Merkel odlazi a konflikt sa Rusijom ostaje

Na suncu se presijavaju metalne cijevi, inženjeri vrše probe u kontrolnoj sobi Lubmina 2. To je prijemna stanica zemnog gasa, udaljena samo nekoliko stotina metara od njemačke obale Baltičkog mora je spremna za početak rada. Nedostaje samo još gas iz Rusije. U idiličnom mjestu na obali Grajfsvald gasovod Sjeverni tok 2 susreće njemačko kopno i gasnu mrežu. Odavde bi ruski gas trebalo dalje da se distiribuira – zaobilazeći Ukrajinu.

- pročitajte još: Komentar: Plinovod na sramotu Angele Merkel

Oko tri milijarde evra koštala je samo gradnja kopnenog dijela gasovoda od Baltičkog mora do češke granice. Sjeverni tok 2 važi za najveći infrastrukturni projekat Njemačke. Ove brojke su razljutile sve one u Berlinu, koje ne interesuje samo gas i novac, već i ljudska prava, demokratija i sloboda štampe. Jer, ne postoji bolji simbol za balansiranje njemačke spoljne politike između ekonomskih interesa s jedne i vrijednosti liberalne demokratije s druge strane. Veliki broj njemačkih političara zahtijevao je da se gradnja gasovoda obustavi, takođe i zbog trovanja nervnim gasom kritičara Kremlja, ruskog opozicionara Alekseja Navaljnog.

Sporni gasovod je samo jedna od mnogih tema, s kojom Angela Merkel putuje u vjerovatno posljednju političku posjetu Rusiji, a zatim i Ukrajini. S obzirom na brojne sukobe i neslaganja, eksperti govore o trenutno „najnižoj tački“ u njemačko-ruskim odnosima. 

Sjeverni tok 2: Milijardski posao uprkos političkim razlikama

U septembru se u Njemačkoj održavaju parlamentarni izbori. Angelu Merkel će na mjestu savezne kancelarke zamijeniti jedna od sljedećih osoba: Olaf Šolc (SPD), Armin Lašet (CDU) ili Analena Berbok (Zeleni). U toku predizborne kampanje uočljiva su zapanjujuća preklapanja između dvije opozicione partije Saveza ‘90/ Zelenih i Stranke slobodnih demokrata (FDP) kada je u pitanju tema Sjeverni tok 2. Političar FDP, Aleksander Graf Lambsdorf oštro kritikuje njemačku vladu pod Angelom Merkel da je „godinama zanemarivala diplomatsku integraciju projekta sa našim partnerima u Evropi i Americi“. Sjeverni tok 2, za koji je Angela Merkel godinama tvrdila da je samo ekonomski projekat, nanio je ogromnu spoljnopolitičku štetu. 

Slično na to gleda i partija Savez ‘90/ Zeleni i njena kandidatkinja za kancealrku Analena Berbok. Ova partija sa nekadašnjom poslanicom u Evropskom parlamentu (EP), Rebekom Harms i političarkom za pitanja istočne Evrope u EP Violom fon Kramon, u svojim redovima ima dvije dokazane poznavateljke ukrajinskih prilika i protivnice Sjevernog toka 2. Njihov oštar stav prema politici Kremlja odjeknuo je čak i u konzervativno-građanskim krugovima u Njemačkoj.

- pročitajte još: Šta Njemačka čini za Ukrajinu?

Kandidat za kancelara Socijaldemokratske partije Njemačke (SPD), Olaf Šolc pozvao je u nedavnom intervjuu za DW na oblikovanje nove istočne politike Evropske unije. On želi da revalorizuje KEBS, današnji OEBS (Organizacija za evropsku bezbjednosti i saradnju), čiji je suosnivač bio i nekadašnji kancelar iz redova SPD, Helmut Šmit. Treba ojačati Evropsku uniju u cjelini a ne države pojedinačno: „Mi ne želimo da se vraćamo politici 17-og, 18-og ili 19-og vijeka, kada su sile međusobno stvarale politiku – Rusija, Njemačka, Francuska i Engleska. Umjesto toga sada se radi o Evropskoj uniji i Rusiji, ako želite da organizujete zajedničku bezbjednost u Evropi“.

