Moldavija: Korak po korak ka EU

Tačno četiri mjeseca od početka ruskog agresorskog rata protiv Ukrajine, Evropska unija želi da pošalje jasan politički signal: na samitu 23. i 24. juna Ukrajina i Moldavija trebalo bi da dobiju status kandidata. S obzirom na rusku invaziju, jasna EU-perspektiva za obje zemlje bila bi istorijska odluka s velikom simboličkom snagom, osam godina nakon što su obje zemlje potpisale Sporazum o pridruživanju sa Evropskom unijom.

- pročitajte i ovo:  Dilema oko statusa kandidata za EU

Odluka 27 država-članica mora biti jednoglasna, ali šanse da obje zemlje dobiju status kandidata su dobre. Za to se već 16. juna 2022. godine, tokom posjete glavnom gradu Ukrajine Kijevu, založio EU-kvartet: njemački kancelar Olaf Šolc, francuski predsjednik Emanuel Makron, italijanski premijer Mario Dragi i rumunski predsjednik Klaus Johanis.

Evropski parlament i Evropska komisija takođe su preporučili da se Ukrajini i Moldaviji odobri status-kandidata. S tim je, međutim, povezan i zahtjev da se dalji napredak u procesu priključenja veže uz konkretne uslove. I u Ukrajini i u Moldaviji moraju da se sprovedu „važne reforme“, istakla je predsjednica Evropske komisije Ursula fon der Lajen.

- pročitajte i ovo:  Komisija EU preporučila status kandidata za Ukrajinu i Moldaviju

Jasan proevropski kurs

Moldavija, koja se nalazi na granici sa Rumunijom, članicom EU, zvanično je podnijela zahtjev za članstvo početkom marta 2022. Sada je na EU da san male zemlje pretvori u priču o uspjehu. Nakon briljantne pobjede na predsjedničkim izborima u novembru 2020. godine nad proruskim predsednikom Igorom Dodonom, proevropska predsjednica Maja Sandu je u intervjuu za DW jasno definisala svoj cilj: svoju zemlju želi da oslobodi korupcije i lošeg upravljanja, želi nezavisno pravosuđe i vladavinu prava i želi da bude „predsjednica evropske integracije“. Šest mjeseci kasnije, taj kurs je potvrdilo preko 52 odsto birača, glasajući za njenu liberalnu, prozapadnu Stranku akcije i solidarnosti (PAS) na prijevremenim parlamentarnim izborima u julu 2021. godine.

Već sada je Evropska unija najveći trgovinski partner Moldavije i najveći investitor – oko 70 odsto izvoza Moldavije ide u EU. Među zemljama-članicama Unije, Njemačka je, nakon Rumunije, najvažniji trgovinski partner. Tražeći posao u inostranstvu z Moldavije je otišlo preko milion ljudi – većina ih živi i radi u EU. Njihove doznake novca posljednjih godina čine i do 30 odsto bruto domaćeg proizvoda. Zbog viševjekovne zajedničke istorije sa Rumunijom, gotovo trećina građanki i građana Moldavije u međuvremenu ima i rumunsko državljanstvo, stoga su i građani EU. Od 2014. godine svi građani Moldavije mogu da putuju bez viza u zemlje šengenskog prostora.

- pročitajte i ovo:  Republika Moldavija: mala zemlja s velikim problemima

Stabilan partner na Istoku

Stanovnici Moldavije, međutim, znaju da dobijanje statusa kandidata nije garant brzom pristupanju EU. Ali za mnoge je to neka vrsta sidra, koje im je potrebno kako bi podržali reformsku politiku svoje vlade. U strastvenom govoru pred Evropskim parlamentom 18. maja 2022. u Briselu, predsjednica Maja Sandu zatražila je široku podršku kandidaturi svoje zemlje. Ulazak u EU je u interesu građana Moldavije, koji žele da sačuvaju svoju demokratiju i slobodu. Ali, zbog ruske invazije na Ukrajinu i neposredne blizine njene zemlje ratnim dešavanjima, i u interesu je Evrope da ima stabilnog i pouzdanog partnera u svom istočnom susjedstvu, dodala je Sandu, izazvavši veliki aplauz.

Predsjednik moldavskog parlamenta Igor Grosu u intervjuu za DW naglasio je da kurs njegove zemlje vodi ka „civilizacijskom modelu“ Evropske unije: „Nakon 24. februara 2022. godine svijet se dramatično promijenio. Sada imamo posla s dva jasna obrasca: jedan koji je agresivan i ne poštuje demokratske vrijednosti, pluralizam i opoziciju, o čemu svjedoči invazija Rusije na Ukrajinu, a drugi je evropski civilizacijski model mira i prosperiteta.“ Grosu ističe da se velika većina ljudi u njegovoj zemlji opredijelila za evropski model.

Izjavu predsjednika moldavskog parlamenta potvrđuju nedavna istraživanja, prema kojima 55 odsto ljudi podržava ulazak Moldavije u EU, dok je 22 odsto za članstvo u Evroazijskoj uniji s Rusijom na čelu. Mali, ali važan detalj je to da u anketi nije učestvovala pretežno proevropska dijaspora, kao ni stanovništvo separatističkog proruskog regiona Pridnjestrovlje.

Činjenica da je, uprkos svim bilateralnim i međunarodnom sporazumima, ruska vojska i dalje stacionirana u Pridnjestrovlju, nimalo ne olakšava ulazak ove zemlje u EU. Iako je Republika Moldavija svoj status neutralnosti unijela u Ustav 1994. godine, nadajući se rješenju pridnjestrovskog pitanja, sukob je zamrznut i on po nalogu Moskve može ponovo da izbije u bilo kom trenutku. Slično je i sa otcjepljenim regionima Abhazije i Južne Osetije, koji po međunarodnom pravu pripadaju Gruziji. Ta zemlja je takođe podnijela zahtjev za članstvo u EU, ali će status kandidata vjerovatno dobiti kasnije.

Zapadna solidarnost i ruske optužbe

To da od izbijanja rata u Ukrajini međunarodna zajednica drugim očima gleda na Moldaviju, vidjelo se i na donatorskoj konferenciji u Berlinu, u aprilu 2022. Tri zemlje EU i NATO – Njemačka, Francuska i Rumunija – predložile su platformu podrške za Moldaviju. Visoki predstavnici više od 30 zemalja i devet međunarodnih organizacija, Moldaviji su obećali oko 700 miliona evra.

Znaci zapadne solidarnosti s Moldavijom izazvali su burne reakcije u Moskvi. Ruski ministar spoljnih poslova Sergej Lavrov optužio je EU da je postala „agresivan, militantni akter". U intervjuu za jednu rusku televiziju Lavrov je rekao da Zapad želi da Moldavija postane „druga Ukrajina“. Na takve optužbe moldavska predsjednica je odgovorila kratko, ali odlučno: „Moldavija je nezavisna i suverena država. Naši građani su izabrali da žive u slobodnoj zemlji u kojoj će biti poštovani i koja će imati prosperitet.“

Sada je na Evropskoj uniji da odluči da li će prihvatiti Moldaviju i Ukrajinu kao zemlje kandidate. Prema riječima njemačke ministarke spoljnih poslova Analene Berbok, nepozivanje te dvije zemlje na samit 23. i 24. juna bila bi „fatalna odluka“.

Pratite nas i na Facebooku, na Twitteru, na YouTube, kao i na našem nalogu na Instagramu