Tri dinastije vladaju Grčkom

Građani Grčke su aludirali na političke dinastije te zemlje, odnosno porodice koje, kako Grci često kažu, „vladaju zemljom“. Često i sami kandidati za mjesto premijera nisu krili političke poene koje su dobijali na osnovu porijekla. Na bilbordovima tokom predizbornih kampanja pojavljivali su se davno preminuli državnici. Građani Grčke ponekad nisu mogli da razaznaju da li je u pitanju sukob partija ili porodica.

Danas se na vlasti smjenjuju dinastije Papandreu i Karamanlis, dok dominantnu ulogu u konzervativnoj partiji Nova Demokratija zauzimaju djeca i rođaci bivšeg premijera Kostantinosa Micotakisa, članovi najstarije aktivne političke dinastije u Grčkoj.

Venizelos-Micotakis

Ono što mlađe grčke generacije ne znaju, a starije se kroz maglu prisjećaju, jeste da jedan od najvećih grčkih državnika Elefterios Venizelos ima svog porodičnog nasljednika. Bivši premijer Grčke Konstantinos Micotakis je njegov nećak. Njegova baka bila je Venizelosova rođena sestra. Upravo je to srodstvo mladom pravniku sa Krita obezbijedilo da iskoristi političko naslijeđe svog ujaka Elefteriosa.

Već sa 28 godina je Micotakis 1946. godine postao poslanik da bi već do sredine šezdesetih postao uticajna ličnost grčke politike. Iste te godine, kao član vladajuće Unije centrista, Micotakis je poveo grupu koja je istupila iz partije i dovela do pada vlade Jorgosa Papandreua i lidera te partije. „Apostasia“, ili defetizam, prouzrokovala je krizu. Taj čin stvorio je rivalitet između Micotakisa i Papandreuovog sina Andreasa, koji se prenio i na partijski život netrpeljivošću između Nove demokratije i Pasoka. Slijedio je vojni puč i diktatura koja je trajala do 1974. godine. Micotakis je svoju političku rehabilitaciju doživio tek tokom 80-ih godina prošlog vijeka, da bi potom 1989. godine postao premijer Grčke. Zbog burne biografije Grci su mu dodijelili nadimak „vampir“.

Micotakis se pobrinuo da njegova porodica ne izgubi politički uticaj. Njegova djeca, školovana u inostranstvu, su i danas uticajne ličnosti u Grčkoj. Sin Kirjakos je poslanik u skupštini i značajna ličnost Nove demokratije, dok je ćerka Dora Bakojani bila gradonačelnica Atine i ministarka spoljnih poslova. Ona je viđena kao buduća šefica Nove Demokratije.

Bilans dinastije Venizelos-Micotakis je jedan vijek prisustva u grčkoj politici.

Karamanlis

Porodica Karamanlis je do sada dala dva državnika. Obojica se zovu Konstantinos. Grci obično među njima prave razliku tako što starijeg nazivaju punim imenom – Konstantinos, dok mlađeg zovu jednostavno – Kostas.

Učiteljev sin sa sjevera Grčke, Konstantinos Karamanlis, je započeo svoju političku karijeru već sa 29 godina, 1936. kao poslanik u grčkoj skupštini. Nakon Drugog svjetskog rata postao je ministar poljoprivrede da bi nakon jedne decenije bio imenovan za premijera Grčke. Na toj funkciji počeo je da se zalaže za integraciju te zemlje u Evropsku ekonomsku zajednicu. Međutim, političke krize i sukobi sa grčkim kraljem su ga primorali u izgnanstvo 1967. godine.

U Grčku se vratio tek sedam godina docnije kao novoimenovani premijer. U periodu poslije diktature u raznim krugovima bio je poznat kao političar koji se plašio za svoj život te je živio u jahti koju je obezbjeđivala ratna mornarica. Kao predsjednik Grčke ostao je upamćen po tome što je 1981. godine potpisao pristup Evropskoj zajednici. U Grčkoj je smatran za jednog od najvećih državnika te zemlje.

