Vraćanje sa njemačke granice jedva da je moguće

Šef najveće njemačke opozicione partije, Hrišćansko-demokratske unije (CDU), Fridrih Merczahtijeva da se smanji priliv novih podnosilaca zahtjeva za dodelu političkog azila u Njemačku, a mjere koje predlaže su pravno sporne.

Njemačka ministarka unutrašnjih poslova Nensi Fezer iz redova socijaldemokrata (SPD), namjerava da preispita više prijedloga. Zahtjeve podržava Savez gradova i opština. To je lobistička grupa njemačkih opština koje su zadužene za smještaj podnosilaca zahtjeva za azil. Opštine se žale da su preopterećene. Savjetovanje će se nastaviti naredne nedjelje.

Veliki je pritisak na politiku da preduzme nešto. Jedan podnosilac zahtjeva za azil iz Sirije, koji je čekao da ga deportuju u Bugarsku, jer je ona prema Dablinskom sporazumu nadležna za njegov zahtjev, ubio je nožem tri osobe u Zolingenu, a više njih teško povrijedio. Nedugo poslije toga, na pokrajinskim izborima u Tiringinji i Saksonijidesničarski populisti i dijelom ekstremni desničari Alternative za Njemačku (AfD) bili su uspješni.

Zbog svega toga, brzo i odlučno djelovanje ne zahtijevaju samo demohrišćani (CDU i CSU), već i liberali (FDP) i Zeleni. Liberali i Zeleni su sa socijaldemokratama dio vladajuće koalicije.

Trenutno vraćanje sa granice?

Šef demohrišćana Merc zatražio je da se s njemačke granice odmah vrate oni ljudi koji su se u Njemačku uputili iz bezbjedne treće zemlje, a nemaju vizu. Prema trenutno važećim pravnim propisima to je gotovo nemoguće. Ako čovjek koji dođe na njemačku granicu zatraži azil, onda su njemačke institucije dužne da mu dozvole ulazak u zemlju i da preispitaju da li je Njemačka nadležna za mogući zahtjev za dodjelu azila.

Ako bi se, na primjer, dokazalo da je ta osoba prvi put kročila na teritoriju Evropske unije ulazeći u Bugarsku, onda bi Bugarska bila nadležna za zahtjev. Prema odredbama Dablinskog sporazuma, Njemačka onda može da zatraži od Bugarske da preuzme podnosioca zahtjeva. To mora da se obavi u roku od šest mjeseci, inače Njemačka postaje automatski nadležna za podnosioca zahtjeva.

Konstantin Hruška je stručnjak za azilantska pitanja pri Institutu Maks Plank za socijalna prava i socijalnu politiku u Minhenu. On ukazuje na to da je pretpostavka za vraćanje s granice prije svega sveobuhvatna kontrola svih granica. On objašnjava da već pojedinačne kontrole na granicama koje postoje sve do danas, već godinama nisu u skladu sa zakonskim odredbama. Prema zakonskoj regulativi unutar Evropske unije, te sporadične kontrole na granicama između zemalja članica mogu da budu samo vremenski ograničeni izuzetak, a ne pravilo.  

„Najprije se mora pronaći osnova za granične kontrole, prije nego što se razgovara o vraćanju sa granica“, kaže Konstantin Hruška za DW.

Izbjeglice s njemačko-austrijske granice vratiti u Austriju?

Prema Dablinskom sporazumu ni to nije moguće, jer je za podnosioca zahtjeva za dodjelu azila nadležna zemlja u kojoj je prvi put stupio na tlo EU, a ne moguća tranzitna zemlja. Evropski sud je „Dablinske odredbe“ potvrdio u nizu presuda.

Njemačka granična policija može da sa granice vrati samo ljude koji ne žele da postave zahtjev za dodjelu političkog azila ili koji neće da budu priznati kao izbjeglice.

Da li Njemačka može da proglasi „stanje opasnosti“ i zatvori granice?

Ako bi migranti ili podnosioci zahtjeva za azil masovno pohrlili u Njemačku, ona može da prijavi Evropskoj komisiji vanrednu situaciju, a Komisija onda preporučuje mjere. U njih može da spada i generalno ponovno uvođenje graničnih kontrola, ali za ograničeni vremenski period.

Ako bi migranti u velikim grupama nasilno prodrli u zemlju, ti ljudi mogu da se bez daljeg preispitivanja potisnu sa njemačke teritorije. Samo tada ne važi individualno pravo na preispitivanje zahtjeva za dodjelu političkog azila.

