U Sjevernoj Irskoj zima je sezona za političke krize

Ovogodišnja kriza mogla biti najozbiljnija od 1998. kada je na Veliki petak potpisan mirovni sporazum. Neobično je da trenutne teškoće nemaju nikakve veze sa zastavama, paradama ili naslijeđem 30 godina duge istorije konflikta koji je koštao više od 3.000 života. U srži su fundamentalna pitanja o tome da li nacionalisti i unionisti mogu da rade zajedno u vladi novog tipa.

Neposredni povod MekGinisove ostavke je neuspjeli energetski program koji bi poreske platiše u Sjevernoj Irskoj mogao da košta 562 miliona evra. Subvencije za obnovljivu energiju donijete su 2012. uz saglasnost Ajrlin Foster, tadašnje ministarke za preduzetništvo i sada prve ministarke Sjeverne Irske i liderke Demokratske unionističke partije (DUP). Foster je odbila da podnese ostavku za vrijeme istrage u vezi sa subvencijama, pa je tako ostavku podnio MekGinis.

U ponedjeljak, vidno-bolestan MekGinis, izdao je oštro saopštenje napadajući DUP, svoje koalicione partnere tokom skoro deset godina, zato što ne podržavaju duh politike na kojem su navodno zasnovane institucije Sjeverne Irske. Odluka DUP-a, od 23. decembra, o povlačenju programa stipendija za irski jezik mnogi republikanci su vidjeli kao simptomatično odsustvo dobre volje.

Parlament Sjeverne Irske je izabran u maju prošle godine, ali ako Šin Fejn sljedeće nedjelje ne imenuje novog zamjenika prve ministarke - biće raspisani novi izbori. MekGinis je već rekao da ta stranka neće imenovati drugog čovjeka na njegovu funkciju.

Neizvjesnost Bregzita

Politička nestabilnost u Sjevernoj Irskoj može imati značajan uticaj i na Bregzit. Kada Britanija u martu aktivira član 50, vrlo je vjerovatno da jedan dio Ujedinjenog kraljevstva koji ima kopnenu granicu sa EU, neće imati vladu.

"Značajan dio ovog ostrva neće imati nikoga da ga predstavlja u pregovorima oko Bregzita. U ključnom momentu za Sjevernu Irsku nećemo biti predstavljeni. Ovo je najznačajniji momenat od sporazuma na Veliki petak. Ovo prevazilazi pitanja kulture i simbola, ovo ide do samog srca podjele vlasti i donošenja kolektivnih odluka," kaže dr Džoni Birn, sa Univerziteta Ulster.  

Sjeverna Irska je glasala za ostanak u Evropskoj uniji, a mnogi strahuju da izlaz Ujedinjenog kraljevstva može izazvati značajne ekonomske i političke probleme, posebno oko granice sa Republikom Irskom. Irski komesar EU, Fil Hogan pozvao je Evropsku uniju da cijelo ostrvo Irske tretira kao jednu jedinicu. Time bi se obezbijedio slobodan promet robe i ljudi na ostrvu i izbjegla granica za carine ili imigraciju.  

Ali Foster - čija je stranka podržala Bregzit - umanjuje strah od problema nakon Bregzita i potcjenjuje potencijalne rizike sa kojima se suočava Sjeverna Irska.

Politička nepopustljivost

Stiven Fari, poslanik Partije saveza u parlamentu Sjeverne Irske rekao je da je Sjevernoj Irskoj potreban "pravi plan koji se zalažu za posebne aranžmane za nas."Svaka mogućnost da se dođe do takvog dogovora u vezi sa Bregzitom vjerovatno će nestati ako u narednim danima, kao što se očekuje, političke institucije u Belfastu kolabiraju.

Britanska vlada je rekla da će u narednim danima pokušati da potpomogne sporazum između DUP-a i Šin Fejna, ali malo ko vjeruje da je takav kompromis moguć. Mnogi birači Irskih republikanaca su sve nezadovoljniji onim što oni vide kao političku nepomirljivost DUP-a.

Godine u divljini

MekGinisova reakcija ove nedjelje je djelimično reakcija na rastuće nezadovoljstvo u najširim slojevima republikanaca. "Oni smatraju da vlast sa DUP-om tokom 10 godina nije dobro funkcionisala. Raspoloženje je takvo da neće biti još 10 godina, osim ako se odnosi dramatično ne unaprijede", rekao je irski novinar Barni Rovan za DW.

Raskol između koalicionih partnera je izgleda tako dubok da je čak malo vjerovatno da bi problem riješili novi izbori. Sa smanjenjem broja mandata sa 108 na 90, i manjim strankama koje se nadaju da iskoriste rasprostranjeno nezadovoljstvo sadašnjem stanjem u Belfastu, predizborna kampanja bi mogla da bude ogorčena, sa malo znakova o tome kako bi na kraju mogla da se formira vlada.

"Mi smo u dugom procesu pregovora. Riječ je o sporazumu na Veliki petak, riječ je o zajedničkoj kolektivnoj vladi. DUP nije pregovaro o Sporazumu na Veliki Petak i nije psihološki vezan za njega. Mogli bi da budemo godinu ili dvije bez vlade," rekao je Birn.