Viktor Orban gubi kontrolu?

Mađarski premijer Viktor Orban svake godine u isto vrijeme drži programske govore koje njegovi sljedbenci nestrpljivo očekuju. Jedan od njih je uvijek u februaru. On sadrži bilans prethodne godine i uvod u novu političku sezonu. Orban najčešće u takvim prilikama govori u trijumfalističkom maniru o prethodnim uspjesima i energično najavljuje nove ofanzivne akcije.

Ove godine je drugačije. Premijerov govor je u sjenci skandala oko zlostavljanja djece. Predsjednica države Katalin Novak je dala ostavku 10. februara, jer je potpisala pomilovanje čovjeka koji je pomogao da se prikrije zlostavljanje djece.

Zbog te ostavke Orban je ovogodišnji govor u nedjelju 17. februara počeo ovako: „Godina 2024. nije mogla da počne gore“.  Govor je odavo utisak umora, bio je nedovoljno nadahnut i strukturisan.  To je bio jedan od najslabijih govora od njegovog stupanja na dužnost 2010. Takav govor nije samo znak da je Orbanu skandal nanio štetu, već je i znak opšte stagnacije njegovog sistema vladavine.

U sjenci skandala

Nije samo predsjednica države, koja je odana Orbanu, morala zbog skandala da podnese ostavuku. Istovremeno se iz politike povukla bivša ministarka pravde Judit Varga, koja je bila glavna kandidatkinja Orbanove stranke Fides na izborima za Evropski parlament.

Sve se to desilo jer je pomilovanje dobio Endre K., koji je prošle godine osuđen zbog toga što je svom pretpostavljenom, direktoru sirotišta, pomogao da prikrije sistematsku tešku seksualnu zloupotrebu djece u najmanje jednom slučaju. Za pomilovanje je javnost saznala slučajno, jer je u upravnom postupku koji se vodio protiv pomilovanog čovjeka, potvrda o pomilovanju bila stavljena sa ostalim dokumentima na javni uvid.

Rijetko se javnost u Mađarskoj do te mjere uzburkala. Orban je zaštitu djece proglasio glavnom temom u svojoj propagandi protiv LGBT zajednice u prethodnim godinama. Njegova formula je glasila – homoseksualnost je isto što i pedofilija.

Ostavka biskupa Baloga

U međuvremenu je poznato i to da se jedan od Orbanovih najbližih saradnika, kalvinistički sveštenik i bivši ministar za ljudske resurse Zoltan Balog lično založio kod predsjednice države za pomilovanje u ovom slučaju. Balog je od 2021. biskup. Najprije nije htio da podnese ostavku na mjesto predsjednika sinoda mađarske reformisane crkve   Uoči masovnog protestnog skupa u Budimpešti prošlog petka (16.02.2024.) ipak je podneo ostavku. Skup je bio jedan od najvećih od dolaska Orbana na vlast. Procjene broja okupljenih kreću se između 50 000 i 150 000 učesnika.

Nije samo zgražavanje zbog licemerja Orbanovog režima u vezi sa zaštitom djece izvelo ljude na ulice. Radilo se i o Orbanovom načinu postupanja u kriznim situacijama – on žrtvuje lojalne saradnike u trenutku kada sam treba da preuzme odgovornost. Radilo se i o njegovom bahatom i autokratskom načinu vladavine, o raširenoj korupciji i zloupotrebi vlasti.

Masovne demonstracije u Budimpešti

Sociolog Danijel Mikeč objašnjava izuzetno veliki broj učesnika na demonstracijama u zemlji u kojoj je većina uglavnom politički nezainteresovana takozvanim „influenserskim aktivizmom“. On objašnjava da su poznati influenseri budimpeštanskog portala Qubit organizovali demonstracije i mobilisali ljude.

Orban u svom govoru nije reagovao ni na proteste ni na pojedinosti skandala u vezi sa zlostavljanjem djece. Za sadašnju situaciju odgovornost je pripisao bivšoj predsjednici države, rekavši da predsjednik predstavlja jedinstvo nacije, a Novak više nije mogla da otjelovljuje to jedinstvo poslije uznemirnosti u javnosti usljed potpisanog pomilovanja. Orban je dodao da je tako njena ostavka bila neizbježna.  

Odmah potom Orban je počeo da priča o velikim šansama za Mađarsku u sektoru obnovljive energije. Uslijedile su i uobičajene otrovne strjelice usmjerene prema Evropskoj uniji, prema “briselskim birokratama“ i protiv aktivista koji se zalažu za prava LGBT zajednice – oni navodno žele da razore tradicionalni mađarski model porodice. Orban je ponovio i svoje stavove o ratu u Ukrajini, rekavši da se Evropska unija brzopleto umiješala u sukob između „slovenske braće“, a Mađarska je po njemu jedini zagovornik mira u Evropi.

Orban u defanzivi

Na osnovu govora je jasno da je mađarski premijer trenutno u defanzivi i da djeluje bezidejno. Ipak, dugoročno mu ovaj skandal ne bi mogao naškoditi. Trenutni protesti su proistekli iz moralnog zgražavanja, organizatori i učesnici nemaju politički program i trenutno nemaju namjeru da se organizuju u pokret ili partiju.

I mađarske opozicione partije nemaju da ponude mnogo više od moralnog zgražavanja. Partija demokratske koalicije okupljena oko bivšeg socijalističkog premijera Ferenca Đurčanja izmislila je podrugljiv naziv za Orbana i njegove partijske drugove – „milovatelji pedofila“. Očito žele da protiv Orbana upotrijebe njegovo propagadno oružje, umjesto da svoju kritiku baziraju na humanosti i da se suprotstave izjednačavanju pripadnika LGBT zajednice i zlostavljača djece.

Mađarska pravnica i stručnjakinja za prava djeteta Silvija Đurko kaže da posljedice dugogodišnje propagande i sadašnje debate trpe prije svega djeca. „Bilo bi važno da pojmovi pedofilije i zlostavljanja djece više ne služe tome da se stranke u političkoj areni uzajamno stigmatizuju. Bilo bi dobro kada bi postojala politička volja koja bi ozbiljno mislila kada govori da su djeca naša budućnost“, rekla je Đurko.