Odlazak "kancelara ujedinjenja"

Kada su ga jednom pitali šta misli o spomenicima koji bi mogli da se podignu njemu u čast, Helmut Kol je čak pokazao da ima i smisla za humor. Najprije se, rekao je, spomenik svečano otkrije, onda se gosti raziđu, pa dođu golubovi i na kraju psi. „A poznato je šta oni rade.“

Najkasnije s padom Zida i vještom organizacijom ujedinjenja Helmut Kol je postao čovjek za istorijske udžbenike. Živi spomenik. Samo ta činjenica ga izdiže iz mase moćnika njegovog vremena. Pri tome je politički praktično bio na izdisaju te 1989. godine, njegovi unutarpartijski kritičari stali su u front protiv svog šefa. Pravi puč. Tek je teškom mukom zadržao uzde demohrišćanske kočije. Kol je pokazao vitalnu snagu čak i kada mu je zdravlje postalo ozbiljno narušeno. I uvijek je bio vješt. Imao je sposobnost da spoji nepogrešivi moćnički instinkt sa efikasnom strategijom. Na to je došao i duh vremena, sudbina, istorija: kolaps DDR-a, pad Zida. Kol je prepoznao jedinstvenu mogućnost. I djelao.

Put do ujedinjenja

Samo tri sedmice nakon što se narod stuštio ka unutarnjemačkim graničnim prelazima, Kol je pred poslanike Bundestaga izašao sa planom u deset tačaka na čijem je kraju bilo ponovno ujedinjenje. Majstorsko rješenje. U tom trenutku plan o njemačkom ujedinjenju još nailazi na podijeljene reakcije u inostranstvu. Ali Kol odlučno nastupa pred svim skeptičarima. Odlučan je i 19. decembra 1989. kada u Drezdenu govori pred desetinama hiljada euforičnih Nijemaca sa istoka. Pažljivo bira riječi pred ovim zapravo spontanim skupom. Uspostavlja povjerenje. Reakcije su bolje nego što se očekivalo.

Osim upravljanja njemačkim ujedinjenjem, u nevjerovatan Kolov uspjeh tih godina može se ubrojati i njegova spoljna politika. Prijateljstvo sa Francuskom, nastavak pomirenja sa Poljskom, razumijevanje i senzibilitet u odnosima sa posrnulim Sovjetskim Savezom. Sve znaci promišljene politike prema evropskom komšiluku.

Evropa kao odgovor

Iskustvo Drugog svjetskog rata igra ogromnu ulogu u Kolovoj biografiji. Cio život ga je obuzimala smrt starijeg brata Valtera, koji je poginuo kao vojnik. Podjela Evrope na Istok i Zapad odlučujuće utiču na mladog Kola, na kraju rata tek petnaestogodišnjaka. Tako mlad nije mogao ni na koji način da bude suodgovoran za zločine nacističke Njemačke. Nazvao je to „milošću kasnog rođenja“ i zbog toga su ga dugo i žestoko kritikovali.

Djetinjstvo u ratu i mladost u ruševinama stvorili su od Kola klasičnog pripadnika generacije koja je ponavljala „nikad više rat!“ U skladu sa tim se kao druga crvena nit kroz karijeru ovog homo politikusa provlači utiskivanje Njemačke u Evropu – a posebno ujedinjene Njemačke nakon 1990. Umijećem da spoji politiku sa istorijskom simbolikom, njemački konzervativac je pružio ruku francuskom socijalisti Miteranu i to preko vojničkog rova iz Prvog rata. Kol je posmatrao Evropu kao njemačku obavezu. Svom snagom se borio za evro kako bi načinio evropsko ujedinjenje nepovratnim procesom. I forsirao je proširenje EU na istok – čak i po cijenu da to optereti samu Uniju.

Jednostavno njemački

Ostaće u sjećanju i ličnost Helmuta Kola, van njegovih istorijskih političkih uspjeha. Za razliku od vizionara Vilija Branta ili stručnjaka za ekonomiju Helmuta Šmita, Kol je mnogo godina bio potcenjivan i ismijevan kao čovjek i političar. Nikada nije pokušavao da prikrije da potiče iz zabačene provincije u Pfalcu, imao je ponešto neotesanu motoriku i dugo je takav važio za političara kojeg ne treba shvatati ozbiljno. Za nekog ko ne ide uz vrijeme u kojem živi. I to iako baš tih decenija donosi demohrišćanima izborne rezultate o kojima danas mogu samo da sanjaju. Njegov uspjeh iz perioda prije ujedinjenja počiva na tome što se – u najboljem smislu – ponašao kao prosiječni Nemac. Simboliše njemačkog muškarca druge, bolje polovine dvadesetog vijeka. I zato govori i mnogo o nama. „Helmut Kol je vidljivi dio nas“, lijepo je zaključio jedan njemu bliski saradnik. Bio je jednostavan njemački tip. I veliki Evropljanin.