Vječni spor sa Iranom
4. mart 2015
Sjedinjene Američke Države i druge zemlje u švajcarskom Montrou vode pregovore s Iranom u vezi sa njegovim nuklearnim programom. U Montrou razgovaraju direktno i američki ministar spoljnih poslova Džon Keri i njegov iranski kolega Muhamed Džavad Šerif. Za postizanje dogovora sa Iranom zemlje članice Savjeta bezbjednosti, pet stalnih članica i Njemačka (Grupa 5+1), postavile su vremenski okvir do kraja marta kada bi najkasnije trebalo da se postigne dogovor. Trenutno pitanje glasi: koliko Teheran smije da proizvede obogaćenog uranijuma za dobijanje atomske energije?
Pregovori o iranskom nuklearnom programu se, uz prekide, vode od 2006. godine. Zapad, Izrael, ali i neke druge zemlje optužuju Iran da radi na izgradnji atomske bombe. Iran to opovrgava i tvrdi da se radi samo o proizvodnji atomske energije u mirnodopske svrhe.
Hronologija:
Mart 2006: Prve konfrontacije
Teheran odbija da ispuni zahtjev Savjeta bezbjednosti i za 30 dana obustavi svoj proces obogaćivanja uranijuma.
Decembar 2006: Kazna
Savjet bezbjednosti uvodi prve sankcije protiv Irana.
Februar 2010: Provokacija
Iran je objavio da je obogatio prvih 20 odsto uranijuma i da je u stanju da obogati 80 odsto uranijuma. A to je dovoljno da se napravi atomska bomba.
Januar 2011: Tajac
Pregovori u Istanbulu pet članica Savjeta bezbjednosti s pravom veta, i Njemačke, odgađaju pregovore sa Iranom na neodređeno vrijeme.
Januar 2012: Istraživanje Teherana
Prema podacima Teherana, iranski naučnici su uspjeli da proizvedu sopstvene radioaktivne šipke.
Februar 2012: Finansijske sankcije
Bankovni računi Iranske centralne banke u Evropskoj uniji su zamrznuti. Američki predsjednik Barak Obama izdao je nalog da se u SAD-u blokiraju imovina i sredstva iranske vlade i Iranske centralne banke.
Februar 2012: Sprečavanje kontrole
Kontrolorima IAEA (Međunarodna agencija za atomsku energiju) zabranjuje se pristup sumnjivim vojnim postrojenjima u Parčinu.
Mart 2012: SAD smanjuju uvoz nafte
Obama odobrava do sada najžešće sankcije protiv Irana. Cilj je da se smanji koliko god je to moguće uvoz iranske nafte širom svijeta.
April 2012: Povratak za pregovarački sto
U Istanbulu se nastavljaju pregovori pet članica Savjeta bezbjednosti i Njemačke sa Iranom. Konkretnih rezultata, međutim, nema.
Juli 2012: Pooštravanje sankcija
Američki predsjednik Barak Obama uvodi nove sankcije protiv Irana. Direktno je pogođen državni biznis s naftom. U februaru 2013. Minstarstvo finansija SAD pooštrava mjere.
Februar 2013: Spremnost nas nove pregovore
Na Minhenskoj konferenciji o bezbjednosti iranski ministar spoljnih poslova je saopštio da je Iran spreman, pod određenim uslovima, na nove pregovore sa Sjedinjenim Državama. Iranski vrhovni vođa ajatolah Ali Hamnej kao uslov postavlja direktne pregovore s SAD. Ove ponude su zvučale mnogo pomirljivije nego obično. Nakon pauze, predstavnici grupe 5+1 i Teherana nastavljaju pregovore u Teheranu, u Almati, u Kazahstanu.
Mart 2013: Prijetnje vojnom silom
Američki predsjednik Barak Obama tokom posjete Izraelu je naglasio da su u slučaju nužde SAD spremne i vojnom intervencijom da onesposobe nuklearna postrojenja u Iranu.
Septembar 2013: Povratak za pregovarački sto
Međunarodni pregovori o iranskom nuklearnom programu nastavljaju se u Beču.
Januar 2014: Popuštanje sankcija
Nakon prestanka sa obogaćivanjem uranijuma u Iranu, SAD i EU popuštaju sankcije protiv te zemlje. Ali, uprkos približavanju stavova atomski spor je još daleko od rješenja. U novembru se pregovori produžavaju do 2015.
Februar 2015: SAD i Iran pregovaraju
U Ženevi se sastaju Džon Keri i njegov iranski kolega Muhamed Džavad Šarif. Bilo je napretka, čulo se u krugovima američke delegacije u Ženevi. Šarif, u razgovoru za agenciju Fars, pregovore ocjenjuje "ozbiljnim i konstruktivnim". Pregovori će biti nastavljeni.
Mart 2015: Otvoren kraj
Pregovori se nastavljaju u Montrou. Njemački ministar spoljnih poslova Frank-Valter Štajnmajer potvrđuje da je iranska vlada ozbiljna u namjeri da pregovara sa Zapadom.