EU budžet od 1000 milijardi evra i malo više
19. februar 2020
Pregovori o dugoročnom sedmogodišnjem budžetu Evropske unije ovaj put su posebno komplikovani jer ubuduće neće biti Velike Britanije, zemlje koja je po visini neto doprinosa bila odmah iza Njemačke. Pored toga u periodu od 2021. i 2027. bi obim budžeta trebalo da se poveća. Preostale neto platiše, odnosno zemlje koje više uplaćuju u blagajnu zajednice nego što od nje dobijaju, nezadovoljne su, zato što će morati da uplaćuju dodatne sume novca.
Rupa zbog Bregzita
Rupa od 60-75 milijardi evra uzrokovana Bregzitom može se nadoknaditi samo mješavinom uštede i većih doprinosa, izjavio je bivši komesar EU za budžet Ginter Otinger, koji je nacrt sedmogodišnjeg plana već predstavio u maju 2018. Pored toga, Evropska komisija želi uložiti više novca u projekte koji se odnose na zaštitu klime, naučna istraživanja, zaštitu granica i politiku migracije. Štediće se na subvencijama za poljoprivredu i strukturnu pomoć siromašnim regionima EU.
Manjim neto platišama, takozvanoj „štedljivoj četvorki", (Austrija, Holandija, Danska i Švedska) ovakav razvoj ne odgovara. Insistiraju na tome da budžet EU do 2027. ostane na nivou od jednog procenta ekonomske proizvodnje ili 1.000 milijardi evra - odnosno da ne raste. To je otprilike ista vrijednost kao posljednjih sedam godina - ali dok je Velika Britanija uplaćivala novac u zajednički budžet.
Njemačka, nominalno najveći platiša sa 14 milijardi evra godišnje, 1000 milijardi vidi kao „polaznu tačku" za pregovore, a bila bi spremna da plati i više. Njemački neto-doprinosi bi mogli da se povećaju na 25 ili, u zavisnosti od scenarija, do čak 33 milijardi evra godišnje do 2027.
Svete subvencije za poljoprivredu
Međutim, ministar finansija Olaf Šolc (SPD) zahtijeva da se sredstva EU troše više za moderne zadatke, a manje za poljoprivrednu i strukturnu pomoć. Šolc je odbio kompromisni prijedlog predsjednika Savjeta EU Šarla Mišela i pozvao na „novi početak pregovora". Mišel je imao obzira prema neto platiši Francuskoj, koja odlučno odbacuje smanjenje izdataka u agraru. Francuski i poljski poljoprivrednici nominalno su najveći korisnici ovih usluga.
Neto primaoci, odnosno zemlje na jugu i istoku EU koje primaju više novca od zajednice nego što uplaćuju, žele da sačuvaju status kvo. Zemlje poput Litvanije, Portugala, Grčke, Poljske ili Mađarske imaju koristi od strukturnih fondova i poljoprivrednih subvencija. One su manje zainteresovane za nove zadatke poput migracionih fondova ili zaštite klime. Ipak, znaju da će se ukupne donacije smanjiti. Nacrtom budžeta predviđeno je da oko 25 odsto svih sredstava „treba da bude relevantno za zaštitu klime". Nova predsjednica Evropske komisije Ursula fon der Lajen insistira na prioritetu „Zelenog dila", odnosno orjentaciji politike EU prema interesima zaštite životne sredine.
Evropska komisija namjerava da iskoristi pregovore oko budžeta kako bi urazumila buntovne članice EU. To se prije svega odnosi na Mađarsku i Poljsku, protiv kojih se vodi zvanični „postupak zbog kršenja vladavine prava" prema članu 7 Ugovora o EU. Ubuduće će se pomoć isplatiti samo ako Komisija potvrdi da je kod primaoca vladavina zakona u redu.
Manje novca za neposlušne
Pod pritiskom Mađarske i Poljske, predsjednik Savjeta EU Čarls Mišel predložio je da se plaćanja obustave samo ako potrebna većina zemalja članica odobri ovu kaznu. U praksi, međutim, takvu većinu bi bilo teško postići. Stoga je njemački ministar finansija Olaf Šolc odbacio takvu vjerovatno neefikasnu uredbu. Poput Evropskog parlamenta, Njemačka insistira na tome da se sankcije uvode automatski ukoliko se države članice ne usprotive kvalifikovanom većinom, što bi takođe u praksi bilo malo vjerovatno.
Na kraju, kompromis oko višegodišnjeg finansijskog okvira (MFF), kako se nacrt budžeta naziva u žargonu EU, moraju da dogovore sve države članice. Svaka država članica ima pravo veta, što pregovore čini izuzetno teškim i složenim. Evropski parlament takođe mora da odobri budžetski okvir, a predsjednik David Sasoli je žestoko kritikovao prethodne nacrte. Ovim se rizikuje „da Evropa zaostaje za sopstvenim ciljevima i da se ne može takmičiti sa drugim međunarodnim igračima kao što su SAD ili Kina", rekao je Sasoli u Briselu.
Početne pozicije
Evropski parlament traži da 1,3 posto evropskog društvenog proizvoda bude budžet EU. To bi za sedam godina bilo oko 300 milijardi evra više nego što neto-platiše u ovom momentu žele da uplaćuju u zajedničku kasu. Komisija EU planira 1,11 procenata. Predsjednik Savjeta EU Šarl Mišel predlaže 1,07 procenata.
Veliko cjenjkanje počinje na spcijalnom samitu u četvrtak. Većina diplomata iz EU smatra da se sporazum ne može postići na ovom prvom sastanku. „Još smo daleko od toga. Sada svi moraju da pokažu da se bore za svaki cent", rekao je iskusni posmatrač. Dogovor se očekuje najranije u maju na drugom posebnom samitu.
Ovaj škakljiv problem možda neće biti riješen ni do njemačkog predsjedevanja EU, u drugoj polovini godine. Tada bi najveći neto-platišaj bio i posrednik u pregovorima. „Možda to pomogne", kaže pomenuti diplomata EU sa osmijehom. Sigurno je samo jedno: „Na kraju će se nekako složiti. To je dobra vijest."