Da li Njemačka može da zabrani ulazak u zemlju pojedinim grupama kao što su Sirijci ili Avganistanci?

Stručnjak za problematiku azila Konstantin Hruška kaže: „Ne, i ne znam kako bi se to moglo opravdati. Pojedinačni teroristički akti Sirijaca ili Avganistanaca ne opravdavaju ni u kom slučaju odbijanje da se cijelim grupama kolektivno onemogući podnošenje zahtjeva za azil.“

Mađarska i Litvanija su nekom drugom prilikom pokušale nešto slično na svojim spoljnim granicama Evropske unije. Evropski sud je odbacio paušalno zatvaranje granice za određene grupe. Dakle, pravno ostaje na snazi pravo na individualno preispitivanje zahtjeva za dodjelu političkog azila, koje proizilazi iz Evropske konvencije o ljudskim pravima i Konvencije o statusu izbjeglica Ujedinjenih nacija.

Jednostrano djelovanje njemačke u Evropskoj uniji?

Njemačka bi mogla da se pozove na to što zemlje u koje su izbjeglice prvo stupile na teritoriju EU, a to su Grčka, Italija, Španija, Hrvatska i Bugarska, ne ispunjavaju svoje obaveze iz Dablinskog sporazuma i ne brinu se o podnosiocima zahtjeva za dodjelu azila, pa bi Berlin mogao takođe da ignoriše odredbe Dablinskog sporazuma i da vraća izbjeglice sa svojih granica. Vjerovatno je takav i prijedlog demohrišćana. To bi međutim dovelo do velikih nesuglasica unutar Unije, a i tužbe protiv takve prakse bi imale izgleda na uspjeh. „Ne može da se kaže – ako vi ne poštujete pravne odredbe onda ih ne poštujemo ni mi. Odredbe Dablinskog sporazuma nisu međunarodni sporazum dvije države već zajednički evropski projekat“, kaže Hruška. 

Ima više smisla da se izvrši politički pritisak na zemlje u koje izbjeglice prvo dolaze, kako bi one ozbiljnije shvatile svoje obaveze. Grčka, Italija i druge zemlje često navode da su preopterećene. A obavezujuća preraspodjela izbjeglica na ostale zemlje EU do danas nije sprovedena.

Rješavanje zahtjeva za dodjelu azila izvan EU?

Cilj migracionog pakta u Evropskoj uniji je da se postupak rješavanja zahtjeva za dodjelu azila izmjesti u specijalne logore na spoljnim granicama Evropske unije.

To veoma liči na mađarski model. Mađarska već godinama prima zahtjeve za dodjelu političkog azila samo na dva granična prelaza, postupak odlučivanja o zahtjevu se odvija u tranzitnim zonama, pri čemu podnosilac zahtjeva uopšte ne ulazi u Mađarsku.

Neke države pokušavaju da izmjeste postupak u zemlje izvan Evropske unije. Italija je formirala takav logor u Albaniji, koji će uskoro početi sa radom.

Za podnosioce zahtjeva koji avionom stižu na njemačke aerodrome, odavno postoje ti „eksteritorijalni“ procesi odlučivanja o njihovom zahtjevu u tranzitnom području aerodroma. Odluka se donosi u roku od dva dana.

Promjena prava na azil?

Demohrišćanski političar Torsten Fraj, kao i šef bavarske Hrišćansko-socijalne unije (CSU) Markus Zeder zahtjevaju da se ukine individualno pravo na azil. Prema njihovom mišljenju ono nije više u skladu sa savremenim svijetom.

Da bi se to djelotvorno sprovelo, Njemačka bi morala da isposluje odgovarajuću promjenu u pravnoj regulativi Evropske unije. Osim toga, morala bi da povuče potpis sa Konvencije o statusu izbjeglica pri Ujedinjenim nacijama. Ta konvencija, naime, sadrži individualno pravo na postupak u kojem se odlučuje o zahtjevu za dodjelu azila, kao i zabranu paušalnog vraćanja sa granica, ako u zemlji iz koje dolaze izbjeglice njima prijeti progon ili nečovječni tretman.

*ovaj članak je najprije objavljen na njemačkom jeziku

Pratite nas i na Facebooku, preko "X", na Youtubeu, kao i na Instagramu