυπώνει την απογοήτευσή του για τον αραβικό κόσμο: «Οι Άραβες δεν αποτελούν πλέον δημιουργική δύναμη. Το Ισλάμ δε συμβάλλει πια στην πνευματική ζωή, δεν προκαλεί καμία συζήτηση. Δεν παράγει σκέψη, τέχνη, επιστήμη η όραμα που θα μπορούσαν να αλλάξουν τον κόσμο. Οι Άραβες θα εξακολουθήσουν να υπάρχουν, αλλά δεν πρόκειται να βελτιώσουν τον κόσμο ή να τον κάνουν πιο ανθρώπινο».

Δημήτρης Ελευθεράκης