Njegov sinovac Kostas, sa druge strane, imao je manje spektakularnu karijeru od svog strica. Njegov izbor za predsjednika konzervativne Nove demokratije 1997. godine je bio diskutabilan. U medijima često se čulo da je to učinjeno samo na osnovu porodičnog imena i njegovog srodstva sa Konstantinosom. Već tada mlađi Karamanlis bio je nazivan Kostas, da bi se razlikovao od svog strica. Za premijera Grčke izabran je na izborima 2004. godine.

Međutim, njegov mandat obilježen je nemirima u centru Atine zbog prekomjerne upotrebe sile policije i spore reakcije na požare 2007. godine. Početak ekonomske krize u Grčkoj označio je kraj njegove političke karijere. Iako se čini da je poraz na prijevremenim izborima 2009. godine označio kraj dinastije Karamanlis, ipak je ta porodica brojna i dobrostojeća, stoga nije isključeno da će još neko pokušati da profitira od slavnog prezimena.

Bilans dinastije Karamanlis je preko 70 godina prisustva na grčkoj političkoj sceni.

Papandreu

Porodica Papandreu je od svih dinastija svakako najslikovitija. Priča te porodice počinje na Peloponezu sa protinim sinom Georgiosom. Početkom Prvog svjetskog rata on se u grčkim političkim krugovima istakao kao zagovornik ulaska Grčke u rat na strani saveznika, što ga je dovelo u direktan sukob sa pronjemački orijentisanim kraljem Konstantinosom. U međuratnom periodu obavljao je funkcije ministra raznih resora da bi pred njemačku invaziju 1941. godine izbjegao sa vladom u Egipat. Tri godine potom u oslobođenu Grčku se vraća kao premijer.

Njegova poslijeratna politička karijera obilježena je borbom za reforme društva, sekularizaciju države i ograničavanje vlasti grčkog kralja. Jorgos Papandreu je u istom periodu ušao i u latentan sukob sa svojim sinom Andreasom, potonjim premijerom, koji je zagovarao radikalnije socijalističke mjere. Sukob sa kraljem ga je ipak koštao vlasti jer su oficiri imali konačnu riječ uvođenjem diktature. Jorgos Papandreu umro je 1968. godine. Njegova sahrana bila je povod za masovno jasno iskazivanje nezadovoljstva vojnom huntom. U grčkom narodu ostao je upamćen kao „starac demokratije“.

Jorgosov sin Andreas, harvardski student i profesor na Berkliju, je za razliku od oca bio pobornik radikalnijih pristupa. U Grčku je došao nakon pada diktature kao član Unije centrista, partije njegovog pokojnog oca. Potom je osnovao svoju Panhelensku uniju socijalista (Pasok). Prvi put postaje premijer 1981. godine, i odmah je započeo sa mjerama nacionalizacije, reformom tada tradicionalnog grčkog društva i direktnog suprotstavljanja SAD. Međutim, ekonomski skandali su ga koštali funkcije osam godina vladanja. Nakon kratke Micotakisove vlade Andreas Papandreu se vraća u premijersku fotelju 1993., sve do smrti 1996. godine. Grčki narod ga je upamtio zbog reformske politike i raznih skandala.

Andreasov sin Jorgos, sadašnji premijer Grčke, krenuo je putem svoga oca, gradeći ime na porijeklu. Njegov brzom rastu u partijskoj hijerarhiji Pasoka nije doprinio samo njegov otac Andreas, koji ga je u svojoj drugoj vladi imenovao za ministra obrazovanja, već što je i imenjak svog slavnog dede. Stupivši na čelo Pasoka 2004. godine, Jorgos je svoj ugled gradio na sjećanju na svog oca, pokušavši tako da na emocije pridobije glasače.

Na izborima iste godine, a potom i 2009. parola Pasoka glasila je „Andrease, ti živiš, ti nas vodiš“. Jorgosu je ta strategija bila korisna jer su ga upravo uspomene na smjele i radikalne reforme dva prethodna Papandreua dovele na funkciju koju su nekada držali njegov deda i otac. Međutim, i dalje je neizvjesno da li te iste uspomene mogu da mu pomognu da prebrodi krizu koju je naslijedio od svog rivala Karamanlisa.

Bilans dinastije Papandreu je oko 90 godina na političkoj sceni.

Autor: Ognjen Cvijanović

Odg. urednica: Marina Martinović