Njemačko-ruski odnosi na „najnižoj tački“

Janis Kluge, ekspert za istočnu Evropu berlinske Fondacije za nauku i politiku smatra da su odnosi Berlina i Moskve na najnižoj tački u cjelokupnoj postsovjetskoj istoriji. Nakon aneksije Krima, trovanja Navaljnog i podrške režimu u Bjelorusiji došlo je konačno do promjene svijesti u njemačkoj politici – većina u Rusiji vidi strateškog neprijatelja, kaže Kluge.

On vidi tri velika polja problema u njemačko-ruskim odnosima. Prvi: sve represivnija ruska unutrašnja politika i progon nezavisniih medija, nevladinih organizacija i opozicije. Slučaj Navaljni je tu samo najistaknutiji slučaj. Drugo, kaže Kluge, pažnju u EU su izazvale operacije ruskih tajnih službi. Tu se takođe radi i o hakerskim napadima na političke institucije u Njemačkoj.

I treće: konflikt u Ukrajini je jednostavno ključno pitanje u njemačko-ruskim odnosima. „Sve dok nema napretka u krizi, neće biti moguće da se povrati povjerenje prema Rusiji“, kaže Kluge.

Rusija kao neliberalna velika sila

I Ralf Fiks, direktor trusta mozgova „Centar liberalne moderne", koji je morao da obustavi svoje atkivnosti u Rusiji, smatra da su odnosi prema Rusiji na „veoma kritičnoj tački“. „Putinova Rusija je postala protivnički igrač liberalnoj demokratiji Zapada, kako u pogledu spoljne, takođe i bezbjednosne politike. Sistematskim potkopavanjem zapadnih demokratija, saradnjom sa desno i lijevo orijentisanim populističkim partijama, povredama međunarodnog prava i međunarodnih normi – u Siriji ili Ukrajini – Rusija se nalazi na kursu konfrontacije sa Zapadom. I nama je teško da na to odgovorimo“, kaže Fiks.

Tako će glavni zadatak nove njemačke vlade biti da razvije zajedničku politiku prema Rusiji. On za svo troje kandidata za poziciju kancelara/ke ne vidi uspostavljanje boljih odnosa sa ruskim predsjednikom Vladimirom Putinom, već „preustrojavanje odnosa između konflikta i saradnje“, kaže Fuks. Dodaje da je potrebno razjasniti gdje su crvene linije za EU i Njemačku, koje moraju da se u slučaju presezanja odbrane, smatra Fiks.

„Rusija koristi nesposobnost Zapada"

Takođe Štefan Majster, programski direktor Međunarodnog reda i demokratije njemačkog društva za spoljnu politiku u Berlinu govori (DGAP) o „najnižoj tački“. No, dio rješenja on vidi u Njemačkoj: „Mi jednostavno moramo da budemo realniji u vezi sa tim šta je u Rusiji moguće. Trebalo bi da podržimo snage, koje žele drugačiju Rusiju a koji sve više odlaze u inostranstvo“.

Glede slučaja Navaljni, Štefan Majster kaže: „Ne treba da se bavimo populistima u socijalnim medijima, već da jasno procijenimo da promjene u toj formi u ovom trenutku u Rusiji ne mogu da se dogode, ali da se mogu dogoditi na srednjeročnom i dugoročnom nivou“. On kaže da je Navaljni populista i da je njegova uloga u ruskoj politici precijenjena. 

- pročitajte još: Prošlost sustiže Navaljnog

Putinov režim je posljednjih godina spretno iskoristio nesposobnost Zapada da djeluje, kako bi u ključnim konfliktima odigrao odlučujuću ulogu, kaže Štefan Mjaster. Više ne možete zaobići Rusiju, bez obzira da li se radi o Siriji, Libiji ili Južnom Kavkazu, kaže ekspert DGAP. On upozorava da je u potrazi za kompromisima gdje god je moguće potrebno više pragmatizma a manje histerije.

I Rusija u septembru bira novi saziv parlamenta – nedjelju dana prije izbora u Njemačkoj. Za razliku od Njemačke, pobjednik se zna i prije izbora a u ruskoj politici će se malo toga promijeniti – kako na unutrašnjem tako i na spoljnopolitičkom planu.

Pratite nas i na Facebooku, na Twitteru, na YouTube, kao i na našem nalogu na Instagramu